قلعه اوجان، تپه ارگ نادری و محوطه‌ای که بعدها گورستان شد در سومین نشست گردهمایی سالانه باستان‌شناسی ایران

به گزارش ایلنا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، زهرا لرزاده در این نشست تخصصی که ۸ اسفند ۱۴۰۱ برگزار شد، با اشاره به فعالیت‌های صورت گرفته در فصل دوم کاوش باستان‌شناسی محوطه معصوم‌زاده بجنورد خراسان شمالی اظهارکرد: محوطه معصوم‌زاده واقع در دشت میانکوهی بجنورد در منطقه‌ای قرارگرفته که سرحدات سه منطقه مهم فرهنگی شرق جهان اسلام یعنی نیشابور، گرگان و مرو را به یکدیگر متصل می‌سازد و بنابراین از جایگاه ویژه‌ای در مطالعات باستان‌شناختی دوران اسلامی برخوردار است.

او افزود: یافته‌های فصل دوم از دور جدید مطالعات باستان‌شناختی در محوطه معصوم‌زاده در شناخت فرایند شکل‌گیری محوطه و نهشته‌های آن و نیز درک گاه‌نگاری و تا حدی نظام تقسیمات درونی این استقرار در طول زمان راهگشا بود و نشان داد که محوطه احتمالاً از اواخر سده‌ی ۴ تا سده‌ی ۱۰ ق مسکون بوده و پس از آن احتمالاً در دوره‌ی صفوی با پر رنگ‌شدن سویه‌ی زیارتی امامزاده عبدالرحمان واقع در ۲۰۰ متری غرب محوطه به‌عنوان گورستان مورداستفاده قرار گرفته است.

این باستان‌شناس اظهارکرد: همچنین به نظر می‌رسد که در فرایند شکل‌گیری محوطه بخش‌های غربی و مرکزی به دلیل مداخلات انسانی، تخریب و تغییرات توپوگرافیک و ارتفاعی زیادی را پشت سر گذاشته است.

فصل چهارم کاوش باستان‌شناسی قلعه شهر تاریخی اوجان آذربایجان‌شرقی

در ادامه رحیم ولایتی با تشریح فصل چهارم کاوش باستان‌شناسی قلعه شهر تاریخی اوجان آذربایجان‌شرقی گفت: شهر تاریخی و باستانی اوجان که امروزه در شرق شهرستان بستان‌آباد استان آذربایجان‌شرقی واقع شده است، به‌عنوان مهم‌ترین شهر تاریخی از دوره تاریخی ساسانی تا دوره قاجار در شمال‌غرب ایران مطرح بوده و در دوران سلجوقیان و غازان‌خانی ایلخانی مورد استفاده مجدد قرار گرفته است.

او با اشاره به اینکه غازان‌خان از اوجان به‌عنوان اقامتگاه تابستانی استفاده می‌کرد خاطرنشان‌کرد: اما لازم به یادآوری است که غازان‌خان پایه‌گذار این شهر نبوده و بلکه آن را احیا و توسعه بخشیده و در واقع اوجان سابقه‌ای بس قدیم‌تر از دوران ایلخانی دارد، در خصوص پیشینه شهر پیش از دوران ایلخانی اطلاعات و داده‌های باستان‌شناسی به‌دست نیامده است ولی در منابع تاریخی اطلاعاتی وجود دارد.

این باستان‌شناس افزود: پس از دوران ایلخانی نیز تا چند صباحی این شهر رونق خود را حفظ کرده و به‌مرور ایام از رونق آن کاسته و در نهایت به فراموشی سپرده شده است.

او تصریح‌کرد: در جریان کاوش علمی فصل چهارم این محوطه چهار ترانشه با هدف پی‌گردی و تعیین حدود و معماری بخش بیرونی حصار ارگ اوجان و آزادسازی آن و همچنین تعیین پلان و ویژگی‌های معماری این بخش از ارگ مورد کاوش قرار گرفتند.

کاوش باستانشناسی در تپه ارگ نادری شیروان، خراسان شمالی

کاوش باستانشناسی در تپه ارگ نادری شیروان، خراسان شمالی عنوان مقاله مشترک جواد علایی‌مقدم و علی‌اکبر وحدتی بود که در این نشست توسط علایی مقدم ارائه شد.

این باستان‌شناس افزود: اولین فصل هیئت کاوش باستان‌شناسی ایرانی با هدف «کاوش و ساماندهی تپه ارگ نادری» در تابستان سال ۱۴۰۰ خورشیدی انجام شد.

او تصریح‌کرد: فصل جدید کاوش در تپه ارگ نادری که با تمرکز بر قسمت فوقانی و دامنه جنوب‌غربی تپه و با اهداف بررسی دوره‌های متأخر استقراری در این محوطه (لایه‌های فوقانی) و بررسی وضعیت لایه‌های بخش شمال‌غربی دامنه تپه و همچنین پیگیری وضعیت امتداد حصار یافت‌شده در بخش جنوبی تپه در کاوشهای سال ۹۷، در قسمتهای شمال‌غربی دامنه تپه، آغاز شد.

علایی مقدم افزود: داده‌های حاصل از این فصل کاوش نشان داد که به‌رغم تسطیح بخش فوقانی تپه در دهه‌های گذشته، لیکن شواهد معماری مربوط به دوران متأخر اسلامی (صفویه و قاجاریه) همچنان قابل شناسایی است.

او با بیان‌اینکه معماری کشف‌شده بخشی از یک معماری گسترده در سطح محوطه مربوط به زمان اوج شهر تاریخی شیروان است که بر اساس منابع مکتوب، ارگ حکومتی شهر بر فراز این تپه شکل گرفته است گفت: این بخش نیز همچون دیگر بخشهای شهر کهنه شیروان در زلزله سال ۱۳۰۸ تخریب شده است که بقایای آوار کشف‌شده در داخل شاید گواهی بر آن باشد.