شستا از «رونق تولید» تا «جهش تولید»

شستا (شرکت های سرمایه گذاری تامین اجتماعی) در یک دهه اخیر کلکسیون شکست سیاست‌های شرکت داری دولتی در ایران معاصر بوده است. شستا از اواخر زمان ریاست جمهوری احمدی‌نژاد حیاط خلوت سیاسی‌کاری‌های افراد با نفوذ و نمایندگان مجلس شد. شاید به جرات بتوان علی ربیعی وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی را قربانی ایستادگی در برابر مطالبات من غیرحق برخی از چهره های بانفوذ سیاسی با چاشنی دست اندازی به شستا دانست.

بر کمتر کسی که فضای اقتصادی کشور را رصد  کند پوشیده نیست که با این وجود، تحولات ساختاری ایجاد شده در دل این مجموعه در دوران مدیریت جدید، تقریبا الگوی بی‌بدیلی از رشد و توسعه اقتصادی را در سال گذشته شکل داد. به جرات می‌توان با تکیه بر آمار و ارقام در سال ۹۸، شستا را نماد تحقق شعار رونق تولید رهبر معظم انقلاب دانست. بر این اساس می‌توان مجموع اقدامات انجام شده در مسیر رونق تولید در سال ۹۸ را با چند معیار مورد ارزیابی قرار داد.

عملکرد اقتصادی شستا در مسیر رونق تولید

کافی است با رویکرد اقتصادی عملکرد صرف هلدینگ‌ها و شرکت‌های تابعه شستا را مطالعه و آنها را با سال‌های پیشین مقایسه کرد. بر اساس آمار و اطلاعات به دست آمده سود عملیاتی تلفیقی شستا در پایان سال مالی ۳۱/۳/۱۳۹۸ به میزان ۱۰,۱۰۱ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال مالی قبل ۲۱۳ درصد رشد داشته است. همچنین سود خالص تلفیقی شستا در پایان سال مالی ۳۱/۳/۱۳۹۸ به ۱۰,۲۷۴ میلیارد تومان رسیده است که نسبت به دوره مشابه سال مالی قبل ۲۸۶ درصد رشد داشته است. جالب است بدانیم که نرخ بازده دارایی‌های شستا در سال جاری ۱۸ درصد بوده که نسبت به دوره مشابه سال مالی قبل ۸  برابر شده است. 

اما عملکرد اقتصادی شستا در نه ماهه سال جاری و جهش این عملکرد چشم انداز بسیار روشنی برای شرکت‌های این مجموعه در سال ۱۳۹۹ و جهش تولید رقم زده است، بر این اساس فروش تجمیعی شستا طی نه ماهه سال جاری، ۴۶،۰۰۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۲۸،۷۵۰ میلیارد تومان)، ۶۰ درصد رشد داشته است. همچنین سود خالص تجمیعی شستا طی نه ماهه سال جاری، ۱۲،۲۵۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۵،۰۰۰ میلیارد تومان)، ۱۴۱ درصد رشد داشته است.

به صورت جزیی‌تر با نگاهی به هلدینگ‌های تابعه شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی می‌توان درک عمیق‌تری از عملکرد اقتصادی شستا در مسیر رونق تولید به دست آورد:

شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تأمین-تاپیکو همواره مسیر ظهور و بروز شرکت‌داری دولتی در ایران بوده، مجموعه‌ای ناهمگن از شرکت های عموما زیان ده و یا بدون نظارت که کلکسیونی از شرکت‌های نفتی و به بیان بهتر رانت‌های نفتی و حتی مدیران نفتی بوده است. 

به صورت خیره کننده‌ای در شرکت سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تأمین-تاپیکو- درآمدهای عملیاتی شرکت اصلی هلدینگ تاپیکو از ۱,۸۵۵ میلیارد تومان سال مالی ۱۳۹۷ به ۳,۶۸۲ میلیارد تومان در سال ۹۸ رسیده که مبین ۹۸ رشد می‌باشد. سود عملیاتی شرکت اصلی هلدینگ تاپیکو از ۸۴۰/۱ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۶۶۳/۳ میلیارد تومان در سال ۹۸ رسیده که مبین ۹۹ درصد رشد می‌باشد.  سود خالص شرکت اصلی هلدینگ تاپیکو از ۵۳۹/۱ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۵۲۹/۳ میلیارد تومان در سال ۹۸ رسیده است که مبین ۱۲۹ درصد رشد می‌باشد. نرخ بازده دارایی شرکت اصلی تاپیکو از ۱۲ درصد به ۲۴درصد ارتقا یافته است.  

فروش تجمیعی هلدینگ تاپیکو طی نه ماهه سال جاری، ۱۱،۳۶۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۷،۵۶۲ میلیارد تومان)، ۵۰ درصد رشد داشته است. سود خالص تجمیعی هلدینگ تاپیکو طی نه ماهه سال جاری، ۲،۹۰۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۱،۹۰۰ میلیارد تومان)، ۵۲ درصد رشد داشته است.

در شرکت سرمایه‌گذاری صبا تأمین نیز اتفاقات شگرفی در زمینه پیشرفت توسعه و پیشرفت اقتصادی حاصل شده است. در آمدهای عملیاتی شرکت اصلی هلدینگ صبا تامین از ۳۳۲ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۱‌،۹۷۰ میلیارد تومان در سال ۹۸ رسیده است که نشان‌دهنده ۴۹۳ درصد رشد می‌باشد. سود عملیاتی شرکت اصلی هلدینگ صبا تامین از ۳۲۶  میلیارد تومان سال ۹۷ به ۱،۹۲۵ میلیارد تومان سال ۹۸ رسیده است که نشان دهنده ۴۹۰ درصد رشد می‌باشد. 

سود خالص شرکت اصلی هلدینگ صبا تامین  از ۱۷۰ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۷۷۱  میلیارد تومان سال ۹۸ رسیده است که نشان دهنده ۳۵۴ درصد رشد می‌باشد. نرخ بازده دارایی‌های شرکت اصلی هلدینگ صبا تامین از  ۳  درصد به ۱۷ درصد ارتقا یافته است. فروش تجمیعی هلدینگ صبا تأمین طی نه ماهه سال جاری، ۲،۹۴۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل( ۱،۱۰۵ میلیارد تومان)، ۱۶۶ درصد رشد داشته است. سود خالص تجمیعی هلدینگ صبا تأمین طی نه ماهه سال جاری، ۲،۶۰۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره سال قبل (۳۳۶ میلیارد تومان)، ۶۷۴ درصد رشد داشته است.

در شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تأمین- تیپیکو که این روزها و با توجه به نیاز کشور به اقلام دارویی برای مقابله نیز پیشران برخی از تولیدات بهداشتی است نیز، پیشرفت‌های شایان ذکری در مسیر رونق به وقوع پیوسته است. لازم به ذکر است که رضوانی‌فر مدیر جوان و خوشنام شستا قبل از مدیرعاملی شستا،  مدیرعاملی شرکت سرمایه‌گذاری دارویی تامین (تی‌پی‌کو را بر عهده داشت و عملکرد قابل قبولی در یکسال ماموریت خود در کارنامه خود به جا گذاشته بود. افزایش سودآوری  در تیپیکو و تهاتر مطالبات مختلف تی پی کو از دولت با مالیات و بدهی بانکی از جمله اقدامات رضوانی فر در زمان مدیرعاملی تیپیکو بود. 

لازم به ذکر است درآمدهای عملیاتی شرکت اصلی تیپیکو از ۳۱۹ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۶۳۷ میلیارد تومان در سال ۹۸ رسیده که نشان دهنده ۱۰۰ درصد رشد می‌باشد.  سود عملیاتی شرکت اصلی هلدینگ تیپیکو از ۳۰۷ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۶۲۱ میلیارد تومان سال ۹۸ رسیده که نشان دهنده ۱۰۲ درصد رشد می‌باشد. سود خالص شرکت اصلی هلدینگ تیپیکو از ۳۰۰ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۶۱۷ میلیارد تومان سال ۹۸ رسیده که نشان دهنده ۱۰۵ درصد رشد می‌باشد. نرخ بازده دارایی‌های شرکت اصلی تیپیکو از ۲۴ درصد به ۳۲ درصد ارتقا یافته است. همچنین فروش تجمیعی هلدینگ تیپیکو طی نه ماهه سال جاری، ۱۰،۸۳۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۷،۲۹۵ میلیارد تومان)، ۴۸ درصد رشد داشته است. سود خالص تجمیعی هلدینگ تیپیکو طی نه ماهه سال جاری، ۱,۷۶۷میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۸۰۴ میلیارد تومان)، ۱۲۰ درصد رشد داشته است.

شرکت سرمایه‌گذاری سیمان تأمین از دیگر هلدینگ های تابعه شستا بود که در سال ۹۸ نشان داد در عرصه‌های عمرانی نیز شستا در مسیر رونق تولید گام برداشته است. درآمدهای عملیاتی شرکت اصلی هلدینگ سیمان تامین از ۱۴۲ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۲۵۹  میلیارد تومان در سال ۹۸ رسیده که نشان‌دهنده ۸۲ درصد رشد می‌باشد. سود عملیاتی شرکت اصلی هلدینگ سیمان تامین از ۱۳۳ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۲۴۹ میلیارد تومان سال ۹۸ رسیده که نشان‌دهنده ۸۷ درصد رشد می‌باشد. سود خالص شرکت اصلی هلدینگ سیمان تامین از ۹۷ میلیارد تومان سال ۹۷ به ۲۲۶  میلیارد تومان سال ۹۸ رسیده که نشان‌دهنده ۱۳۳ درصد رشد می‌باشد. نرخ بازده دارایی‌های شرکت اصلی هلدینگ سیمان تامین از  ۳  درصد به ۷  درصد ارتقا یافته است. فروش تجمیعی هلدینگ سیمان تأمین طی نه ماهه سال جاری، ۳،۳۰۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۲،۴۹۰ میلیارد تومان)، ۳۳ درصد رشد داشته است. سود خالص تجمیعی هلدینگ سیمان طی نه ماهه سال جاری، ۸۳۸ میلیارد تومان بوده که نسبت به دوره مشابه سال قبل (۴۹۷ میلیارد تومان)، ۶۹ درصد رشد داشته است.

ورود به بورس در مسیر رونق تولید و حمایت از بازار سرمایه

باید اذعان داشت که اقتصاددانان و کارشناسان به تجربه دریافته‌اند که میزان دولتی بودن اقتصاد کشورها با بازار بورس، رابطه مستقیم و تنگاتنگی دارد، بطوریکه هرگونه کنشی از سوی دولت (اگر تصمیم‌گیرنده کلان واصلی اقتصاد باشد) با واکنش‌هایی قابل‌مشاهده و متعددی در بازار سهام همراه می‌شود. در ایران نیز، دولت نقشی اساسی در اقتصاد و همچنین در ساختار شرکت‌های بزرگ دارد و عمده صنایع را شرکت‌هایی با مالکیت دولتی تشکیل می‌دهند، شستا یکی از این مجموعه هاست و همواره حسن روحانی دغدغه خصوصی سازی و واگذاری شرکت های دولتی را داشته و دارد. تصویب و انجام افزایش سرمایه شستا از ۳.۹۰۰ میلیارد تومان به ۸.۰۰۰ میلیارد تومان (ثبت شده در مرجع ثبت شرکت‌ها)؛ و خروج بانک رفاه از پرتفوی شستا و کلیه شرکت‌های تابعه و انتقال سهام آن به سازمان تامین اجتماعی در اقدام کلیدی شستا در خصوص ورود به بازار بورس در سال ۹۸ بود که مورد تقدیر رئیس جمهور نیز واقع شد. 

رونق تولید و ساماندهی پروژه‌ها در شستا

همواره در طول یک دهه گذشته شستا، پهنه‌ای بیکران از پروژه‌هایی بوده که محل تقسیم غنیمت برای گروه‌های ذینفع و ذینفوذ سیاسی و اقتصادی و حتی اقوام‌شان به شمار رفته است. شستا در اقدامی پر ریسک و هزینه (بیشتر ریسک و هزینه سیاسی) و بی‌سابقه در گام اول اقدام به پیگیری و تهیه گزارش از پروژه‌های اولویت‌دار شرکت‌های تابعه کرده و در گام دوم با احصای پروژه‌های شرکت‌های تابعه شستا (۲۸۸ پروژه جمعا به ارزش ۵،۰۰۰ میلیارد تومان) گام بلندی در مسیر رونق تولید برداشت. همچنین  ساماندهی پروژه و تخصیص منایع در جهت بهره‌برداری از ۲۸۸ پروژه تا قبل از اسفند ۱۳۹۹ با نظارت و کنترل مستمر بر پیشرفت پروژه‌ها کارنامه درخشانی از شستا در این حوزه شکل داد که عملاً یک تهدید بالفعل اقتصادی را تبدیل به فرصتی بالقوه نمود. 

ساماندهی شرکت‎های تابعه و حرکت در مسیر رونق تولید

ادغام ۷ شرکت شامل ( فرآیند گستر در کلرپارس- دارویی آترا در شیمی دارویی داروپخش- شیمی تکس آریا در شیمی بافت - ساخت و نصب صنعتی البرز در سیمان آبیک- صنایع چوب اسالم در صنایع چوب و کاغذ ایران- پرسی ایران گاز هرمزگان در پرسی ایران گاز اصفهان) از بزرگترین اقدامات شستا در زمینه ساماندهی شرکت‌های تابعه بود که بررسی عملکرد بهره وری شرکت‌های ذکر شده نشان داده پیامد این ادغام در تمامی شرکت‌ها مثبت بوده است. همچنین عرضه اولیه سهام ۷ شرکت در شرکت بورس و اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران و برنامه‌ریزی جهت عرضه اولیه سهام ۲۰ شرکت دیگر از اقدامات بزرگ شستا در مسیر ساماندهی شرکت‌ها بوده است. 

رونق تولید با ساماندهی شرکت‌های زیان‌ده

در پایان سال مالی ۱۳۹۶ تعداد شرکت‌های زیان‌ده ۴۰ شرکت بوده که این تعداد در پایان سال مالی ۱۳۹۷ به ۲۸ شرکت و در ۶ ماهه اول سال ۱۳۹۸ به ۱۵ شرکت کاهش یافته است و با یک متد علمی و اخذ نظر خبرگان راهکارهای خروج از زیان ۱۵ شرکت تدوین شده است. مبلغ زیان از ۸۳۶ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۶ به مبلغ ۸۳۹ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۷ و در شش ماهه سال ۹۸ به مبلغ ۱۹۷ میلیارد تومان کاهش یافته است.

مزایده املاک و شفافیت در واگذاری دارایی‌ها

راه اندازی سامانه ثبت و ضبط اطلاعات املاک مازاد هلدینگ‌ها و شرکت‌های تابعه شستا با هدف شناسایی و واگذاری دارایی‌های مازاد در راستای تبدیل دارایی‌های غیر مولد به مولد (شناسایی ۶۴۶ ملک به ارزش پایه ۱،۶۹۰ میلیارد تومان) و برگزاری یک مرحله مزایده عمومی جهت واگذاری املاک مازاد احصا شده هلدینگ‌ها و شرکت‌های تابعه در قالب مزایده عمومی از اقدامات بزرگ شستا در سال رونق تولید در زمینه مزایده املاک و شفافیت در واگذاری دارایی‌ها بود. 

اقدامات جهت ارتقای شفافیت در راستای رونق تولید

راه‌اندازی سامانه یکپارچه نظارت و ارزیابی عملکرد (سینا) جهت مکانیزه نمودن فرآیند اخذ، تجمیع و تحلیل گزارشات مدیریتی تولید، فروش و وصول مطالبات، و ارزیابی عملکرد فصلی مدیران عامل شرکت‌های تابعه و راه اندازی سامانه مدیریت اسناد (سما) در جهت دریافت صورت‌جلسات هیأت مدیره، صورت‌های مالی، صورتجلسات مجامع، اسناد مناقصه و مزایده هلدینگ‌ها و شرکت‌های تابعه و راه اندازی سامانه یکپارچه مدیران و انتصابات (سیما) جهت مکانیزه نمودن انتصابات و تشکیل بانک اطلاعاتی مدیران از اقدامات مثال زدنی شستا در مسیر شفافیت بود که می تواند الگویی برای تمامی دستگاه‌ها و حتی ادارات دولتی باشد. 

پرهیز از سیاسی کاری و حاشیه های سیاسی

شاید بزرگترین دستاورد مدیریتی شستا در سال رونق تولید را پرهیز از سیاسی کاری و خارج نمودن شستا از تیررس گروه‌های سیاسی من غیرحق دانست. به درستی با حاکم کردن رویه‌ها و دستورالعمل‌ها و انتصابات بر اساس معیارهای شایسته سالارانه سعی شده از گزینش و چینش افراد سیاسی و افراد وابسته به گروه‌های سیاسی در شستا جلوگیری شود، در واقع با کمرنگ کردن کارکردهای سیاسی دستگاه‌های تابعه و هلدینگ‌های شستا تمام توان شستا صرف بهره‌وری اقتصادی و سوددهی هلدینگ‌های تابعه شده است. شاید برای اولین بار در طول تاریخ شستا همه گروه‌ها و جریان‌های ذینفع و ذینفوذ سیاسی از هر طیف و گروهی که واقعا دلسوز نظام اسلامی هستند بر سر کارکردهای اقتصادی شستا و عدم سیاسی کاری در این حوزه‌ها به توافقی ضمنی رسیده اند. اتفاقا همین اجماع در میان بازیگران رده اول و حتی دوم سیاسی کشور پیامدی شگرفی در شستا داشته است: مدیران شستا با طیب خاطر می توانند مطالبات و درخواست‌های من غیر حق بازیگران رده چندم سیاسی را رد کنند که این خود دستاورد بزرگی در تاریخ شستا است. 

بدون شک شستا در سال ۹۸ عملکرد درخشانی داشته و گام‌هایی اساسی در جهت رونق تولید برداشت. گواه این ادعا آنجاست که برای اولین بار در تاریخ شستا، شستا زودتر از موعد قانونی تمامی سود سهامش را به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کرده و عملا بر خلاف رویه سال‌های گذشته، این‌بار شستا برای اولین بار در تاریخ فعالیتش ۴۱۰۰ میلیارد تومان بیشتر  به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کرده است. قابل ذکر است که شرکت‌ سرمایه‌گذاری تامین اجتماعی در سال ۹۸ حدود ۱۱ هزار میلیارد تومان به سازمان تامین اجتماعی به‌صورت نقدی پرداخت کرده است. بدون شک شستا یکی از بازیگران اصلی حاکمیت در نشان دادن عزم ملی برای حرکت و جهش اقتصادی است و قطعا در سال جهش تولید از شستا بیش از پیش خواهیم شنید.