نویسنده و تحلیلگر مصری در گفتگو با ایلنا مطرح کرد؛
قدرتِ ایران از جنسِ گفتمانی است/ ایرانیان با سینما پیامهایشان را به جهان مخابره می‌کنند
ایران در زمره آن دسته از بازیگران بین المللی است که قدرتش تا حد زیادی ریشه در گفتمانی دارد که آن را عرضه می‌کند. در حقیقت بر خلاف آنچه بسیاری از افراد فکر می‌کنند، ریشه‌های قدرت ایران، گفتمانی و نه صرفا متکی بر قدرت سخت است. از این رو، کاملا طبیعی است که ببینیم ایران در حوزه جهانِ سرگرمی‌های دیجیتال نیز حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد.
به گزارش خبرنگار ایلنا، جهان امروز با مقتضیات و چهارچوب‌های خاصی رو به رو است. در جهان فعلی شاهد اوج‌گیری قابل توجه فناوری‌های دیجیتال و همه‌گیر شدن آنها در میان افراد مختلف در اقصی نقاط جهان هستیم. در این راستا، نمودهای مختلف فناوری‌های دیجیتال که خود را در قالب سرگرمی‌های مختلف به نمایش می‌گذارند، جدای از ویژگی سرگرم کننده بودن، به واسطه استقبال گسترده‌ای که از آنها صورت می‌گیرد، امکان دارد که هدفِ بهره‌برداری‌های سیاسی نیز قرار گیرند. موضوعی که البته در عرصه‌های مختلف صنعت سرگرمی به عینه قابل مشاهده بوده و هست.
از این رو، ایلنا در گفتگو با «امیره ابوالفتوح» نویسنده و تحلیلگر مصری مسائل سیاسی-اجتماعی، به واکاوی چند سوال مهم و محوری در این رابطه پرداخته است.
مشروح گفتگو با امیره ابوالفتوح را در ادامه می‌خوانید.
بسیاری بر این باورند که بخش قابل توجهی از هژمونی غربی از حیث انگاره‌ای و ادراکی مبتنی بر مدیریت همه جانبه صنعت سرگرمی جهان است. تا چه حد این گزاره را درست می‌دانید؟
در اینکه صنعت سرگرمی یک صنعت مهم در جهان امروز است، هیچ تردید وجود ندارد. بخش قابل توجهی از هزینه‌کردهای انسان‌ها در اقصی نقاط جهان در این حوزه هزینه می‌شود. از این رو، وقتی در حیطه‌ها و عرصه‌های مختلف صنعت سرگرمی شاهد استقبال گسترده افراد از آنها هستیم، این بدان معناست که این عرصه‌ها از اهمیت راهبردی برخوردارند و می‌توان از طریق نفوذ در آنها، اثرگذاری‌های قابل توجهی را در دستورکار داشت. به عنوان مثال صنعت بازی‌های رایانه‌ای در جهان یک نمود عینی از این مساله است. این صنعت سال‌هاست که جزو سه صنعت اصلی حوزه سرگرمی است که پولسازی قابل توجهی دارند.
تردیدی نیست که کنشگران مختلف به ویژه بازیگران غربی، از طریق بازیگری غالب در این حوزه و پول‌پاشی در قالب آن، سعی در انتقال انگاره‌های مطلوب خود به ویژه به نسل جوان در اقصی نقاط جهان دارند و البته که در این رابطه نیز کاملا جدی هستند. در صنعت فیلمسازی و سینما، موسیقی و دیگر حوزه‌های مشابه که استقبال گسترده‌ای از آنها در عرصه بین المللی می‌شود نیز با وضعیت مشابهی رو به رو هستیم. از این رو، این گزاره که ابرقدرت‌ها و بازیگران موثر در عرصه نظام بین الملل سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی را در حوزه صنعت سرگرمی و عرصه‌های مختلف آن انجام می‌دهند، به هیچ عنوان مساله مخفی نیست.
به نظر شما دلیل اصلی برجسته شدن سرگرمی‌های دیجیتال در عصر حاضر چیست؟
دلیل و محرک اصلی این موضوع را در اوج‌گیری فناوری‌های دیجیتال در حوزه‌های مختلف زندگی بشر باید جستجو کرد. اکنون در دست همه یک گوشی هوشمند تلفن همراه است و یا نسل‌های جوان اقبال گسترده‌ای به استفاده از فناوری‌های برتر و روز دیجیتالی جهان نشان می‌دهند. از این رو، سرگرمی‌های دیجیتال عملا از یک میدان و عرصه مناسب برای مطرح‌شدن برخوردار شده‌اند. این ابزار میدان و سکویی هستند که امکانات و ظرفیت‌های قابل ملاحظه‌ای را در اختیار صاحبان آنها قرار می‌دهد.
جالب است که مثلا در دنیای کنونی با اوج‌گیری پدیده «بچه‌های دیجیتالی» رو به رو هستیم. بچه‌هایی که از همان نخستین سال‌های عمر خود با ابزارهای مختلفِ جهان دیجیتالی در ارتباط هستند و از آنها تاثیر می‌گیرند. در عین حال، نسل Z جهانی نیز نسلی است که دقیقا از همان سال‌های نخست عمر خود با ابزارهای جهان دیجیتال در ارتباط هستند. از این منظر، چون چهارچوب زیست بشر در فضای اوج‌گیری فناوری‌های دیجتالی تغییر کرده، جنسِ سرگرمی‌هایش نیز به نحوی مشابه دچار تغییر شده است. البته که فعالان حوزه سرگرمی‌های دیجیتالی نیز تا جای ممکن سعی دارند تا فضایی مطلوب و جذاب از دید خود را برای افرادی که به سمت سرگرمی‌های دیجیتال حرکت می‌کنند، ایجاد کنند.
تا چه حد معتقد به سیاسی شدن حوزه سرگرمی‌های دیجیتال هستید؟
پیشتر نیز گفتیم که هر حوزه‌ای که در جهان با اقبال قابل توجهی رو به رو شده، به صورت بالقوه یک هدف مهم برای اعمال نفوذها و اثرگذاری سیاسی است. این موضوع مساله‌ای نیست که قبال انکار باشد. سرگرمی‌های دیجیتالی نیز از همین قاعده اثر می‌گیرند. توجه داشته باشیم که دنیای دیجیتالی کنونی تا حد زیادی برآیند کلان گفتمان جهان غرب در حوزه حکمرانی نظام بین الملل است. از این رو، عجیب نیست که می‌بینیم نمودهای عینی حمایت از فرهنگ غربی و ترویج آن در چهارچوب صنعت سرگرمی جهان بسیار گسترده هستند. حال در این فضا، طیفی از بازیگران و قدرت‌های نوظهور نیز وارد شده‌اند که این مساله خود نشان می‌دهد که تا چه اندازه این حوزه مهم و راهبردی است.
ایران از جمله کشورهایی است که به نظر می‌رسد در همین حوزه از کشورها قرار می‌گیرد. دیدگاه شما در این رابطه چیست؟
ایران در زمره آن دسته از بازیگران بین‌المللی است که قدرتش تا حد زیادی ریشه در گفتمانی دارد که آن را عرضه می‌کند. در حقیقت بر خلاف آنچه بسیاری از افراد فکر می‌کنند، ریشه‌های قدرت ایران، گفتمانی و نه صرفا متکی بر قدرت سخت است. از این رو، کاملا طبیعی است که ببینیم ایران در حوزه جهان سرگرمی‌های دیجیتال نیز حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد. البته زاویه داشتن این کشور با گفتمان‌های مسلط غربی در عرصه روابط بین الملل سبب شده تا این کشور حوزه سرگرمی‌های دیجیتال را نیز به مثابه میدانی از رقابت با جهان غرب ببیند.
در این رابطه، بیش از همه صنعت فیلمسازی و سینمای ایران در عرصه بین المللی شناخته شده و البته که در سال‌های اخیر موفقیت‌های زیادی را نیز کسب کرده است. به عنوان مثال سینمای ایران در جشنواره‌های مطرح بین المللی توانسته جوایز زیادی را کسب کند و در نوع خود یک گونه خاص سینمایی در عرصه بین المللی است. ایرانی‌ها با استقفاده از ظرفیت‌های قبال توجه خود در حوزه صنعت سینما می‌توانند بسیاری از پیامهایشان را به گوش جهانیان برسانند که این خود یک ظرفیت قدرت‌سازی برای این کشور است.
به نظر شما اصلی‌ترین ویژگی پیام‌هایی که مثلا ایران از رهگذر توان خود در زمینه صنعت سینما و فیلمسازی می‌تواند منتقل کند، چیست؟
صنعت سینما و فیلمسازی ایران برخلاف برخی کشورهای دیگر تا حد زیادی متعهد به اصول اخلاقی است. این بدان معناست که خانواده محور است و در جهان کنونی که اخلاق یک دغدغه جدی است می‌توان آن را مورد توجه قرار داد و برجسته کرد. در عین حال، فرهنگ ایرانی نیز یک فرهنگ غنی است که از مولفه‌های مختلفی برای جذب کردن طیف‌های قابل توجهی از انسان‌ها در اقصی نقاط جهان برخوردار است. مولفه‌هایی که حقیقتا برای انسان امروز که در محاصره مقتضیات جهان کنونی و ابزاراهای غرب زده آن قرار گرفته، کاملا مفید است. البته که همانطور که پیشتر نیز گفته شد، این موضوع برای ایران کاملا قدرت‌ساز است.
