انتقاد یک نوازنده از دریافت مجوز در اصفهان و پاسخ وزارت ارشاد؛
برای اجرای کنسرت‌های ایرانی مانع‌تراشی می‌کنند اما پاپ‌ها به‌راحتی مجوز می‌گیرند/ روال دریافت مجوز برای همه سبک‌ها و گروه‌ها یکی است
نیما پورفولادی می‌گوید: خوانندگان پاپ در شهر اصفهان کنسرت می‌دهند، اما وقتی اهالی موسیقی ایرانی برای دریافت مجوز به ارشاد می‌روند با مانع مواجه می‌شوند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مسلم است که فعالیت‌های هنری هنرمندان همه رشته‌ها محدود و منحصر به پایتخت نیست اما از آنجا که توجه بیشتر رسانه‌ها به اتفاقات رخ داده در پایتخت است، فعالیت هنرمندان شهرهای دیگر آنطور که باید رصد نمیشود. موسیقی هم از این قاعده مستثنی نیست گرچه این هنر نسبت به دیگر رشته‌ها فعالان بیشتری در شهرهای دیگر دارد که دلیل اصلی آن اهمیت موسیقی در مناطق و نواحی دور و نزدیک مختلف کشور است.
نیما پورفولادی، نوازنده‌ی کمانچه و سرپرست گروه موسیقی «رندان مست»، یکی از هنرمندان خطه اصفهان است که سال گذشته با اعضای گروهش در سی و هفتمین جشنواره موسیقی فجر حضور یافت و به اجرای قطعاتی پرداخت.
با او که دانشجوی کارشناسی ارشد موسیقی است، از وضعیت موسیقی و نحوه فعالیت هنرمندان در شهر اصفهان و فعالیت‌های گروهش طی یک سال گذشته گفتگو کردیم. پس از گفتگو با نیما پورفولادی در رابطه با نحوه برگزاری کنسرت‌های موسیقی سنتی و دشواری‌هایی که برای دریافت مجوز از سوی هنرمندان بومی وجود دارد، با رضا دهقانی (سرپرست معاونت هنری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان) درباره صحت و سقم ماجرا به گفتگو نشستم که شرح هر دو گفتگو را در ادامه می‌توانید بخوانید:
گفتنی است این گفتگو در زمان مسئولیت حجت‌الاسلام رمضانعلی معتمدی به عنوان مدیرکل اداره ارشاد استان اصفهان تهیه و تنظیم شده است. لذا صحبت‌های نیما پورفولادی درباره اتفاقات و موضوعات مربوط به اداره ارشاد در دوره رمضانعلی معتمدی است.
باید یادآور شد اداره کل ارشاد استان اصفهان طی ماه‌های گذشته دو مدیر عوض کرده است. پس از حجت‌الاسلام والمسلمین رمضانعلی معتمدی (این گفتگو در دوره‌ی مدیریت وی انجام شده) که از خرداد سال 1399 تا اردیبهشت امسال مسئولیت مدیرکلی اداره ارشاد استان اصفهان را به عهده داشته، اصغر آذربایجانی به مدت دوماه سرپرست ارشاد بود و حال از خردادماه امسال تاکنون علی تمنایی، مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان است.
اصفهان زادگاه و خاستگاه اساتید و بزرگانی است که طی صد سال گذشته و پیش از آن خدمات ارزنده‌ای به موسیقی دستگاهی و آوازی ارائه کرده‌اند. با توجه به این موضوع، وضعیت اجراها در اصفهان چگونه است؟
در زمینه اجراها سختگیریهایی وجود دارد و برگزاری کنسرت در اصفهان به رویه‌ای دشوار تبدیل شده! اغلب کنسرت‌ها به موسیقی پاپ اختصاص دارد و به نظرم بیشتر سختگیری‌ها هم از سوی اداره ارشاد است. به همین دلیل است که برگزاری کنسرت‌های موسیقی سنتی اتقاقی‌ست که به ندرت در شهر اصفهان رخ می‌دهد.
مگر در اصفهان ساز و کار مجوز دادن به کنسرت‌ها متفاوت است؟
بعید می‌دانم اینطور باشد، اما تا آنجا که می‌دانم برگزاری کنسرت‌های پاپ از سوی مدیر برنامه‌های خوانندگان این عرصه پیگیری می‌شود. من خیلی پیگیری کرده‌ام و افراد زیادی را دیده‌ام که برای اجرای کنسرت سنتی به ارشاد رفته‌اند و در ادامه مراحل سخت اداری را طی کرده‌اند و با سختگیری بسیاری برای دریافت مجوز مواجه شده‌اند. متاسفانه برخی از این دوستان آخر هم موفق به اجرای کنسرت نشده‌اند.
توضیح مسئولان ارشاد درباره عدم ارائه مجوز به گروه‌های بومی چیست؟
دلایلشان را خیلی در خاطر ندارم و خیلی هم در اینباره توضیحی داده نمیشود. اما خب سنگ‌اندازی‌هایی وجود دارد. مثلا برای حضور بانوان نوازنده روی صحنه خیلی سخت می‌گیرند. شما حساب کنید یک گروه چندین نفره مدت زمانی نه چندان کوتاه با چند نوازنده خانم تمرین می‌کند و برای دریافت مجوز به ارشاد می‌روند؛ بلکه اجرایی داشته باشند که در آخر هم مجوز نمی‌گیرد، به این دلیل که چند نفر از نوازندگان خانم بوده‌اند.
روال کلی دریافت مجوز در اصفهان چگونه است؟ آیا فقط به اداره ارشاد منطقه رجوع می‌کنید یا باید با وزارت ارشاد تهران وارد تعامل شوید؟
تا آنجا که خبر دارم برای دریافت مجوز کنسرت مراجعه به اداره ارشاد اصفهان کافی است؛ مگر اینکه کار مشکلی داشته باشد یا موارد دیگری رخ دهد. اما در کل دریافت مجوز از اداره ارشاد شهر و منطقه برای برگزاری کنسرت، کافی است. البته من به تازگی برای دریافت مجوز اقدام نکرده‌ام و خب طی دوران کرونا هم که تقریبا بیش از دوسال طول کشید، برگزاری کنسرت در اصفهان مانند دیگر شهرهای ایران ممنوع بود. حال هم حدود چند ماهی است که اجازه برگزاری کنسرت داده می‌شود. شاید پس از اتمام پاندمی و بازگشت اوضاع به شرایط عادی، فضا برای برگزاری کنسرت‌ها کمی بازتر شود و امیدوارم همینطور باشد تا به این ترتیب گروه‌های موسیقی ایرانی هم که در طول سال فعالیت اجرایی کمی دارند کمی سر و سامان بگیرند و برای ادامه فعالیت انگیزه پیدا کنند.
اجرای کنسرت و حضور در جشنواره بخشی از کارهای گروه‌هاست و یکی دیگر از محورهای فعالیت تولید محتوا در قالب تک‌آهنگ و آلبوم است. گروه «رندان مست» در این بخش چه فعالیت‌هایی دارد؟
روالی که می‌گویید وجود دارد و در همین راستا من و دیگر اعضای گروه «رندان مست» هم قصد داریم در همین تابستان و طی یکی دو ماه آینده آثار اجرا شده‌مان در جشنواره‌های قبلی را ضبط کنیم. منتهی همانطور که گفتم من در چند ماه گذشته درگیر درس و دانشگاه بوده‌ام. انشالله وقتی از تهران به اصفهان بازگردم، به اتفاق اعضا آثارمان را ضبط خواهیم کرد.
گروه‌تان با هزینه شخصی اداره می‌شود؟
گروه «رندان مست» تحت هیچ نوع حمایتی نیست و به طور شخصی اداره می‌شود. واقعا ادامه حیات چنین گروهی کار بسیار دشواری است. از طرفی وقتی یک نفر هم سرپرست گروه باشد و هم آهنگسازی گروه را عهده‌دار باشد، تمام مسئولیت‌های مادی و معنوی بر دوش اوست. من تاکنون ندیده‌ام که گروه‌های موسیقی تحت حمایت ارگان‌های دولتی قرار گیرند. متاسفانه گروه‌ها حتی برای حضور در جشنواره‌ها هم مورد حمایت‌های جزیی قرار نمی‌گیرند. مثلا چندی پیش، من و اعضای گروهم در جشنواره‌ای شرکت کردیم که در شهر خوی برگزار شد و «شمس و مولانا» نام داشت. عوامل برگزاری این رویداد حتی هزینه بلیت رفت و برگشت را هم تقبل نکردند و من برای پیگیری ماجرا جز جشنواره، به چند ارگان سر زدم. به اداره ارشاد و شهرداری هم مراجعه کردم، اما به نتیجه‌ای نرسیدم. در آخر حتی همان هزینه اندک بلیت را هم به ما کمک نکردند. البته جشنواره موسیقی فجر اینطور نبود و به لحاظ حمایت‌ها تا حدودی بهتر از دیگر رویدادهاست. عوامل برگزاری جشنواره فجر لااقل هزینه رفت و آمد را تقبل کردند و از آنجایی که این رویداد سالانه، دولتی است قطعا چنین حمایت‌هایی را از گروه‌ها مد نظر قرار می‌دهند. اما جشنواره‌هایی که توسط افراد و نهادهای غیر دولتی برگزار می‌شوند از افراد و گروه‌ها حمایت نمی‌کنند و حتی ابتدایی‌ترین هزینه‌ها را هم متقبل نمی‌شوند. حساب کنید اعضای یک گروه برای حضور در یک جشنواره و چند اجرای معدود، ماه‌ها تمرین می‌کنند، زمان صرف می‌کنند، مدام در رفت و آمدند، انرژی می‌گذارند و هزینه می‌کنند اما در مقابل هیچ‌چیز عایدشان نمیشود. درباره بودجه‌ای هم که به گروه‌ها داده می‌شود هم این معضل وجود دارد و مبلغ دریافتی گروه‌ها از سوی جشنواره‌ها در مقایسه با آن حجم زحمتی که می‌کشند، رقمی نیست و دردی را دوا نمی‌کند.
یکی دیگر از چالش‌های گروه‌های موسیقی شهرستان‌ها، مکان تمرین است. در این زمینه چه وضعیتی دارید؟
ما اغلب در منزل یکی از دوستان تمرین می‌کنیم و محل دیگری برای تمرین نداریم. چندی پیش به سختی توانستم دو جلسه تمرین در هنرستان اصفهان برگزار کنم که آنجا هم فاقد امکانات کافی بود و در نهایت تصمیم گرفتیم باقی تمرینات را در منزل ادامه دهیم.
گفته می‌شود موسیقی اصیل و سنتی در حال نابودی است و نسل‌های جدید به یادگیری آن علاقه‌ای ندارند. شما که در مهد موسیقی و آواز زندگی می‌کنید دراینباره چه نظری دارید؟
به نظرم رسانه در جذب علاقمندان و مخاطبان حرف اول را می‌زند و زمانی که رسانه برای شناساندن موسیقی ایرانی هیچ تلاشی نمی‌کند قطعا آمار پایین می‌آید و افراد کمتری به سمت این نوع موسیقی می‌آیند و به یادگیری‌اش گرایش پیدا می‌کنند. از طرفی تعداد جشنواره‌هایی که برگزار می‌شوند بسیار کم است. حمایتی هم از سوی صدا و سیما وجود ندارد! از طرفی دانشگاه‌هایی که به تدریس موسیقی می‌پردازند تعدادشان کمتر از ده‌تاست! در همان تعداد دانشگاه‌های موجود هم سختگیریهایی وجود دارد. تمام این دلایل سبب علت می‌شود تا آمار مخاطبان موسیقی ایرانی کاهش پیدا کند و تعجب هم ندارد؛ زمانی که هیچ گونه حمایتی در کار نیست چنین روند کاهشی، طبیعی است.
قاعدتا این عدم حمایت‌ها بر نحوه فعالیت گروه‌های فعال هم تاثیرات منفی دارد.
قطعا. رویه فرسایشی دریافت مجوز افراد و گروه‌ها را به لحاظ ذهنی خسته می‌کند و در ادامه این روند، بی‌انگیزگی و ناامیدی ایجاد می‌شود و نتیجه اینکه افراد از ادامه فعالیت‌های هنری (چه تولیدی و چه اجرایی) منصرف می‌شوند.
با توجه به اینکه دانشجوی مقطع ارشد هستید، اوضاع دانشگاه هنر را پس اتمام بحران کرونا، چگونه می‌بینید؟
تصورم این است مسئولان دانشگاه خودشان به نوعی با آنچه که باید باشد در تقابل هستند. اتفاقی را در همین ترمی که در آن هستیم و در حال اتمام است مثال می‌زنم؛ قبلا بچه‌ها می‌توانستند در بخش هم‌کف دانشکده به اجرا بپردازند اما مدتی است بنا به دلایل مختلف این امکان وجود ندارد.
در دانشگاه ما، هیچ کاری در طبقه هم‌کف که فضای تقریبا مناسبی داشت، اجرا نمیشود. در همین ترم اخیر اکثر دانشجویان تلاش کرده بودند تا آخر ترم برای دیگر دوستان اجرا داشته باشند و پس از کلی تمرین، مجبور شدند در کلاس اجرا کنند! و خب قاعدتا مخاطبی هم نداشتند؛ چون ظرفیت کلاس‌های درس محدود است و امکاناتی برای اجرای موسیقی در آنها وجود ندارد. موضوع دیگر اینکه، حق‌التدریس استادان بسیار کم است و همین اتفاق سطح کیفی آموزش را بسیار پایین آورده است؛ چون آنها با مبلغ موجود دعوت به همکاری و حضور در دانشگاه را قبول نمی‌کنند.
کلا دانشگاه هنر تهران سالن اجرا ندارد؟
بخش موسیقی دانشگاه هنر به طور کامل در شهر کرج است و ما اینجا، یعنی در تهران تنها یک آمفی تئاتر داریم و هیچ سالن دیگری وجود ندارد. در آمفی تئاتر امکان اجرا داریم، اما به دلیل انجام تعمیرات فعلا تعطیل است. قسمت هم‌کف دانشکده را داریم که فضایی آکوستیک دارد، اما همانطور که گفتم متاسفانه امکان اجرا در آن وجود ندارد.
اما دانشگاه تهران سالن «فارابی» هم دارد و طی این سال‌ها افراد شاخصی هم در آن به اجرای کنسرت و دیگر برنامه‌ها پرداخته‌اند.
بله درست است اما خیلی به سختی اجازه اجرا در آنرا می‌دهند.
در دورانی نه چندان دور سالن «فارابی» دانشگاه تهران معمولا پر بود. یا تئاتری‌ها در آن اجرا می‌رفتند یا اهالی موسیقی به اجرای کنسرت‌های دانشجویی می‌پرداختند.
درست می‌گویید، اما متاسفانه شرایط اجرا در سالن «فارابی» مثل قبل نیست.
اگر ناگفته‌ای مانده بفرمایید.
می‌خواهم بگویم ایجاد محدودیت در دانشگاه‌ها آسیب‌های جدی در پی دارد. تصور کنید دانشجویی مقطع کارشناسی تا ارشد را طی می‌کند و با مشکلاتی که درباره‌شان توضیح دادم سر و کله می‌زند و بعد از تحصیل وارد جامعه موسیقی می‌شود و آنجا هم با مشکلات جدی مواجه می‌شود. او نمی‌تواند مجوز بگیرد و جلوی پایش سنگ می‌اندازند. در ادامه همان افراد که با علاقه به تحصیل در رشته موسیقی پرداخته‌اند، دلزده خواهند شد. چنین افرادی یا مهاجرت می‌کند یا کار دیگری غیر از هنر و موسیقی را پیش می‌گیرند.
توضیح معاون امور هنری استان اصفهان درباره روند اخذ مجوز کنسرت‌های پاپ و سنتی:
روال دریافت مجوز برای همه سبک‌ها و گروه‌ها یکی است
رضا دهقانی (معاون امور هنری ارشاد اصفهان) که از مهرماه سال 1400 به این سمت منصوب شده، در ابتدای صحبت‌هایش تاکید کرد هیچ منعی برای برگزاری کنسرت در اصفهان وجود ندارد.
دهقانی در پاسخ به این سوال که آیا برگزاری کنسرت توسط گروه‌های موسیقی سنتی بومی در اصفهان با محدودیت‌هایی مواجه است یا خیر، گفت: این خبر کذب است و هیچ مشکل و محدودیتی در این زمینه وجود ندارد و این کار طبق روالی که در سراسر کشور وجود دارد، انجام می‌شود.
دهقانی درباره روالی که برای دریافت مجوز کنسرت توسط گروه‌ها و افراد باید طی شود، توضیح داد: روال قانونی دریافت مجوز کنسرت در کشور یکی است. در همین رابطه خواننده یا سرپرست گروه درخواست خود را به شورای موسیقی ارائه می‌دهد و سپس مجوز برگزاری کنسرت را دریافت می‌کنند.
معاون امور هنری استان اصفهان در پاسخ به این سوال که آیا سبک و سیاق خواننده‌ها و گروه‌ها بر روندی که برای دریافت مجوز طی می‌شود تاثیر می‌گذارد یا خیر، گفت: در این زمینه هیچ تفاوتی وجود ندارد و روال دریافت مجوز برای همه سبک‌ها و گروه‌ها یکی است. اگر هم احیانا مواردی غیر از این وجود دارد ما در رابطه با آن پاسخگو خواهیم بود.
وی درباره روندی که خوانندگان پاپ برای برگزاری کنسرت در اصفهان طی می‌کنند و در پاسخ به این سوال که درخواست مجوز توسط مدیربرنامه‌های آنها به ارشاد ارائه می‌شود یا خیر، بیان کرد: روال اینگونه است که شرکت‌های تولید و تکثیر درخواست خود را به اداره ارشاد می‌دهند و آن درخواست به دفتر موسیقی ارائه می‌شود.
برای درخواست اخذ مجوز کنسرت سامانه طراحی شده
او افزود: سامانه‌ای طراحی شده که درخواست‌ها در آن ثبت می‌شود و متقاضیان خودشان سالن را معرفی می‌کنند و بر همین اساس درخواست‌ها بررسی می‌شوند. اهالی موسیقی سنتی هم باید همین روال را طی کنند و تفاوتی در این زمینه وجود ندارد.
دهقانی تاکید کرد: سامانه‌ای که می‌گویم، روی سایت اداره کل ارشاد اصفهان است و برای تسریع امور طراحی شده و اهالی موسیقی کاملا با آن آشنایی دارند.
موارد خلاف روال معمول اخذ مجوز را پاسخگو هستیم
معاون هنری ارشاد در پاسخ به این سوال که از زمان انتصاب‌شان تا به امروز گروه‌هایی بوده‌اند که موفق به دریافت مجوز نشده باشند یا خیر گفت: در حال حاضر جزییاتی را در اینباره در ذهن ندارم. اما پس از آنکه حراست مربوطه تاییدیه‌های لازم را صادر کرد، درخواست متقاضی به شورای موسیقی ارائه می‌شود و مورد بررسی‌های لازم قرار می‌گیرد. در ادامه هم اگر مشکلی وجود نداشته باشد مجوز برگزاری کنسرت صادر خواهد شد.
دهقانی در پایان گفت: اداره ارشاد اصفهان از جمله دفتر و شورای موسیقی بر اساس قوانین و سیاست‌های کشور جلو می‌رود و به وظایفش عمل می‌کند. اگر هم اتفاقی خارج از روالی که درباره آن توضیح دادم رخ داده، گزارش شود تا پاسخگو باشیم.
