ضریب جینی و نابرابری مرز ۰.۴ را رد کرده است / برای مقابله با فقر باید سرمایه اجتماعی افزایش یابد

به گزارش خبرنگار ایلنا، مقصود فراستخواه (جامعه‌شناس و استاد دانشگاه) در نشست آینده اجتماعی ایران در مواجهه با فقر و نابرابری در موسسه رحمان، به ارائه گزارش‌هایی درباره فقر و نابرابری پرداخت. 

این عضو هیات علمی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، با اشاره به اینکه طبق گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۴، ضریب جینی (شاخص نابرابری توزیع) کشور از مرز ۰.۴ عبور کرده و افزایش یافته است، تاکید کرد: این شاخص قبل از انقلاب حدود بیش از ۰.۵ بوده که بسیار بالا محسوب می‌شود. امروز نیز این میانگین در سیستان و بلوچستان و مناطق محروم بیشتر است. 

این استاد دانشگاه با ارجاع به گزارش توسعه انسانی سازمان ملل متحد گفت: ما در بین کشورهای جهان جزء ده کشور اول در شاخص ترکیبی فلاکت (بیکاری+تورم) هستیم. ایران پس از چند کشور آفریقایی بالاترین هستیم. همچنین در شرایط کسب و کار از ۱۶۸ کشور جزء ۲۰ کشور آخر در زمینه شرایط محیط کسب و کار رتبه‌بندی شدیم. این درحالی است که یک چهارم بودجه کشور به گروه‌های کم درآمد جامعه اختصاص یافته است. 

وی با بیان اینکه «بدون رشد اقتصادی ناگزیر به تقسیم فقر خواهیم بود و رشد اقتصادی شرط خروج از فقر در کنار نظام توزیع است» گفت: ما باید مشاغل مولد را تقویت کرده و باید به فعالیت‌های مولد پاداش دهیم. امروزه فعالیت‌های مولد اقتصادی پاداش کمتری از فعالیت‌های نامولد دریافت می‌کنند که این امر مطلوب نیست. 

این جامعه‌شناس تصریح کرد: دولتی می‌تواند از فعالیت مولد حمایت کند که نقش تسهیل‌گری پیدا کند و فاقد ابزارهای دستوری و رانتی باشد. دولت به تنهایی نمی‌تواند مشکل فقر و نابرابری را حل کند و حضور جامعه نیز لازم است. برای این دولت نیازمند حمایت جامعه و همچنین افزایش سرمایه اجتماعی و مشروعیت نهاد حاکمیت است. برای این امر موسسات مردم نهاد (NGOها) و سمن‌ها نباید محدود شوند و باید از آن‌ها بجای برخورد، حمایت کرد. ما از طریق مدارس می‌توانیم توانمندسازی خانواده‌ها را انجام دهیم. 

فراستخواه با بیان اینکه «فقر باعث زوال فرهنگی و عاطفی و روانی جامعه می‌شود و نابرابری احساس بیگانگی و شکاف ایجاد می‌کند» اضافه کرد: در کتاب «مرگ‌های ناشی از ناامیدی» که توسط خانوم کیس در دانشگاه پرینستون منتشر شده، نشان می‌دهد در کشور ثروتمندی مثل آمریکا به دلیل واگذاری سلامت به بخش خصوصی، فقر بطور گسترده در آمریکا به وجود آمده و تشدید شده است. در این تحقیقات که تا سال ۲۰۲۰ ادامه داشته، نشان داده شده که فقر باعث افزایش اعتیاد، خودکشی و مرگ‌های ترکیبی ناشی از افراط در مصرف الکل و مواد شده است. پس فقر در یک کشور ثروتمند نیز می‌تواند درگیر نتایج فقر شود.

وی افزود: ما یک مجموعه تحقیقات آینده پژوهی در کشور داریم که توسط کسانی مثل دکتر آرمان ذاکری صورت گرفته است. در این تحقیقات نشان داده شده که اگر روندها تغییر نکند، موج‌های فقر کشور را در نوردیده و مشکلات اجتماعی و فرهنگی در اثر فقر و نابرابری تشدید خواهد شد. ما اگر آمادگی و آگاهی نداشته باشیم، در این روند به ناکجا‌آباد پرتاب خواهیم شد؛ جایی که شرایط آن اصلا در آینده مشخص نیست.

این استاد دانشگاه این پرسش را مطرح کرد: ما می‌خواهیم از محققان جوان بپرسیم که انواع سناریوها و احتمالاتی که در زمینه خروج از تله فقر لازم است را مطرح کرده و در گفتگوهای اجتماعی بهترین سناریوها به گفتمان عمومی و مطالبه بدل شود تا بر غول نابرابری و فقر در ایران غلبه کنیم.