مسجد ارجان رخ از نقاب خاک بیرون کشید

به گزارش خبرنگار ایلنا،احسان یغمایی سرپرست هیات کاوش‌های باستان‌شناسی ارجان در این خصوص اظهار داشت: شهر ارجان محوطه بسیار مهمی است که در هشت ارجان قرار گرفته و از دوره عیلام نو در آن استقرار انسان وجود داشته است. 

وی گفت: در عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای تهیه شده از این منطقه طرح یک مسجد دیده می‌شد. این در حالی است که بررسی متون تاریخی نیز وجود یک مسجد در این شهر را تایید می‌کند.

سرپرست هیات کاوش ارجان با بیان اینکه براساس مطالعات اولیه روی تصاویر هوایی آشکار شد که این بخش از شهر ممکن است آن چیزی باشد که در متون تاریخی از آن به عنوان مسجد ارجان یاد شده است، افزود: برای حصول اطمینان و تطبیق متون تاریخی و داده‌های باستان‌شناختی دست به کاوش‌های باستان‌شناختی در ناحیه گفته شده زدیم. 

وی عنوان کرد: در همین راستا دو ترانشه را در محل ایجاد کردیم که در یکی از ترانشه‌ها وضعیت حیاط مسجد و ارتباط آن با رواق‌های پیرامونی مسجد را بررسی کردیم که خوشبختانه در این بررسی در وسط مسجد فضای مربعی‌شکل با دو ورودی به سمت شمال و جنوب به دست آمد که فضای مربعی‌شکل دیگری وجود دارد که هنوز ماهیت این سازه مشخص نیست. 

یغمایی تصریح کرد: در ادامه ترانشه ایجاد شده را به سمت غرب گسترش داده‌ایم که در نتیجه آن پای ستون‌هایی از جنس سنگ و ملات گچ که رواق مسجد را تشکیل می‌دهند یافته‌ایم. 

وی این نوع ساختار معماری را خاص دوره اسلامی دانست و گفت:‌ نقطه حائز اهمیت برای ما این بود که چاله‌هایی که در عکس‌های هوایی بر سطح زمین مشخص هستند جای ستون‌هایی است که در دوره‌های بعدی غارت شده‌اند. 

سرپرست هیات کاوش‌های باستان‌شناختی ارجان تاکید کرد: آن چیزی که از مسجد در حال حاضر مشخص است رواق غربی است که ما بخشی از این رواق را کاوش کردیم در جبهه شرقی این حیات نیز به شبستان می‌خوریم که در اینجا نیز همین چاله‌ها وجود دارد که با توجه به کاوش‌ها همگی این چاله‌ها ستون هستند.

وی بیان کرد: این مسجد جزو مساجد قرون اول و دوم هستند که طراحی آنها به سبک خراسانی است و به مساجد چهل‌ستونی مشهور هستند و تراکم این ستون‌ها به دلیل همین سبک و شیوه است که برای ایجاد سقف طراحی شد‌ه‌اند. 

این باستان شناس پیشکسوت افزود: سفال‌هایی نیز که در کاوش‌های این منطقه به دست آمده مربوط به قرن‌های دوم و سوم هجری هستند چرا که عمده آنها شاخصه‌های اواخر قرن اول و دوم تا سوم هجری را دارا هستند. بنابراین در پایان فصل اول کاوش می‌توان به صورت نسبی تخریب زد که این مسجد دست کم مربوط به اوایل دوره اسلامی قرن دوم تا سوم هجری است. 

وی با اشاره به اینکه اولین کاوش در نقش اسلامی شهر ارجان است اضافه کرد: بررسی متون، عکس‌های هوایی و بررسی‌های باستان‌شناسی در گذشته سرنخ‌هایی مبنی بر اینکه مسجد ارجان ممکن است در این ناحیه باشد داده بود که در نهایت کاوش‌های باستان‌شناسی مسجد بودن این ناحیه را به اثبات رساند. 

یغمایی افزود: آنچه را که طی این کاوش یافت کرده‌ایم رواق، حیاط و دو آرامگاه است که براساس شواهد و با توجه به تدفین این دو فرد در محوطه این مسجد این آرامگاه‌ها احتمالا مربوط به دو تن از بزرگان مسلمان ناشناخته هستند.

وی پایان فصل اول این کاوش در این ناحیه را بین 10 تا 15 کرد اعلام کرد و افزود: قدمت و تاریخ دقیق مسجد در پایان فصل‌های دوم یا سوم کاوش مشخص خواهد شد. زیرا هر زمان که کتیبه یا سند مکتوبی در محل یافت شود می‌توان تاریخ دقیق مسجد را مشخص کرد که این موضوع نیز قطعا در این فصل نخواهد بود.

سرپرست هیات کاوش ارجان شناخت ساختار معماری، مقایسه مسجد با سایر مساجد دوره اسلامی و یافتن تاریخ تقریبی مسجد را از جمله اهداف فصل اول کاوش خواند و افزود: با توجه به شواهد موجود و مسجد بودن این مکان این منطقه به احتمال فراوان قدمگاه اولیه و راستین امام رضا (ع) بوده است و ایشان در این مسجد نماز خواندند.

وی اضافه کرد: یکی دیگر از اهداف کاوش ما نیز بررسی همین موضوع بوده است چراکه منطق حکم می‌کند اگر آن حضرت به این شهر آمده باشد در این محل که مسجد بوده نماز خود را به جایی آورده است ما نیز فعلا این فرضیه را قبول می‌کنیم تا شواهد بهتری دال بر آن یافت کنیم.