فیلم‌هایی از اجراهای شاخص محمدرضا شجریان در داخل و خارج از کشور
محمدرضا شجریان از ابتدای فعالیتش تا آن زمان که درگیر بیماری شد، علاوه بر انتشار آلبوم‌های متعدد چندین کنسرت برگزار کرد که از میان آنها برخی شاخص‌ترند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، محمدرضا شجریان که از ابتدای فعالیتش تاکنون طی همکاری با هنرمندان مطرح کشور آلبوم‌های متعددی منتشر کرده، همواره در زمینه برگزاری کنسرت نیز فعال بوده است. کیفیت بالای کنسرت‌های شجریان باعث شده بسیاری از آنها همراه با آلبوم منتشر شوند. اما این استاد برجسته موسیقی ایرانی چه کنسرت‌هایی را در کارنامه‌اش دارد؟ مهمتری آنها کدام‌ها هستند؟
کنسرت جشن هنر شیراز / سال ۱۳۵۴
یکی از مهمترین کنسرت های محمدرضا شجریان، کنسرتی ست که در سال ۱۳۵۴ در جشن هنر شیراز برگزار شده است.
در دهه ۵۰ موسیقی‌دانان و خوانندگان مطرحی چون اکبر گلپایگانی، ایرج خواجه امیری و محمود خوانساری مشغول فعالیت مشغول بودند و در این میان محمدرضا شجریان که در آن مقطع سن و سال زیادی نداشت، توانست بیش از پیش توجه علاقه مندان به موسیقی ایرانی را به خود جلب کند. البته شجریان پیش از اجرای برنامه در جشن هنر شیراز در رادیو و تلویزیون نیز فعال بود اما حضورش در حافظیه و اجرای کنسرت در جشن هنر شیراز گام دیگری در جهت ارائه توانمندی‌هایش بود. شجریان در این کنسرت تنها نبود و محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ‌فر او را همراهی می‌کردند.
شجریان به اتفاق لطفی و فرهنگ‌فر در کنسرت شیراز آثار و قطعاتی در دستگاه «راست پنجگاه» اجرا کردند. می‌توان گفت «راست پنجگاه» یکی از دستگاه‌هایی‌ست که کمتر به آن پرداخته شده و همین موضوع یکی دیگر از دلایل موفقیت شجریان لطفی و فرهنگ‌فر بود.
شجریان در این کنسرت به اجرای قطعه‌ای پرداخت که همچنان در موسیقی ایرانی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و همچنان شنیدنی است و آن اثر تصنیف بت چین است.
استاد آواز ایران: شاهکار من همان شب در حافظیه بود
محمدرضا شجریان پس از اجرای موفقش در حافظیه شیراز در مصاحبه با روزنامه اطلاعات در سال ۱۳۵۶ گفت: «آن شب در حافظیه نمی‌دانم چه اتفاقی افتاد که بعد از گوشه‌ی نهفت که اوج دستگاه نواست و به فرود منتهی می‌شود، قرار بود حسینی را که خیلی نزدیک به نهفت است و با یک اختلاف کم در همان پرده‌ی نهفت اجرا می‌شود، اجرا کنم به علت وقوع وقایعی قبل از اجرای برنامه که مرا عصبانی کرده بود به‌جای گرفتن پرده حسینی بی‌اختیار عراق را شروع کردم که قبل از اجرای گوشه‌ی نهفت آن را خوانده بودم لطفی هم که تار می‌نواخت یکباره متوجه اشتباه من شد من از نگاه لطفی فهمیدم که چرا به‌جای حسینی عراق را گرفته‌ام بلادرنگ در اولین ثانیه‌های شروع عراق فکر کردم که چگونه می‌توانم خودم را دوباره به حسینی برگردانم شاید در یک صدم ثانیه به فکرم رسید که با ادامه‌ی تحریر و فرود به رهاب و کشاندن رهاب به شور می‌توانم با پرده‌ی شور به حسینی برسم، تمام این فعل و انفعالات تنها با یک تحریر به وقوع پیوست که به راستی اصلا تصورش را نمی‌کردم. اشتباه من آنچنان غیرمنتظره بود که یکباره قلبم فروریخت اما به هر تقدیر گلیم خودم را از آب کشیدم. لطفی هم از سرعت انتقال من تعجب کرد اگر حمل بر خودستایی نکنید، تصور نمی‌کنم خواننده‌ی دیگری در چنین شرایطی بتواند خودش را نجات بدهد. اگر از من بپرسید که شاهکار زندگی هنری من کدام است، به شما می‌گویم شاهکار من همان شب در حافظیه بود که با یک تحریر از عراق به حسینی برگشتم. این در واقع برای من یک آزمایش نیز بود که از آن سربلند بیرون آمدم و این به دست نمی‌آید مگر با تمرین‌های مداومی که من دارم. پیوندی که بین گوشه‌ها هست و در ذهن من محفوظ‌اند.»
کنسرت‌های برون‌مرزی در دهه ۷۰
شجریان در اوایل دهه هفتاد، آن زمان که هنوز برگزاری کنسرت آنچنان مرسوم نبود، با همراهی نوازندگان مطرح در آمریکا به اجرای برنامه پرداخت و قطعات اجرا شده مورد توجه علاقمندان قرار گرفت. کنسرت‌های دهه ۷۰ زمانی روی صحنه رفت که شجریان با زنده‌یاد پرویز مشکاتیان همکاری داشت و تصمیم داشت خودش آثارش را آهنگسازی کند.
او در کنسرت‌های آمریکا با نوازندگانی چون داریوش پیرنیاکان، جمشید عندلیبی و مرتضی اعیان همراه بود. همایون شجریان نیز که در آن مقطع سن و سالی نداشت، پدر و دیگر اعضای گروه را به عنوان نوازنده همراهی کرد.
شجریان و اعضای گروهش در کنسرت آمریکا به اجرای قطعات مختلفی پرداختند که اغلب آنها آثاری بود از آلبوم‌های «یاد ایام»، «دل مجنون» و «پیام نسیم».
شجریان و فرهاد فخرالدینی / سال ۱۳۷۷
در اواخر دهه ۷۰ یکی از اتفاقات مهم موسیقی ایران رقم خورد و آن تشکیل ارکستر ملی ایران بود که فرهاد فخرالدینی رهبری آن را برعهده داشت. شجریان نخستین خواننده‌ای بود که توسط رهبر ارکستر ملی ایران دعوت به همکاری شد.
ارکستر ملی ایران به خوانندگی شجریان سال ۱۳۷۷ در عمارت چهل ستون اصفهان به اجرای برنامه پرداخت. علاوه بر استقبال دوستداران موسیقی ایرانی و کلاسیک، زنده‌یادان حسن کسایی (نوازنده صاحب‌نام نی)، علی تجویدی (ردیف‌دان، آهنگساز و نوازنده) و فریدون مشیری (شاعر معاصر) بزرگانی بودند که به عنوان مهمان در این برنامه حضور داشتند.
همنوا با بم / سال ۱۳۸۲
یکی از اتفاقات تلخی که در اوایل دهه ۸۰ رخ داد، زلزله بم بود که خسارات بسیاری بر جای گذاشت ازجمله اتفاقات تلخ آن مقطع مرگ ایرج بسطامی، خواننده موسیقی ایرانی، بود که بر اثر زلزله جان خود را از دست داد. یکی از کارهای مهم شجریان و اعضای گروهش در آن مقطع برگزاری کنسرت‌های همنوا با بم بود که در سال ۱۳۸۲ در مکان‌های مختلف روی صحنه رفت. کنسرت‌های همنوا با بم بسیار مورد استقبال قرار گرفت و شجریان اعلام کرد عواید حاصل از آن صرف امور خیریه خواهد شد. او گفته بود قصد دارد با درآمد حاصل از کنسرت‌های همنوا با بم اماکن فرهنگی هنری در شهر بم بسازد. البته این پروژه کمی بعد متوقف شد و در ادامه اعتراض شجریان و دیگر منتقدان را در پی داشت.
حسین علیزاده (نوازنده تار)، کیهان کلهر (نوازنده کمانچه) و همایون شجریان (نوازنده تنبک و هم‌خوان) هنرمندانی بودند که در این کنسرت‌ها شجریان را همراهی کردند. کنسرت همنوا با بم کمی بعد در قالب آلبومی تصویری با همین نام منتشر شد.
آخرین کنسرت در رویال فستیوال هال لندن / سال ۱۳۹۰
محمدرضا شجریان در سال ۱۳۸۷ گروه موسیقی «شهناز» را تشکیل داد. او اغلب اعضای گروه «شهناز» را از میان شاگردانش انتخاب کرده بود. مجید درخشانی (موسیقیدان، آهنگساز و نوازنده) سرپرستی نوازندگان گروه «شهناز» را به عهده داشت. موضوع مورد توجه این بود که شجریان در گروه «شهناز» برخی از سازهای ابداعی خود را به کار گرفت.
شجریان به اتفاق اعضای گروه «شهناز» در آن سالها چندین کنسرت در کشورهای مختلف برگزار کرد که آخرین و مهمترین آنها کنسرتی بود که در رویال فستیوال هال لندن روی صحنه رفت. این برنامه در تابستان سال ۱۳۹۰ اجرا شد. کنسرت گروه «شهناز» در رویال فستیوال هال لندن درحالی روی صحنه رفت که شجریان پیش از آن چند سالی در ایران به اجرای برنامه نپرداخته بود و همین موضوع باعث شد برخی از ایرانیان برای دیدن اجرای او و گروهش به لندن بروند. ایرانیان ساکن لندن و دیگر کشورهای اروپایی نیز از کنسرت گروه «شهناز» ایران استقبال کردند درحالی‌که هیچیک نمی‌دانستند این آخرین کنسرت شجریان خواهد بود.
در کنسرت لندن، مجید درخشانی علاوه بر نوازندگی تنظیم آهنگ‌ها و بخشی از آهنگسازی گروه را برعهده داشت و مژگان شجریان با نوازندگی سه تار و البته همخوانی و تک‌خوانی آواز پدر را همراهی می‌کرد.
کرشمه، سبو، ساغر، تندر، صراحی، تندر، شه بانگ و شهرآشوب سازهای ابداعی شجریان بودند که در کنسرت لندن در کنار سازهای سنتور، قانون، دف، کمانچه، نی و تار قرار گرفتند.
موضوع جالب توجه دیگر اینکه در کنسرت لندن، محمدرضا هنرمند (کارگردان سینما) به عنوان کارگردان تصویر برداری اثر و آوا مشکاتیان به عنوان طراح گرافیک حضور داشته‌اند.
کنسرت محمدرضا شجریان و گروه «شهناز» در لندن از دو بخش تشکیل شده بود. بخش اول به یاد پرویز مشکاتیان و در دستگاه سه گاه اجرا شد و بخش دوم با نام «فکر عشق» در بیات اصفهان بود. در هر دو بخش اشعاری از حافظ، هوشنگ ابتهاج، سعدی و مولانا اجرا شد. دو تصنیف «مرغ سحر» و «همراه شو عزیز» آخرین تصانیفی بودند که توسط شجریان در آخرین کنسرت زندگی‌اش اجرا شدند.
در ادامه بخش‌هایی از اجراهای شاخص محمدرضا شجریان و آثار کمتر دیده شده او را می‌توانید تماشا کنید.
اجرای قطعه «بت چین» در جشن هنر شیراز / سال۱۳۵۴
بخشی از اجرای جشن هنر شیراز / شجریان به همراه زنده یادان محمدرضا لطفی و ناصر فرهنگ‌فر
ساز و آواز محمدرضا شجریان و هابیل علی‌اف (نوازنده کمانچه اهل آذربایجان) با حضور علی‌اصغر بهاری و همایون شجریان/ این مراسم مربوط به دیدار هنرمندان با هابیل علی‌اف است که حدود سال‌های ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۱ در تالار رودکی برگزار شد.
سخنرانی محمدرضا شجریان در مراسم دیدار هنرمندان با استاد هابیل علی‌اف، تالار رودکی / شجریان در این سخنرانی موسیقی را زبان همه انسان‌ها می‌داند.
اجرای زنده شجریان در قونیه، بارگاه مولانا / مهرماه سال ۱۳۸۸
بخشی از آخرین کنسرت شجریان و گروه شهناز در رویال فستیوال هال لندن / سال ۱۳۹۰
اجرای قطعه «یاد ایام» / شجریان به همراه جمشید عندلیبی، دلریوش پیرنیاکان و همایون شجریان
ساز و آوازی قدیمی از جلیل شهناز و محمدرضا شجریان / تالار وحدت
تصنیف «خاطر حزین» از آلبوم «سرو چمان»
