ایلنا در گفتگو با ایلنا مطرح شد؛
پیش از آمدنِ سرما به فکر تعطیل نشدن تولید باشیم/ پیش‌بینیِ بیکاری کارگران به علت ناترازیِ گاز
گاهی در زمستان وضعیت بدتر از تابستان است که کمبود برق فقط وجود دارد، زیرا به دلیل شرایط برخی نیروگاه‌ها ما هم ناترازی و کمبود گاز داریم و هم در نتیجه نبود گاز، با کمبود برق مواجه می‌شویم و برق واحد نیز قطع می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، تولید و حفظ اشتغال ظرفیت‌های واحدهای صنعتی برای فعالیت؛ ملزومات مختلفی دارد که یکی از این ملزومات، امکانات زیرساختی از قبیل برق، آب و گاز است. از آنجا که مصرف روزانه این موارد مانند سایر مواد اولیه تولید برای برقراری شرایط کار حیاتی است، حجم قابل توجه مصرف واحدهای تولیدی و شهرک‌های صنعتی عمدتا در فصل‌های خاص باعث می‌شود که برای حفظ خدمت‌رسانی به شبکه شهری، تولیدکنندگان از این امکانات محروم و تولید در برخی مواقع سال متوقف شود؛ امری که هم رکود را موجب می‌شود و هم باعث ایجاد مشکلات برای کارگران در حوزه روابط کار می‌شود.
تجربه قطع برق و سرایت آن به گاز
مسئله ناترازی در تامین امکانات زیرساختی مانند برق و گاز، در فصول گرم و سرد سال هرساله به یکی از رویدادهای عادی تبدیل شده است. اما با روند صعودی مصرف و فرسودگی شبکه انتقال برق و گاز کشور طی سال‌های اخیر و رشد بیشتر واحدهای تولیدی و جمعیت نسبت به گذشته، امکانات زیرساختی لازم برای ادامه فعالیت تولیدی واحدها مختل شده و گاه باعث می‌شود که نیروی کار ناگزیر دست از کار بکشد.
باتوجه به زیان‌های شدید ناشی از قطع ناگهانی برق، در سال گذشته وزارت نیرو این بار به تعیین جدول زمانبندی برای قطعی برق در تابستان را به واحدها و شهرک‌های صنعتی اقدام کرد. دولت عملا این زمانبندی را به این منظور ارائه کرد که دستگاه‌ها آسیب نبیند و تولیدکننده از قبل برای قطعی برق آماده بوده و همچنین با دو روز قطعی تولید در هفته، حفظ شبکه برق شهری و خدمت‌رسانی آن را تضمین کند. البته همین مسئله نیز ضربات جدی به تولیدکنندگان وارد آورد و مشکلات حادی را در فرآیند تولید ایجاد و چند بنگاه نیز به دلیل نیاز به برق‌رسانی دائمی در آستانه ورشکستگی قرار گرفتند. با این حال اولویت دولت برای برق‌رسانی و خدمت‌رسانی زیرساختی حوزه شهری، پیشاپیش بر همه روشن و آشکار بود.
با توجه به نزدیکی فصل سرما در سال جاری، این پیش‌بینی درمورد ناترازی و کمبود در شبکه گازی طی زمستان هم وجود داشته و در سال‌های گذشته برخی از بنگاه‌ها از این مسئله متضرر شدند.
همین مسئله باعث شد تا اخیرا در آخرین نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی حسین سلاح ورزی (رئیس اتاق بازرگانی ایران) با برآورد خسارت میلیاردی وارده به واحدهای تولیدی در اثر قطعی برق به دولت هشدار دهد که برای حل ناترازی گاز در فصل سرد امسال چاره‌ی دیگری به غیر از قطع گاز واحدهای صنعتی بیندیشد.
سلاح ورزی با اشاره به گزارشات واصله از تولیدکنندگان در چند استان اظهار کرد: ما در حالی تابستان را پشت سر گذاشتیم که هر هفته دو روز برق واحدهای صنعتی قطع بود. اتاق کرمان در یک گزارش مستدل نشان داد که هر ساعت قطعی برق هزینه چندین میلیاردی به واحدها وارد می‌کند. با ورود به شش‌ماهه دوم سال، (بنابر تجربه زمستان سال گذشته) لازم است به دولت در مورد ناترازی گاز هشدار دهیم.
گزارش سال گذشته خبرگزاری دولت در زمینه عدم سرمایه‌گذاری در شبکه گاز طی شش سال گذشته نشان می‌دهد که با این روند، شرایط ناترازی در تولید و مصرف گاز تا سال 1420 ادامه خواهد یافت. در این گزارش شرکت ملی گاز اعلام کرده است: "به دلیل ثبات سالانه قیمت‌های گاز طبیعی و عدم امکان اعمال روش‌های مبتنی بر قیمت برای پیک‌سائی و مدیریت میزان مصرف مشترکان بد مصرف، مدیریت شبکه عرضه گاز در مواقع ضروری علاوه بر سایر روش‌ها، از طریق اعمال محدودیت موردی در مصرف گاز برخی مصارف عمده و تامین آن از طریق سوخت‌های مایع در مقطع زمانی مزبور صورت می‌گیرد."
این اظهارنظر در زمستان سال گذشته عملیاتی شده و بخش قابل توجهی از واحدهای تولیدی با مشکل قطعی یا کمبود گاز در سال گذشته مواجه بودند.
بسیاری از صنایع مانند سیمان، فولاد، کارگاه‌های کوچک، آهنگری‌ها و تولیدکنندگان میلگرد و امثال آن به شدت به گاز محتاج بودند و این درحالی است که دولت در کوتاه مدت نمی‌توانست مشکل کمبود سرمایه‌گذاری زیرساختی در بحث گاز را در دولت قبل جبران و شبکه را از طریق واردات گاز از کشورهایی مثل ترکمنستان طبق روال سنوات گذشته تغذیه کند.
شاهدان عینی قطعی‌ها
یکی از مهمترین متضررین قطعی گاز کارگاه‌ها بی‌شک کارگران بودند. در این زمینه تشکل‌های کارگری نیز مراتب اعتراض خود را به وضعیت بروز داده‌اند. حسین رسولی (دبیر اجرایی خانه کارگر مشهد) با اشاره به وجود مشکل در واحدهای مختلف گفت: البته ما در همان سال گزارشاتی علاوه بر خراسان رضوی از دیگر استان‌ها (از اردبیل و کرمانشاه تا یزد و کرمان) در رابطه با مشکل تعطیلی واحدهای تولیدی به دلیل قطعی گاز داشتیم.
وی افزود: ما در زمستان سال گذشته در خراسان و واحدهای تولیدی مختلف که مصرف گاز صنعتی داشتند، در هفته سه روز تعطیلی داشتیم و بخشی از واحدها با خطر ورشکستگی و بیکاری کارگران خود مواجه شدند. درست است که فعلا در فصل پاییز مشکلی نداریم اما با افزایش مصرف در شبکه گاز شهری در اوج زمستان، به مرور این مسئله قابل تکرار است.
چنگیز اصلانی (دبیر اجرایی خانه کارگر همدان) با اشاره به اینکه استان همدان به دلیل مشکلات برق در سال گذشته ضربات جدی در بحث تولید خورد، اظهار کرد: سال گذشته اتفاقات بدی در نیروگاه همدان رخ داد و مشکلاتی ایجاد شد. همانطور که کارخانه‌های مهم سیمان در همدان در فصل تابستان بخاطر قطع شدن برق دچار مشکل شدند، برخی از نیروگاه‌ها نیز به دلیل نبود گاز در زمستان دچار مشکل شدند. اما به هرحال سیاست دولت این است که اولویت را بر شبکه شهری بگذارد تا برق در گرما و گاز در سرما قطع نشود تا عامه مردم راضی باشند. تبعات این سیاست نیز بیشتر گریبان نیروی کار را می‌گیرد. برخی از واحدها در همدان در زمستان به همین دلیل مجبور به تعدیل نیروی مازاد بر ظرفیت پایین تولید خود شدند.
وی ادامه داد: هر نیروگاه همدان (مثل نیروگاه شهید مفتح) درصورت عدم دسترسی به گاز باید مازوت بسوزانند که طبیعتاً این امر باعث آلودگی هوای این استان مانند شهرهای تهران، کرج و اراک می‌شود. این روند مخرب محیط زیستی باعث کاهش بارش در استان‌ها شده و در نهایت ضرر آن در خشکسالی سال بعد خود را نشان داده و باز هم دود آن به چشم مردم می‌رود.
اصلانی تصریح کرد: دولت باید به طوری برنامه ریزی کند که ما با این منابع سرشار خدادادی گاز که برخی معتقدند چند قرن قابل مصرف است، بتوانیم شبکه را تغذیه و همزمان مصرف بی‌رویه واحدها و منازل را کنترل کنیم. البته پروسه تولید گاز نیز طولانی و هزینه‌بر است زیرا شامل فرآیند استخراج، شیرین سازی، انتقال در شبکه و... است. لذا مدیریت مصرف در شبکه شهری نیز باید لحاظ شود تا دولت در اسرع وقت بتواند شبکه گازی را گسترش دهد.
دبیر اجرایی خانه کارگر همدان با اشاره به اثرات جانبی قطعی گاز و برق بر تورم و گرانی اجناس گفت: در سال گذشته قطعی گاز چند قلم جنس مهم مانند سیمان و میلگرد را گران کرد و همین مسئله به تورم مسکن یاری رساند. قاعدتا وقتی کالایی کمتر در کشور تولید شود، به دلیل کمبود جنس قیمت آن بالا می‌رود و یک تورم طبیعی تجربه می‌شود.
حسین باقریان (دبیر اجرایی خانه کارگر شهر شهریار) نیز با اشاره به تعطیلی تعدادی از کارگاه‌ها در این منطقه گفت: ما در شهرک صنعتی صفادشت گزارش چندین تعطیلی واحد به دلیل کمبود گاز را داشتیم، اما بیشتر قطعی گاز گریبان کارگاه‌های کوچک بیرون از شهرک‌های صنعتی که مصرف گاز قابل توجه دارند را گرفت و آن‌ها را چند روز در هفته تعطیل کرد.
وی افزود: یکی از بدی‌های قطعی گاز این است که برخلاف برق از قبل به کارفرما یا متصدی شهرک صنعتی اطلاع داده نمی‌شود و هیچ حساب و کتابی ندارد و این در حوزه روابط کار نیز کارگر را دچار مشکل می‌کرد. زمان تعطیلی واحدها در شهریار برخلاف برخی مناطق دیگر استان تهران طولانی مدت بود و کارفرما ناگهان 10 یا 15 روز تولید را متوقف می‌کرد و به همین ترتیب کارگر هم حقوق این روزها را دریافت نمی‌کرد.
باقریان با تاکید بر این مطلب که «مصرف گاز در واحدها تنها برای تولید نیست و خود کارگر هم در واحدها نیازمند استفاده از گاز برای گرمایش است» گفت: ما در بسیاری از باغات شهریار نیز شاهد آن بودیم که کارگران در سرمای شدید دچار مشکل نبود گاز و گرمایش می‌شدند و این در کارشان اختلال ایجاد می‌کرد.
حیدر مظاهری (دبیر اجرایی خانه کارگر شهر ورامین) نیز با بیان اینکه قطعی گاز به شهرک‌های صنعتی ورامین در زمستان سال گذشته آسیب زده و ممکن است دوباره تکرار شود، اظهار کرد: در منطقه قرچک و ورامین دو شرکت میهن نور (تولیدکننده فنس و میلگرد و...) با 500 کارگر و اورالش (تولیدکننده بزرگ روکش مبل) با 1000 کارگر به شدت از قطعی گاز در زمستان گلایه داشتند و ضربه خوردند. البته شرکت‌های دیگری نیز مانند این دو شرکت در شهرک‌های صنعتی اطراف با قطعی گاز سه روز در هفته مواجه بودند و مشکل این بود که این قطعی برخلاف قطعی برق از قبل اعلام نمی‌شد.
وی با بیان مطلبی درمورد ایجاد مشکلات در روابط کار میان کارگر و کارفرما گفت: در روزهایی کارگر و کارفرما بدون خبر از قطعی برق به محیط کار وارد می‌شدند اما با نبود گاز تولید متوقف می‌شد. افراد چندین ساعت و گاه تا شب بیکار منتظر می‌ماندند تا گاز وصل شود که ایاب و ذهاب کارگر بیهوده نباشد، اما حجم اضافه کار کارگر و زیان همزمان کارفرما در عین اینکه کارگران باید ساعات زیادی را بیکار و منتظر می‌ماندند، باعث مشکلات حادی در تولید و انضباط کارگاه می‌شد و اعتراض کارگران به لغو مرخصی‌هایشان و ندادن حقوق اضافه کار آن‌ها تنها بخشی از مشکلاتی بود که کارگران با کارفرما بر سر حقوق قانونی خود در این شرایط خاص قطعی گاز داشتند.
مظاهری تصریح کرد: مشکل گاز درحالی بود که قبلا همین شرکت‌ها در تابستان بر سر مسئله برق زیان دیده بودند و این باعث رکود قابل توجه در کل سال نیز می‌شد. چنین روندی شیرازه کار و برنامه ریزی تولید را هم دچار مشکل می‌کند. برخی مخازنی که گاز در آن جاری می‌شود در برخی واحدها باید شستشو شود و این قطعی‌های پیاپی عملا شرایط کار را در کل هفته دچار مشکل می‌کرد و باعث تعطیلی طولانی‌تر از دو سه روز در هفته می‌شد. در کارخانه میهن نور که من از آن بازدید کردم، این فرآیند اورهال پس از اتصال گاز البته علاوه بر هزینه و مشکلات زیاد، خطرات شدید ایمنی و حادثه کار را نیز ایجاد می‌کرد که خب وقوع حادثه در چنین شرایطی کاملا محتمل هست.
وی تصریح کرد: البته برخی واحدها نیز به دلیل عدم سرمایه‌گذاری جدید و تجهیز و نوسازی و همچنین استهلاک دستگاه‌ها، مصرف گاز بیشتری نیز دارند که این خود مزید بر علت شده است. ضمن اینکه مصرف شبکه خانگی ما نیز خارج از عرف و همراه با نشت فراوان از شبکه نیز هست.
تعامل با دولت برای حل مسئله
فرآیندها و وقایع حول مسئله تامین زیرساخت‌های گازی نشان می‌دهد که مسئولیت اصلی مدیریت این چالش برای واحدهای تولیدی با دولت است و مجموعه وزارت نیرو، وزارت نفت و شرکت ملی گاز به همراه وزارت کار باید از پیش برای چنین مسئله‌ای برای زمستان آماده باشند.
محمود نجفی عرب (رئیس اتاق بازرگانی استان تهران) در این رابطه با اشاره به تعامل صورت گرفته با دولت در زمینه حل مشکل گاز واحدها گفت: ما در استان تهران اخیرا در این زمینه جلسه‌ای با استاندار داشتیم و درباره مشکلاتی که در زمینه قطعی گاز برای تولید پیش آمده نکات خود را گفته‌ایم. بنده به ایشان توصیه کردم باتوجه به پیش‌بینی ما در اتاق بازرگانی در زمینه ناترازی در تولید و توزیع گاز، امسال نیز با این روند مشکلات سال گذشته در تولید را در زمستان تجربه خواهیم کرد.
وی بیان کرد: گاهی در زمستان وضعیت بدتر از تابستان است که کمبود برق فقط وجود دارد، زیرا به دلیل شرایط برخی نیروگاه‌ها ما هم ناترازی و کمبود گاز داریم و هم در نتیجه نبود گاز، با کمبود برق مواجه می‌شویم و برق واحد نیز قطع می‌شود.
نجفی عرب با تاکید بر اینکه به دلیل عدم پیش‌بینی دولت برای قطع ناگهانی گاز که برخلاف قطعی برق اعلام نمی‌شود، بسیاری از واحدها پیش‌بینی قبلی را نمی‌کنند، گفت: برخی از واحدها که در زمستان برق‌شان هم قطع می‌شود، گازوئیل کافی برای استفاده در موتور برق نیز ندارند و یا هزینه تولیدشان بسیار بالاتر می‌رود و میان افزایش قیمت و تعطیلی تولید باید یکی را انتخاب کنند. ضمن اینکه تهیه گازوئیل نیز خود اکنون بسیار مشکل است.
رئیس اتاق بازرگانی تهران تصریح کرد: وزارت نفت البته می‌گوید روی این مسئله در حال کار کردن است اما هیچ برنامه‌ای را برای اعلام ایام قطع شدن گاز یا جدول زمانبندی یا برنامه پیشنهادی برای جبران ناترازی گاز هنوز ارائه نشده است. ما به دولت توصیه می‌کنیم در کنار انبوه مشکلات دیگر تولید، دیگر این مشکل قطع شدن گاز را پیش پای تولیدکننده و کارگران و کارفرمایان و در نتیجه مردم نگذارند و فکری اساسی به حال وضعیت ناترازی بکنند. ما در سال مهار تورم و رشد تولید دیگر واحدها را نباید درگیر چنین مسئله‌ای کنیم. بازدید ما نشان می‌داد که تولیدکنندگان به شدت گله‌مند بودند و ما گله تولیدکننده و کارگر را در شورای گفتگو به مسئولین و استاندار انتقال دادیم.
عبدالعلی رحیمی مظفری (نماینده مردم سروستان و دبیر کمیسیون انرژی مجلس) که خود سال‌ها در حوزه شرکت ملی گاز فعالیت داشته است، در این زمینه ضمن اظهارنظر درباره پیگیری‌های مجلس از دولت و وزارت نفت در این زمینه گفت: متاسفانه در زمینه گاز تولیدکنندگان در چندسال گذشته دچار ناترازی‌هایی بودیم که این ناترازی‌ها ناشی از بی‌توجهی بسیاری از مسئولین در دولت‌های قبل نسبت به توسعه شبکه گازی بوده است.
وی افزود: دولت‌هایی که منتظر سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه گازی به ویژه از سوی دولت‌های غربی بودند، عملا توسعه میادین گازی و شبکه گاز کشور را معطل کردند. همچنین برخی مسئولان وقت نیروگاه سازی را مافیایی معرفی کرده و دنبال حذف شبکه نیروگاه سازی در کشور بودند، باعث این ناترازی امروز شبکه گاز و عدم توسعه کافی میادین گازی شدند. در واقع رکود صنعت گاز دقیقا قربانی تجربه مشابه در دولت قبل بر سر رشد مسکن مهر شد و همان رکود بخش مسکن، گریبان گاز را هم گرفت.
رحیمی مظفری با تاکید بر پیگیری مسئله ناترازی گاز از دولت گفت: امیدواریم مسئولین در دولت جدید که نگاه متفاوتی دارند، در این زمینه اقدام انقلابی کرده و حداکثر تلاش خود را برای جبران فوری ناترازی و مدیریت مسئله کمبود گاز در فصول سرد را انجام دهند. سال قبل هم مشکلاتی در این زمینه در تولید داشتیم که کمیسیون انرژی در این زمینه مستمراً پیگیر بوده است. اکنون نیز پیگیر هستیم و در جریان این قرار داریم که برخی میادین در سال گذشته دوباره توسعه یافتند و برخی ظرفیت‌های شبکه نیروگاهی تصفیه گاز نیز افزایش داشته است. امیدواریم امسال نیز با این روند با تدبیر دولت حداقل مشکل را نسبت به سال گذشته در حوزه گاز واحدهای تولیدی داشته باشیم.
گزارش: رضا اسدآبادی
