انتقال دستفروشان کتاب به هویت خیابان انقلاب آسیب می‌زند/ دلایل دستفروش‌ها برای مخالفت با ایده‌ی جمع‌آوری

به گزارش خبرنگار ایلنا، ساماندهی دستفروشان در زمانیکه سال‌ها از شکل‌گیری این کسب و کار در برخی محله‌ها می‌گذرد و در گذر زمان این مشاغل به جلوه‌ای فرهنگی و اجتماعی از آن منطقه تبدیل شده، همواره می‌تواند با نظرات مخالف و موافق بسیاری همراه باشد. تغییر ظاهر یک معبر در سطح شهر که با جلوه‌ای خاص به شهرت رسیده و در حافظه جمعی مردم یک شهر نقشی ویژه دارد، می‌تواند به از بین رفتن بخشی از هویت محلی یا کاهش تعاملات اجتماعی آن منطقه منجر شود.

به تازگی مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهر تهران در گفت‌وگویی از لزوم ساماندهی دستفروشان کتاب خیابان انقلاب صحبت کرده است که در آن به استقرار موقت دستفروشان در زمینی که دانشگاه تهران در اختیار شهرداری قرار داده اشاره شده است. در این تصمیم‌گیری هویت محلی شکل‌گرفته در خیابان انقلاب و تعاملات اجتماعی نادیده گرفته شده است، عناصری فرهنگی که طی سالیانی طولانی شکل گرفته و این تغییر را می‌تواند با مخالفت‌های بسیاری روبرو باشد و این تصمیم می‌تواند به نوعی حذف حافظه‌ای تاریخی به حساب بیاید چراکه دستفروشی کتاب در حدفاصل چهارراه ولیعصر (عج) تا میدان انقلاب قدمتی دیرینه دارند و آغازش به سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مربوط می‌شود.

با این حال نمی‌توان تنها از یک جنبه به این موضوع نگاه کرد، در موضوع دستفروشی کتاب باید به مسائلی مانند آسیب آن به صنعت نشر، رواج مشاغل کاذب، شکل‌گیری بازار سیاه کتاب، عرضه آثار بی‌کیفیت به دلیل قیمت پایین و... نیز اشاره کرد که شاید ضرورتی بر ساماندهی دستفروشان کتاب ایجاد می‌کند که البته می‌تواند به اشکالی غیر از تغییر ظاهر این معبر مهم پایتخت صورت بگیرد.

دستفروشان بخشی از بدنه اجتماعی شهر به حساب می‌آیند و در تصمیم‌گیری برای ساماندهی باید نظر این افراد و نیازهای معیشتی‌شان را در نظر گرفت. نکته‌ای که در صورت نادیده گرفته شدن می‌تواند ابعادی کاملاً منفی به این طرح بدهد و در نهایت نوعی بی‌اعتمادی اجتماعی ایجاد کند. به همین منظور با سه نفر از دستفروشان خیابان انقلاب به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح این گفت‌وگوها را از نظر می‌گذرانید:

جمع‌آوری دستفروش‌ها به ضرر کتابفروشی‌ها خواهد بود

یکی از دستفروش‌های خیابان انقلاب که حاضر نشد نام واقعی او مطرح شود، جوانی حدوداً 30 ساله به نظر می‌رسد در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، با اشاره به اینکه بیش از 5 سال است که در این منطقه مشغول دستفروشی کتاب است، اظهار کرد: فروش کتاب برای من تنها راه کسب درآمد است اما علاوه بر آن، به این کار بسیار علاقه دارم و وقتی علاقه‌مندان یا دانشجویان به من کتابی سفارش می‌دهند که برایشان فراهم کنم با شوق و انگیزه بالا این کار را انجام می‌دهم. من سال‌هاست که در این منطقه کار می‌کنم و به فروشنده‌ای شناخته‌شده برای علاقه‌مندان به کتاب تبدیل شده‌ام که اگر محل کارم تغییر کند مطمئناً این موقعیت را از دست می‌دهم.

او در ادامه با اشاره به اینکه کتاب‌های او برای فروش معمولاً در کتابفروشی‌ها موجود نیست، گفت: من بعید می‌دانم که دستفروشان نقشی مخرب در میزان فروش کتاب‌فروشی‌های خیابان انقلاب داشته باشند چراکه معمولاً کتاب‌هایی که من می‌فروشم آثار کمیابی هستند که دوباره به چاپ نمی‌رسند یا سالیان سال است که ناشران علاقه‌ای به چاپ این آثار ندارند. در بین کتاب‌های ما دستفروشان آثار روز کمتری وجود دارد و معمولاً مردم برای خرید این آثار فقط به دستفروش‌ها مراجعه می‌کنند.

وی تأکید کرد: حذف دستفروشان از خیابان انقلاب قطعاً حال و هوای این منطقه را تغییر می‌دهد. من فکر می‌کنم که حضور ما نه تنها به ضرر کتابفروشی‌ها نیست، بلکه موجب مراجعه بیشتر مردم به آن‌ها می‌شود و فکر می‌کنم نبود ما به ضرر آن‌ها خواهد بود. تغییر حال و هوای این خیابان که سال‌هاست با حضور دستفروشان کتاب همراه است آسیبی جدی وارد می‌کند.

جمع‌آوری دستفروش‌ها به نفع کتابفروشی‌ها نخواهد بود

کامران آهنگران یکی از دستفروش‌های قدیمی خیابان انقلاب که مردی حدوداً ۶۵ساله است در گفت‌وگویی با خبرنگار ایلنا، با اشاره به اینکه از سال ۱۳۵۲ مشغول کتابفروشی است و از سال ۱۳۵۹ به خیابان انقلاب آمده است، گفت: از همان زمان به یاد دارم که خیابان انقلاب به همین شکل بود، من هم دستفروشی کرده‌ام و هم در مغازه کتاب فروخته‌ام و باید بگویم یکی از جذابیت‌های خیابان انقلاب برای مردم همین کتابفروشی و حضور دستفروش‌هاست و خیلی‌ها به این خیابان می‌آیند که فقط از دستفروش‌ها خرید کنند و مطمئن باشید اگر دستفروش‌ها از این خیابان حذف شوند، این خیابان یکی از جذابیت‌های مهم خود را از دست می‌دهد.

او با اشاره به اینکه دستفروشی کتاب شغلی رایج در همه جای دنیا است، گفت: این یک کم‌لطفی به ماست که حذف دستفروش‌ها از این خیابان را اتفاقی خوشایند می‌دانند. مطمئناً همه دستفروش‌ها ترجیحشان بر این است که مغازه داشته باشند اما وقتی وضعیت اقتصادی مساعد نیست چنین اتفاقی رخ می‌دهد، بسیاری از دستفروش‌ها اگر شغل دیگر داشته باشند و مثلاً فرصت برای کار کردن در یک کارخانه را داشته باشند، هیچوقت دستفروشی نمی‌کنند. دستفروشی شغلی نیست که ما با اشتیاق آن را انتخاب کرده باشیم، ما از سر اجبار و برای تأمین مخارج زندگی این کار را انتخاب کرده‌ایم.

وی درباره دلیل مراجعه مردم به دستفروش‌ها، گفت: مردم کتاب‌هایی که از دستفروش‌ها می‌خرند را با قیمت ارزانتری می‌توانند تهیه کنند و البته کسانیکه نو بودن و اصطلاحاً تر و تمیز بودن کتاب‌ها برایشان مهم است، از کتابفروشی‌ها خرید می‌کنند. کتاب‌هایی که ما می‌فروشیم را می‌توان همه جا تهیه کرد و من فکر می‌کنم با توجه به وضعیت اقتصادی مردم، اصلی‌ترین عامل استقبال از دستفروش‌ها همان قیمت پایین کتاب‌ها است.

این فروشنده کتاب در ادامه با اشاره به پایین بودن سرانه مطالعه در ایران اظهار کرد: با سابقه طولانی که در این کار دارم باید بگویم که جمع‌آوری دستفروش‌ها هیچ تأثیری بر فروش کتابفروشی‌ها نخواهد داشت چرا که فروش پایین کتاب هیچ ربطی به ما ندارد و مشکل در کتاب نخواندن مردم جامعه است. با جمع‌آوری دستفروش‌ها آن کسی که عاشق کتاب است هر طور شده کتابی که می‌خواهد را تهیه می‌کند و آن کسی که علاقه‌ای به کتاب خواندن ندارد هم مثل همیشه کتاب نمی‌خواند. حل این معضل با پیشنهاد جمع‌آوری دستفروش‌ها اصلاً منطقی نیست و اگر قرار است ما قدمی در راستای فروش بالای کتاب برداریم باید مردم را به کتاب خواندن تشویق کنیم.

آهنگران که از جانبازان جنگ تحمیلی است در پایان درباره پیشنهاد اسکان دستفروش‌ها در یک محوطه مشخص گفت: برای جانبازی‌ام هیچ مبلغی دریافت نکردم و حتی سال‌ها پیش می‌خواستند زمینی به من بدهند که آن را هم نخواستم و حالا هم دل به این وعده‌ها نمی‌بندم چرا که پیش‌تر هم نزد ما آمدند، شماره ملی ما دستفروش‌ها را گرفتند و گفتند که قرار است در پارکی به ما اسکان بدهند که اصلاً چنین اتفاقی رخ نداد و بعید می‌دانم باز هم اتفاقی رخ دهد و مکانی به دستفروش‌ها اختصاص دهند.

نبود دستفروش‌های کتاب به وجهه فرهنگی خیابان انقلاب آسیب می‌زند

یکی دیگر از دستفروش‌های کتاب خیابان انقلاب که جوانی حدوداً ۲۷-۲۸ساله به نظر می‌رسد، با اشاره به اینکه حضور دستفروش‌ها باعث تردد بیشتر مردم در خیابان انقلاب شده، گفت: من خیابان انقلاب را بدون دستفروش‌ها هم دیده‌ام و باید بگویم که وقتی دستفروش‌ها اینجا نباشند، خیابان بسیار خلوت است. این منطقه سالیان سال است که به این شکل است و به محلی برای خرید کتاب از مغازه‌ها و دستفروش‌ها تبدیل شده است.

او درباره ایده اختصاص مکانی برای دستفروش‌های کتاب، گفت: با وجود اینکه مردم خیابان انقلاب را به عنوان محلی برای خرید کتاب می‌شناسند باز هم این روزها ما فروش چندانی نداریم و اگر محل دستفروش‌ها تغییر کند قطعاً میزان فروش بسیار پایین می‌آید. این نگرانی که دستفروش‌ها میزان خرید کتاب از کتابفروشی‌ها را کاهش داده‌اند هم نمی‌تواند مسئله‌ای چندان جدی باشد چرا که من به شخصه تا الآن که غروب است فقط سه کتاب فروخته‌ام و اطمینان داشته باشید که نبود ما هیچ تغییر مثبتی برای کتابفروش‌ها نخواهد داشت.

وی با اشاره به اینکه سه سال است که در خیابان انقلاب به دستفروشی کتاب مشغول است، اظهار کرد: به نظر من قیمت پایین کتاب‌ها یکی از اصلی‌ترین عواملی است که شاید برخی افراد خرید از دستفروش‌ها را ترجیح می‌دهند. به دلیل بالا رفتن قیمت کاغذ، قیمت کتاب نیز بسیار افزایش داشته و دستفروش‌ها این امکان را دارند که با سود جزئی‌تری کتاب‌ها را بفروشند.

او در پایان تأکید کرد: حضور دستفروش‌ها در خیابان انقلاب به این منطقه وجهه‌ای خاص داده که شاید بتوان آن را یک ویژگی توریستی نیز دانست. بسیاری از هنرمندان و افراد کتابخوان به این منطقه می‌آیند و از ما خرید می‌کنند و حذف دستفروش‌ها باعث از دست رفتن وجهه‌ای توریستی و فرهنگی از این خیابان می‌شود. به نظر من تغییر محل دستفروش‌ها اتفاق خوشایندی نیست، دستفروشی کتاب هیچ آسیبی به وجهه یک منطقه نمی‌زند و از آنجا که خیابان انقلاب هم به یک منطقه فرهنگی تبدیل شده وجود دستفروش‌ها اتفاقاً وجهه خوبی به این منطقه داده و اگر قرار بر ساماندهی دستفروش‌ها است بهتر است فروش برخی کالاها که در شأن این خیابان نیست، متوقف شود.