عرصه «هنر» جولانگاهی برای مبارزه «اَبَر تیلیاردها»!

به گزارش خبرنگار، یکی از بزرگترین مسئولیت‌های هنرمندان و مسئولان فرهنگی هر کشور نگهداری از آثار فاخری است که از گذشته‌های دور به جا مانده‌اند و بخشی از هویت تاریخی ملت‌های مختلف محسوب می‌شوند. یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در این عرصه موزه‌هایی هستند که توسط دولت‌ها و نهادهای فرهنگی مدیریت می‌شوند. در کشورهای کهن موزه‌ها گنجینه‌ای دارند که آثار با ارزش در آن‌ها به طور ویژه از گزند خطرات مختلف از جمله سرقت، سیل، زلزله، آتش سوزی به دور می مانند.

در کنار این بخش هم موزه‌های کوچکتر در پایتخت کشورها و مراکز شهرها وظیفه نگهداری از آثار با ارزش را دارند. این آثار با ارزش هر آن چیزی را شامل می‌شوند که از گذشته باقی مانده؛ اعم از نقاشی‌ها، ظروف، قطعات تزیینی، فرش، ابزار و اداوت جنگی و کشاورزی و…

کلکسیونرها به مثابه مورچه‌های کارگر

اما به موزارت روندی که توضیح داده شد، قشری از جامعه هنردوستان و هنرمندان هم گوشه‌ای از این ماجرا قرار دارند و در نگهداری و ماندگاری آثار هنری و فاخر و باستانی سهم به سزایی دارند. این افراد همان کلکسیونرها هستند. به هر حال چه بخواهیم چه نخواهیم کلکسیونرها هم بخش مهمی از چرخه‌ای هستند که به نگهداری آثار با هویت هنری و تاریخی کمک می‌کنند. 

آیا «پولشویی» و «فسادهای هنری» صرفا یک اتهام است؟

البته نباید این موضوع مهم را کتمان کرد که به دلیل ارزش بسیار بالای مالی آثار، هرساله مبلغ هنگفتی صرف خرید و فروش قانونی و غیر قانونی آن‌ها می‌شود. بدون شک این روند به لحاظ اقتصادی و حقوقی خالی از ایراد و ابهام نیست؛ چه بسا پولشویی‌هایی که در این عرصه اتفاق می‌افتد و پرونده آنها بارها توسط نهادهای هنری و حقوقی منتشر شده است. حراج‌های معتبر خارجی و البته داخلی هم از این اتهامات مبرا نبوده و نیستند. با همه این‌ها نمی‌توان نقش کلکسیونرها را در نگه‌داری و حتی شناخت و کشف آثار با ارزش نادیده گرفت. 

نگاهی خوش بینانه به ماهیت کلکسیونرها

بسیار دیده شده که کلکسیونرها آثار خود را به موزه‌های دولتی بخشیده‌اند و این اتفاق بارها در کشور خودمان هم رخ داده است. چنین رفتارهایی گویای این است که در میان کلکسیونرها هم هستند افرادی که با عشق و علاقه و دغدغه نسبت به فرهنگ و هنر به جمع‌آوری و خرید و فروش آثار می‌پردازند. حتی می‌توان گفت برخی از کلکسیونرها در زمینه شناخت و تحلیل آثار و عقبه و تاریخچه آن‌ها صاحب‌نظرند.

در کل کلکسیونرها را می توان در سه گروه دسته‌بندی کرد؛ دسته اول آن‌هایی که به صورت تجربی و به دلیل فعالیت بسیار در عرصه آثار عتیقه و فاخر، به کارشناسانی تجربی تبدیل شده‌اند. دسته دوم کلکسیونرهایی هستند که تحصیلات مرتبط آکادمیک دارند و طی فعالیت در عرصه هنر تجربه را با داشته های تئوریک می‌آمیزند. دسته سوم آنها که صرفا بعد مادی برایشان مهم است و نگاه‌شان به هنر تجاری و بازاری است.

البته این قدرت مالی کلکسیونرهاست که عرصه تجسمی همه ملل را به وجود آن‌ها محتاج می‌کند. نفوذ و قدرت مالی شاید رمز ماندگاری و موفقیت کلکسیونرهای مطرح دنیاست. به هر صورت همانطور که گفته شد نمی‌توان وجود موثر کلکسیونرهای برتر را در پیشبرد اهدافی در رابطه با نگهداری و کشف آثاری از دوره باستان تا دوران معاصر، نادیده گرفت. 

در همین راستا «آرت نیوز» به رسم هر سال خود در سی و سومین دوره ، نام دویست کلکسیونر برتر دنیا در سال 2020 را معرفی کرده است. اینکه «آرت نیوز» در گزارشش دویست نفر از کلکسیونرهای برتر دنیا را معرفی کرده نشان از تعداد بالای آن‌ها در سراسر دنیاست که همواره نیز رو به افزایش بوده و هست.

آنچه «آرت نیوز» در گزارشش از کلکسیونرهای برتر به آن توجه داشته، تعهد آن‌ها نسبت هنر است. این رسانه تعهد را بخش جدایی ناپذیر هویت افراد منتخب دانسته است. 

این گزارش به زندگی خلاصه‌وار و درآمد و دارایی ده نفر از آن‌ها می‌پردازد.

کلکسیونرهای منتخب چگونه انتخاب شدند؟ 

«آرت نیوز» در توضیح مقدماتی این رویداد یادآوری کرده که اعضای ارزیاب از سال ۱۹۹۰ تا به امروز کلکسیونرهای برتر را طی مشورت با افراد مختلفی از اقشار مختلف از جمله؛ فروشندگان، مشاوران، متخصصان خانه حراج، متصدیان و دیگران انتخاب و معرفی کرده است. این رسانه یادآور شده دویست کلکسیونر برتر امسال بسیار متنوع‌تر از قبل انتخاب شده‌اند. برخی از آن نام‌های جدید عبارتند از «آنیتا بلانچارد و مارتین نسبیت»، «بازل دالول»، «میما و سزار ریس» و «جن روبیو»، «چیچ مارین»، «پاملا جی»، «برنارد لومپکین»، «کومال شاه و گاراو گارگ»، «دارلین و خورخه ام». 

نام دیگری که در میان ۲۰۰ نفر جدید قرار دارد، نام «دنیس گاردنر» و همسرش «گری» است. دنیس در سال ۲۰۲۱ زمانی که رئیس هیئت مدیره مؤسسه هنر شیکاگو شد، اولین زن سیاه پوستی بود که در چنین موقعیت و انتخابی قرار گرفت.

«اریانتو آدیکوسوئمو» 

جاکارتا، اندونزی

اریانتو آدیکوسوئمو یکی از کلکسیونرهای منتخب «آرت نیوز» است که در زمینه هنر معاصر و مدرن اندونزیایی، آسیایی و غربی فعالیت دارد. او مدیر و مالک یکی از بزرگترین شرکت‌های مواد شیمیایی و انرژی در اندونزی است و در زمینه ساخت و ساز املاک لوکس هم فعالیت دارد. 

حدودا بیست سال پیش بود که اریانتو آدیکوسوئمو جمع‌آوری آثار هنری را آغاز کرد و حال در کلکسیونش صاحب حدود هشتصد اثر با ارزش است. اغلب آثار او توسط هنرمندان مطرح دوران گذشته خلق شده‌اند که جف کونز، اندی وارهول، مارک روتکو و گرهارد ریش برخی از آن‌ها هستند. یکی دیگر از ویژگی‌های آدیکوسوئمو این است که در تشخیص و ارزش‌گذاری آثار هنری پیش از رسیدنشان به بازار فروش مهارت دارد. یکی از گرانترین آثاری که توسط آدیکوسوئمو خریداری شده اثری از ژان میشل باسکیات است که قیمت فعلی آن حدودا ۱۱۰.۵ میلیون دلار است و در سال ۲۰۱۷ در ساتبی نیویورک به ثبت رسیده است.

او درباره این اتفاق به «آرت نیوز» گفت: آن زمان، تعداد زیادی از مجموعه‌داران آسیایی نمی‌دانستند من کی هستم و خانواده‌ام فکر می‌کردند که من دیوانه هستم که چنین آثار هنری «زشت» را خریداری کرده‌ام.

«ورا آریلاگا-آندرسن» و «مارک آندرسن» 

استانفورد، کالیفرنیا

ورا آریلاگا آندرسن و همسرش مارک آندرسن اهل استانفورد، کالیفرنیا کلکسیونرهایی هستند که به عنوان فعالان عرصه بشردوستی و کارآفرینی شناخته می‌شوند. این زوج هنردوست به جمع آوری آثاری در مربوط به هنر معاصر و هنر پس از جنگ می‌پردازند. 

مارک آندرسن پسر یک میلیاردر ملاک، اولین نفری بوده که اوائل دهه نود میلادی نام خودش را در میان اولین غول‌های صنعت فناوری بر سر زبان‌ها انداخته است. چند سال از ایجاد شبکه جهانی وب در سال ۱۹۸۹ توسط برنرز لی بود که او نت اسکیپ (مرورگر مورد توجه در دهه نود) را ابداع و منتشر کرد. او در حال حاضر یک شرکت سرمایه‌گذاری در زمینه متریال «سیلیوکون» دارد و یکی از اعضای هیئت مدیره فیس‌بوک است. آندرسن علاوه بر اینها، موسسه خیریه‌ای دارد که به صورت غیر انتفاعی اداره می‌شود. آندرسن همچنین با میلیاردهایی چون مارک زاکربرگ (بنیانگذار فیسبوک) همکاری دارد و شاید روزی دارای خود را به این پلتفرم پرطرفدار ببخشد.

یکی از کارهای آندرسن معرفی نخبگان و هنرمندان به گالری‌های معتبر بوده است. او علاوه بر ارائه طرح‌ها و ایده‌های شهری به مسئولان مملکتش در سال ۲۰۲۰ برای یک دوره ده‌ساله به عنوان متولی گالری ملی هنر در واشنگتن دی‌سی انتخاب شده است. مارتین آریلاگا آندرسن در مصاحبه‌ای که سال ۲۰۱۶ با «گاردین» داشته اینگونه گفته است: برای مجموعه داران واقعی آثار هنری عمیقاً شخصی و با اهمیت هستند، اینکه هنر از طریق سیم‌ها و در فضای مجازی در جریان باشد، اتفاقی بخصوص است که ممکن است آثار روی کاغذ و واقعی و حجمی را تحت تاثیر قرار دهد.

«هلن» و «برنارد آرنو» 

پاریس، فرانسه

«هلن» و «برنارد آرنو» زوجی ثروتمند و اهل فرانسه هستند که در زمینه جمع‌آوری آثار لوکس و فاخر عرصه هنر معاصر فعالیت دارند. این زوج هنردوست، ثروتمندترین کلکسیونرهای فهرست دویست نفره «آرت نیوز» هستند. 

بلومبرگ در فهرست میلیاردرهای خود، ثروت آرنو را به عنوان سومین دارایی بزرگ جهان (با مجموع دارایی‌های حدود ۱۵۰ میلیارد دلار) پس از جف بزوس و بیل گیتس، گزارش کرده است. آثار مجموعه برنارد آرنو و همسرش مربوط به جنگ و دنیای معاصر است و آثار هنرمندانی چون مانند دیمین هرست، پابلو پیکاسو، و اندی وارهول را در بر می‌گیرد.بر اساس آنچه وجود دارد بین برنارد آرنو و فرانسوا پینو، یکی دیگر از دویست کلکسیونر منتخب و یکی از صاحبان برند کالاهای لوکس رقابت دارد. این دو در سال ۲۰۰۸، برای دو اثر از هنرمند فرانسوی ایو کلاین در حاج «ساتبیز» باهم رقابت کردند. 

برنارد آرنو و همسرش پس از آتش سوزی کلیسای «نوتردام» در پاریس، ۲۰۰ میلیون یورو (۲۲۶ میلیون دلار) برای بازسازی به این بنا اهدا کردند. یکی از ویژگی‌های کاری آرونو این است که برای طراحی محصولات به روز برای برندهای گران قیمت همواره با هنرمندان مشورت کرده است.

لوران اشر

موناکو، موناکو

لوران اشر اهل موناکو است. کشور موناکو با پایتخت موناکو ۲٫۰۳ کیلومتر مربع مساحت دارد و پیش از واتیکان، کوچکترین کشور جهان است. موضوع فعالیت لوران اشر، هنر معاصر و مدرن است و در زمینه سرمایه‌گذاری در عرصه‌های مختلف فعالیت دارد. 

لوران اشر سال‌هاست به جمع‌آوری آثار هنری مشغول است. مجموعه او در حال حاضر حدود ۱۰۰ اثر را شامل می‌شود که هنرمندان معاصر آمریکایی مانند بریس ماردن و ریچارد سرا را در بر می‌گیرد. لوران اشر در حال حاضر منتظر برگزاری نمایشگاهی از آثار مجموعه‌اش است و به هواردارنش اعلام کرده تا آن زمان فعالیت‌ها و آثارش را در صفحه اینستاگرامش دنبال کنند.

پدرو باربوسا

سائوپائولو، برزیلی 

پدرو باربوسا کلکسیونر برزیلی و اهل سائوپائولو است و عمده فعالیت بیزینیسی او سرمایه‌گذاری در عرصه‌های مختلف است. او از طریق معاملات و حضور در بورس و خرید و فروش اوراق بهادار به ثروتی چشم‌گیر دست یافته است. زمینه فعالیت باربوسا آثار مربوط به هنر معاصر با تمرکز بر مفهوم‌گرایی و مواد آرشیوی است.

در دنیای هنر و گردشگری باربوسا را جهانگردی خوش ذوق و خستگی‌ناپذیر می‌دانند که به دنبال کشف استعدادهای نو ظهور است. او معمولا برای کشف استعدادهای جدید به سراغ ارزیابی دانش آموزان می‌رود. در سال ۱۹۹۹ بود که پدرو باربوسا اولین اثر هنری خود را خریداری کرد و از آن پس بود که جمع‌آوری آثار هنری برایش جدی شد. حال پس از دو دهه او با مجموعه‌ای شامل ۵۰۰ قطعه یکی از مهم‌ترین مجموعه‌داران هنر مفهومی آمریکای جنوبی و دیگر کشورهاست. 

باربوسا در سال ۲۰۱۳ به «کلی کرو» از «وال استریت ژورنال» گفته بود: معمولاً بین ۸۰۰۰ تا ۲۵۰۰۰۰ دلار برای خرید آثار هنری خود هزینه می‌کند. آثاری از سوپراستارهای بین‌المللی مانند اولافور الیسون، هانس هاکه، رابرت بری، استنلی براون و کریس باردن در کنار آثار هنرمندان مشهور محلی مانند تونگا، پائولو نازارت، و کیلدو مایرلس همواره برای پدرو باربوسا مورد توجهند. باربوسا در سال ۲۰۱۳ آثاری از دو هنرمند برزیلی، «جاناتاس دی آندراده» و «آندره کوماتسو» را به تیت مدرن در لندن اهدا کرد. موضوع جالبی که در مورد باربوسا وجود دارد این است که او اغلب، هنرمندان را دعوت می‌کند تا آثار خود را در خانه خود به نمایش بگذارند. باربوسا در رابطه با فعالیت‌هایش در خانه به ژورنال گفته: «گاهی اوقات پسرم شکایت می‌کند، اما من یک دیکتاتوری را اداره می‌کنم!» 

جف بزوس

سیاتل، آمریکا

جف بزوس چهره سرشناس معاصر هم یکی از دویست کلکسیونر برتر دنیاست. این صاحب رسانه، کارآفرین، سرمایه‌گذار، رئیس اجرایی هیئت مدیره، مؤسس و مدیرعامل ارشد سابق شرکت آمازون، بزرگترین شرکت فروش آنلاین در جهان است.

جف فوق سرمایه دار با ثروتی بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار آمریکا، در آوریل ۲۰۲۲، (بنا بر میلیاردرهای جهان فوربز و شاخص میلیاردرهای بلومبرگ ال. پی) دومین شخص ثروتمند در جهان شده است. این ابر تیلیاردر آمریکایی همچین اولین فردی است که با موشک خصوصی به فضا سفر کرده؛ در حالی تمام هزینه و مخارج عملیات مذکور را خود پرداخت کرده است. 

تا آن زمان که بزوس به عنوان اولین فوق سرمایه‌دار معرفی شد، هیچکس نمی‌دانست که او یک مجموعه‌دار آثار هنری هم هست. حال این سرمایه‌دار و ثروتمندترین فرد جهان در زمینه جمع‌آوری آثار هنری فعالیت جدی دارد. او در فوریه سال ۲۰۲۱ گفت قصد دارد از سمت خود به عنوان مدیرعامل «آمازون» کناره‌گیری کند.

جف بزوس در همان سال ۲۰۲۱، مبلغی معادل ۲۰۰ میلیون دلار به «موزه ملی هوا و فضای واشنگتن دی سی» اهدا کرد. او همچنین میلیون ها دلار به موزه «تاریخ و صنعت» سیاتل کمک کرده است. جف بزوس حال مرکزی را با نام خودش تاسیس کرده که به فعالیت‌های نوآورانه می‌پردازد.

پیتر. ام. برانت

گرینویچ، ایالات متحده آمریکا

پیتر. ام. برانت با نام کامل وایت برچ پیپر، یکی دیگر از مجموعه‌داران مطرح و ثروتمند دنیاست که شغل اصلی او تولید کاغذ برای روزنامه‌هاست و در گرینویچ، کانکتیکات زندگی می‌کند. گرینویچ، کانکتیکات، شهری در جنوب غربی شهرستان «فیرفیلد، کانکتیکات» واقع در ایالات متحده آمریکاست. 

آنطور که می‌گویند برانت وارث ثروت پدرش بوده، اما اولین سود کلان خود را از حضور در بازار سهام به دست آورده و آن را خرج خرید دو اثر از «اندی وارهول» و «فرانتس کلاین» کرده است. از این مقطع به بعد بوده که او به جمع‌آوری آثار هنری پرداخته است. حال پس از سال‌ها، برانت به یکی از برجسته‌ترین مجموعه‌داران آثار «اندی وارهول» به حساب می‌آید. برانت تا آن حد به آثار «وارهول» و خرید آن‌ها علاقه داشت که هنرمند را به ملاقات با خودش وا داشت و رفاقتی میانشان شکل گرفت. 

برانت بعداً در سال ۱۹۷۷ به تولید فیلم «بد با وارهول» به کارگردانی جد جانسون کمک کرد. اورس فیشر و مائوریزیو کاتلان دیگر هنرمندانی هستند که برانت به آثارشان علاقه دارد و برخی از آن‌ها را در مجموعه خود دارد. او در ادامه شرکت‌هایی را تاسیس کرد و حال دومین تولید کننده بزرگ کاغذ است. برانت بعدا در عرصه نشر نیز فعالیت‌های جدی را پی گرفته و آثاری را روانه بازار کرده. او همچنین صاحب چندین مجله هنری از جمله «Art in America» بود که در سال ۲۰۱۵ آن‌ها در یک شرکت واحد با عنوان «ARTnews» ادغام کرد.

برانت از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۸ رئیس شرکت مادر «ARTnews» بود و سپس آن را به شرکتی دیگر فروخت. وایت برچ پیپر چند فیلم مرتبط با هنر را تولید کرده است.

جورج اکونومو

آتن

جورج اکونومو اهل آتن یکی از دویست کلکسیونر برتر از نگاه «آرت نیوز» است که فعالیت بیزینسی او در زمینه سرمایه‌گذاری و حمل و نقل است. جورج جمله معروفی دارد. او در رابطه با اهمیت مجموعه‌داری می‌گوید: «مردم با گوش خود خرید می‌کنند. شما باید با چشمان خود خرید کنید؛ که نشان دهنده قلب شماست». 

جورج اکونومو می‌گوید من از سال ۲۰۰۱ با چشمانم به خرید آثار هنری پرداخته‌ام و حال بیش از بیست سال است به مجموعه‌داری مشغول هستم.

مجموعه جورج شامل آثاری از پابلو پیکاسو تا هنرمندان کمتر شناخته شده آلمانی و اتریشی اوایل قرن بیستم است. 

او در مورد آثار مورد علاقه خود در مجموعه‌اش به «ARTnews» گفته است: «من به چند مورد با ارزش‌های احساسی و هنری متفاوت اشاره می‌کنم. مانند جنبش گوتای ژاپن که توسط کازوئو شیراگا و ساداماسا موتوناگا خلق شده است همچنین رابرت رایمن، دونالد جاد، دن فلاوین از آمریکا و گئورگ بازلیتز و گرهارد ریشتر از اروپا هنرمندان مورد علاقه من هستند». 

جورج در سال ۲۰۱۵ به هیئت مدیره «بنیاد هنر دیا» پیوست تا به این ترتیب از آثار هنری مینیمالیستی و دیگر سبک‌ها در نیویورک حمایت کند.

تروی کارتر

لس آنجلس

تروی کارتر سرمایه‌دار آمریکای است که به عنوان یکی از دویست کلکسیونر برتر دنیا توسط «آرت نیوز» انتخاب شده است. تروی کارتر رییس سابق «Spotify» و بنیانگذار «Atom Factory» است و مدتی قبل به هیئت مدیره مؤسسه هنرهای کالیفرنیا پیوسته است. 

او درباره دلایل علاقه‌اش به آثار هنری و مجموعه‌داری گفته: «من کلا مجذوب کل اکو سیستم هنری شده‌ام؛ چه آن‌هایی که دوست‌شان دارم و چه آن‌هایی که از آن‌ها متنفرم. 

تروی کارتر آن زمان که در سال ۲۰۱۸ و در موزه هنر آسپن برای خرید اثری بزرگ از رشید جانسون هزینه کرد، به عنوان مجموعه‌داری جدی شناخته شد. مجموعه هنری تروی کارتر حال شمال آثاری از گلن لیگون، سام گیلیام، چارلز گینز، لورنا سیمپسون و لورن هالسی است. 

او طی مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۹ به «آرت نیوز» گفته است: من از موسیقی آمده‌ام و تمام زندگی خود را با هنرمندان موسیقی گذرانده‌ام و درک واقعی از این روند دارم.»

وپ ون کالدنبورگ

واسنار، هلند

وپ ون کالدنبورگ مجموعه‌داری هلندی است که در زمینه صنایع شیمیایی تجارت می‌کند. او حدود نیم قرن است که در زمینه هنر معاصر به جمع‌آوری اثر مشغول است. مجموعه او آثار مهمی از از دیمین هرست، تریسی امین، آنسلم کیفر، یایو کوساما، دن گراهام و برخی دیگر از هنرمندان معاصر دربردارد. 

باغ مجسمه وپ ون کالدنبورگ شامل حدود ۶۰ اثر مدرن و معاصر است. او در سال ۲۰۱۶ موزه «Voorlinden» را در واسنار افتتاح کرد تا به این ترتیب حدود پانصد اثر از مجموعه شخصی خود را پیش روی مخاطبان قرار دهد. «Voorlinden» توسط شرکت هلندی «Kraaijvanger Architects» طراحی شده است. 

نماینده این مجموعه سال ۲۰۱۶ به «آرت نیوز» گفته: این موزه جدید توسط چشم‌اندازی از تپه‌ها و چمنزارها در نزدیکی دریا احاطه شده است.