کمک‌های کرونایی به تئاتر، زیر صدای بلند نقد، گم شد/ به تعهدات‌مان نسبت به هنرمندان وفاداریم

به گزارش خبرنگار ایلنا، ابراهیم گله دارزاده-مدیر مجموعه تئاتر شهر- شامگاه جمعه بیست و یک آبان ماه مهمان برنامه «پرانتز باز» رادیو نمایش به تهیه کنندگی و سردبیری مارال دوستی بود و صحبت‌هایی را در رابطه با وضعیت تئاتر در دوران کرونا بیان کرد.

در ابتدای این گفتگو نیما رئیسی-مجری- خاطرنشان شد: از این چراغی که خدا را شکر روشن شده صحبت کنید و البته نگرانی‌هایی که به نظر من یکی از وحشتناک‌ترین اتفاقاتی است که فکر می‌کنم از ابتدای پیدایش تئاتر در ایران افتاده در این دو سال گذشته بوده است.

گله دارزاده گفت: بله، از ابتدای کرونا دو سال بسیار سختی بر همه‌ی همکاران من گذشته‌است اما فارغ از این سختی که فقط خاص تئاتر نبود و همه‌ی دنیا را درگیر کرد نکته‌ی نگران کننده این بود که شاید مخاطب عادت دیدن تئاتر را از دست بدهد، نمی‌دانیم که چشم اندازمان در دوران پسا کرونا چیست، چه اتفاقی خواهد افتاد و از این دست نگرانی‌ها وجود داشت. خوشبختانه الان که دور دوم اجرای منظم و پیاپی ما است، نکته‌ی جالب این است که آن نگرانی آرام آرام از دل همه‌ی ما دارد می‌رود. به این دلیل که شما می‌دانید که در سینما یک مقدار مخاطب ما ریزش کرده و شاید رشد پلتفرم‌ها و سریال‌ها دارند تاثیرگذاری می‌کنند اما تئاتر به واسطه‌ی اینکه جایگزین ندارد الان که شرایط تا حدودی عادی شده و یک مقدار امید در جامعه بیشتر شده و مردم علاقه‌مند هستند که بیایند و تفریح کنند ما می‌بینیم که خیلی پر شور است. این را می‌توانم بگویم که ظرف یک ماه گذشته همه‌ی بلیت‌های ما عرضه شده و همه‌ی سالن‌های ما در تمام شرایط پر اجرا رفته‌اند. این برای من خیلی جالب بود، چون تقریبا همگی می‌دانیم که بالاخره اجراها نوسان دارند یکی پر می‌شود و یکی کمتر ولی مخاطبان انگار آنقدر منتظر بوده‌اند که با اشتیاق دارند می‌آیند و الان می‌بینید که کار سالن اصلی آغاز شده و حتی بالکنش هم پر شده و مخاطب‌ها همه می‌آیند. خیلی خوشحال کننده است و برای ما که نگران بودیم انگار که الان یک باری از دوشمان برداشته شده‌است.

در ادامه عباس غفاری-کارشناس برنامه-یادآور شد: به نظر من چون آقای گله دارزاده بیشتر یک هنرمند است تا مدیر، دوست دارم سوال‌هایی که می‌کنیم را بیشتر به عنوان یک هنرمند پاسخ بدهد نه به عنوان مدیر و در جایگاه مدیریت؛ درواقع یک مقداری بدون سانسور و واقعی‌تر جواب بدهید. ما در دو سال گذشته همانطور که می‌دانید نه فقط در ایران بلکه در جهان دچار ویروس کرونا بودیم و اتفاقات خیلی تلخی افتاد. البته من مخالف نظر نیما رئیسی را دارم چرا که تئاتر مشکلات خیلی بزرگ‌تر از کرونا را در صد سال گذشته از سر گذرانده‌است. تئاتر آنقدر گرفتاری در صد سال گذشته داشته که اصلا کرونا به گردش هم نمی‌رسد! کرونا یک تکه‌ی کوچک است، یعنی به اعتقاد من یک وقفه‌ی کوچک است. به همین خاطر است که هنرمندان تئاتر در ایران از کرونا شوکه نشدند. کرونا یک جاهایی روی بعضی از ضعف‌ها سرپوش هم گذاشت. یعنی به اعتقاد من یک مقدار سرپوش هم گذاشت چون این مشکلات همیشه بوده، کرونا آمد و مشکلات یک مقدار- برای مثال اگر هشتاد درصد بود، هشتاد و پنج درصد شد-بیشتر شد. خود آقای گله دارزاده و بچه‌های تئاتر شاید بیشتر از من می‌دانند. صحبت من این است که ما همیشه درباره‌ی مدیریت بحران صحبت کردیم اما متاسفانه در این دو سال تنها چیزی که ندیدیم مدیریت بحران است. یعنی در این دو سال هنرمندان تئاتر هیچ چیز از مدیران تئاتری ندیدند. شاید بخش عظیمی از این مشکلاتی که می‌گویم به دولت قبلی بازمی‌گردد که دوستان باید پاسخگو باشند که نیستند. نه وزیر هست، نه معاون وزیر هست، هیچکس نیست که جوابگوی ما باشد. دولت جدید هم می‌تواند بهانه بیاورد و بگوید که من یکی، دو ماه است که آمده‌ام و هنوز روی صندلی ننشسته‌ام و هنوز اتفاقی نیفتاده‌است ولی واقعیتش این است که در این دورانی که تمام هنرمندان تئاتر نگاهشان به این مدیریت بحران بود مدیران به غیر از وعده دادن چه کردند؟ این چیزی که می‌گویم فقط دولتی نیست، یعنی انتقاد من به خانه‌ی تئاتر هم هست. یعنی اصلا فقط به بخش دولت نیست، چون خانه‌ی تئاتر هم هیچ کاری نکرد. دقیقا در لحظاتی که می‌توانست به هنرمندان تئاتر کمک کند هیچ کاری نکرد. من می‌گویم که مدیریت چه کار کرد؟ حالا اگر یک موقعی آقای شهرام گیل آبادی آمد طبیعتا یقه‌ی ایشان را هم می‌گیریم. ایشان سالن داشته و نداده، محلی برای فیلمبرداری داشته و به گروه‌های تئاتری نداده‌است؛ یعنی درِ خانه‌ی تئاتر را در این دو سال بست به بهانه‌ی اینکه دولت به ما کمک نمی‌کند. یعنی من می‌خواهم بگویم که انتقاد من به خانه‌ی تئاتر هم هست اما من این بخش را می‌خواهم بگویم: در این دو سال و در این مدیریت بحران واقعا آن بخش برای بچه‌های تئاتر چه کار کرد؟ آیا می‌توانست کاری کند و نکرد یا اینکه دستش بسته بود؟ به اعتقاد من به عنوان یک هنرمند تئاتری صحبت کنید.

گله دارزاده توضیح داد: من یک نکته را بگویم. اول اینکه می‌گویید دو سال، من که عین دو سالش را حتی حضور هم نداشته‌ام و جای دیگری بودم ولی در مورد اینکه دولت چه کرد؟ اگر من به عنوان رئیس تئاتر شهر بخواهم اظهار نظر کنم و بگویم که دولت چه کرد فرد مناسبی برای گفتن این ماجرا نیستم اما واقعیت و آنچه که من شاهد بودم را باید بگویم. نمی‌خواهم دفاع کنم چون معمولا یک نفر یک سوالی را می‌پرسد اگر من هم همان را تایید کنم و او هم تایید کند برنامه در سه دقیقه تمام می‌شود و خداحافظی می‌کنیم و به خانه می‌رویم. وقتی یک نفر یک چیزی می‌گوید باید در تقابل و در نگاه مقابلش چیزی گفت. اینکه گرفتاری و تنگنای مالی به ویژه در حوزه‌ی فرهنگ وجود داشته بر کسی پوشیده نیست. همیشه یک کم توجهی به این حوزه‌ی فرهنگ هست. دقت کنید که در دو سال قبل از کرونا هم ما یک زلزله‌ی سنگین در غرب کشور داشتیم که کلی از اعتبارات کشور را به آن اختصاص دادند، بعد از آن یک سیلاب خیلی سنگین داشتیم که کلی از مناطق کشور را از بین برد و مجبور شدند بازسازی کنند و کلی اعتبار به آنجا رفت. در تنگناهای مالی و تحریم و مواردی از این دست این انتظار می‌رفت که در حوزه‌های فرهنگ اعتبار کاهش پیدا کند یا اعتبار تخصیص داده نشود؛ وقتی هم که اعتبار نباشد چه مرکز هنرهای نمایشی یا معاونت هنری، چه خانه‌ی تئاتر چه کاری از دستش برمی‌آید؟ ولی اینکه می‌گویید چه کارهایی انجام شد باید بگویم که بیکار هم نبودند. کمک‌های کرونایی گرچه خیلی کم بودند اما تلاش شد که اتفاق بیفتد. در تمام این دوره از هر کانالی که شد یک راهی برای کمک به بدنه‌ی تئاتر پیدا شود، انجام شد. خیلی‌ها بر سر تلویزیون تئاتر ایران نقد می‌کنند و من گاهی آن را نگاه می‌کنم. اخیرا هم کار آقای فرهاد مهندس پور به نام «مکبت» را گذاشته که مخصوصا برای نسل جوان پیشنهاد می‌کنم که حتما این فیلم تئاتر را ببینید چون اینکه می‌گوییم هوشنگ هیهاوند بازیگر خوبی است، در این نمایش است. پیشنهاد می‌کنم آن را ببینید که از آن کارهای درخشان تئاتری است. واقعیت این است که یک کارهایی صورت گرفت اما انتظارات برآورده نشد و خانواده‌ی تئاتر یک خانواده‌‌ای است که ذات هنرشان آن‌ها را خیلی نقاد می‌کند و این باعث می‌شود که همیشه نقدهای زیادی وجود داشته باشد و باید هم باشد،این ذات تئاتر است. اگر نقد نداشته باشد، پس دیگر چه دارد؟ و همیشه هم صدای نقد بلند است، به همین خاطر خیلی اقدامات کوچکی که در حد بضاعت بود صورت گرفت و زیر این صدا گم شد. از کمک‌های نقدی که صورت گرفت و یارانه‌هایی که داده شد و شما ببینید که از ابتدای کار این دولت و همین که الان دارید می‌بینید که سالن پر است، یک اقداماتی صورت گرفته و یک حمایت گسترده‌ای صورت گرفته‌است واگرنه اگر اقدامات اجتماعی اتفاق نمی‌افتاد الان ما این تماشاگر را نمی‌توانستیم به سالن راه بدهیم و چرخه‌ی سالن‌ها بچرخد. حتی شما می‌دانید که هنوز هم ما ردیف حمایت‌های کرونایی داریم، یعنی الان هم بچه‌ها علاوه بر همه‌ی کمک هزینه‌هایی که دریافت می‌کنند دارند کمک هزینه‌ی کرونا می‌گیرند. نکته‌ی بعدی که آن هم مهم است، این است که یکی از چیزهایی که همیشه در تئاتر داشتیم که شما خیلی به آن برخورده‌اید و من هم بالاخره دو سال برای پرداخت‌های مالی مسئول انجمن نمایش بودم، این بود که تقریبا همیشه یک سال با تاخیر پرداخت می‌کردیم. شاید اندک مواردی بوده که به موقع پرداخت می‌شده است ولی شاید برای اولین بار در تاریخ، ما در مرکز هنرهای نمایشی پیش از اجرا پرداختمان را کامل انجام دادیم. یک بخش‌هایی از این دست برای تسهیل امور صورت گرفت، موقعی که کاری تعطیل می‌شد و در همین دوره‌ی قبل که تقریبا سه ماه تعطیلی داشتیم تمام مطالبات بچه‌ها بدون اینکه تعهدات‌شان را انجام دهند تسویه شد یعنی هر کمک هزینه‌ای که مصوب شده بود در حالی که اجرا آغاز نشده بود کمک هزینه پرداخت می‌شد. از هر کانال قانونی که دولت می‌توانست تلاشش را کرد و همانطور که گفتم من پاسخگوی کارهای انجمن نمایش یا مرکز هنرهای نمایشی نیستم، خودشان به موضوع مشرف‌تر هستند و این مشاهدات من است که دارم بیان می‌کنم.

در ادامه‌ی این گفتگو علیرضا بهرامی، دیگر کارشناس برنامه پرسشی را خطاب به او مطرح کرد: به هر حال الان در یک موقعیت واقعی قرار داریم و دیگر مباحث نظری نیست. ظاهرا که این افتتاح‌ها انجام شده‌اند، البته من تعجب می‌کنم که وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی گفتند که اول آذر کنسرت‌ها و تئاترها باز می‌شوند در صورتی که دیگر تقریبا یک ماه است که تئاتر به حیات خودش برگشته، اگر دوباره تعطیل نشود. به هر روی تعدادی تعهد وجود داشته، نوبت‌های اجرا تا زمان اسفند و نود و هشت که آن اتفاق‌ها افتاد وجود داشته و چندین بار هم بازگشایی شد اما دوباره تعطیل شد. الان تکلیف آن تعهدها و نوبت‌ها چه خواهد بود؟

مدیر مجموعه‌ی تئاتر شهر توضیح داد: تعهدی که دولت می‌دهد تعهد فرد نیست، یعنی اینکه وقتی کارگردانی می‌آید با تئاتر شهر عهدی می‌بندد و قرار می‌بندند، چه تفاهم‌نامه‌ی دخلی باشد، چه قرارداد مالی باشد، چه به مرحله‌ی شورای نظارت و ارزشیابی رسیده باشد، در هر کدام از این مراحل که باشد تعهد دولت پابرجاست و فرقی هم نمی‌کند. ما هم الان تقریبا تعهداتی که از قبل داشتیم را داریم با برنامه‌ی جدید تنظیم می‌کنیم. به عنوان مثال شاید در آن زمان که کرونا نبوده و در سال نود و هشت کسی یک کار کمدی را در نظر داشته که در سال نود و نه اجرا کند ولی الان رویکرد خود کارگردان عوض شده و می‌گوید که امروز دیگر نمی‌خواهم آن متن را اجرا کنم، ما شاید چنین تغییری بدهیم ولی فرصت‌های اجرایی که در اختیار افراد بوده و با آن‌ها صحبت شده بوده و سالن در اختیارشان گذاشته‌اند را محترم می‌دانیم و فکر می‌کنم تا الان هم همه می‌توانند شهادت بدهند که تا حد زیادی و می‌توانم بگویم که در همه‌ی موارد به عهدمان وفا کردیم. فقط یک نکته‌ی بد وجود دارد که امیدواریم این هم بگذرد. جداول برای دو اجرایی بسته شده بودند و تعداد اجراها زیاد ولی الان شما می‌بینید که گروه خانم آدینه و دیگر گروه‌هایی که دارند اجرا می‌روند تعداد افرادشان زیاد است و ظرفیت اتاق‌های پشت صحنه‌ی ما محدود است و اگر دو اجرایی برویم شاید نتوانیم که پروتکل‌ها را آنطوری رعایت کنیم که همه‌ی هنرمندان نگرانی نداشته باشند و راحت بتوانند کار کنند. امیدواریم وضعیت واکسیناسیون به یک حدی برسد که دلمان یک مقدار قرص شود و شاید بتوانیم از ماه‌های آینده و از چند ماه دیگر تعداد اجراهایمان را افزایش دهیم و بتوانیم زودتر به این تعهدات برسیم. به هر حال می‌دانید که شاید سالن‌های خصوصی چند اجرا بروند ولی تئاتر شهر فرق دارد و ما از هنرمندان پیشکسوت زیادی میزبانی می‌کنیم که باید پروتکل‌ها را خیلی جدی‌تر رعایت کنیم. اتاق گریم ما یک لحظه از رعایت همه‌ی آن پروتکل‌هایی که روز اول کرونا بود کوتاه نیامد و ما یازده صفحه برای خودمان مطلب نوشتیم که رعایتشان کنیم. همه را رعایت می‌کنیم-اینکه پشت صحنه‌مان چگونه باشد و مسائلی از این دست- ولی در مورد تعهدات آنچه که می‌توانم محکم خدمتتان بگویم این است که ما به شرط عمر و ثبات خودمان ان شاءالله به عهدمان وفا می‌کنیم و داریم می‌گوییم که بچه‌ها نگران نباشند از بابت اینکه اجرا می‌روند و اجرایشان چه می‌شود. هنوز هم دکور خیلی ازدوستان در انبار است و دو، سه اجرا رفته‌اند و طبیعتا حق دارند که اجرا بروند.

غفاری در پایان پرسید: گفته بودید که ممکن است دوباره بخواهید کارگاه نمایش را احیا کنید. این امکان‌پذیر است یا خیر؟

گله دارزاده گفت: خیلی صبر کردیم که شرایط بهتر شود، چون اگر کرونا بخواهد ظرفیت پنجاه درصدی به ما تحمیل کند و برای مثال کارگاه بخواهد پنج نفر مهمان داشته باشد و دوازده نفر در آن شرکت کنند، تئاتر خیلی حداقلی می‌شود. خیلی سعی کردیم که در آن شرایط نباشیم و بتوانیم در شرایطی کارگاه را راه اندازی کنیم که خوب باشد اما خیلی گروه‌های تجربی هستند که اصلا کارگاه را برای اجرا انتخاب می‌کنند و به همین خاطر ما اگر ببینیم که شرایط از چند روز آینده به نحوی است که احتمالا تدوام محدودیت صندلی همچنان وجود دارد حتی با وجود این محدودیت کارگاه را باز می‌کنیم و برای آن اجرا داریم.

گله دارزاده در پایان اضافه کرد: من از مخاطبین دعوت می‌کنم که بدون هیچ نگرانی به تئاتر شهر تشریف بیاورند. کارمندان ما به آن معنا کارمند نیستند و اغلب هنرمند هستند و دلسوزی دارند از اینکه از نگرانی‌هایی که مردم در حوزه‌ی سلامتشان دارند حراست و صیانت کنند. بنابراین خیلی با وسواس و اینکه هر کسی سر جای خودش باشد، تجمعات را خیلی خوب مدیریت می‌کنند که خدایی ناکرده نگرانی نباشد. بنابراین اگر کسانی هستند که می‌خواهند تئاتر تماشا کنند و دلشان برای تئاتر دیدن لک زده و هنوز یک مقدار نگرانی دارند، پیشنهاد می‌کنم که دست کم یک بار در همین ایام تئاتر شهر را تجربه کنند و خیالشان راحت باشد که خودشان و خانواده‌شان ان شاءالله به سلامت می‌آیند، تئاتر تماشا می‌کنند و به خانه می‌روند.

«پرانتز باز» که در گروه برنامه‌های مستند و ترکیبی نمایشی رادیو نمایش تولید می‌شود، به صورت زنده و هفتگی ساعت 21:00 تا 23:00 پخش می‌شود. این برنامه از محل تئاتر شهر پخش شد و همچنین قصد دارد تا با اجرای گردشی در مکان‌های مختلف فرهنگی، آن را به مردم معرفی نماید.

بهمن فرمان آرا، داریوش مهرجویی، علی نصیریان، مهران مدیری، رضا کیانیان، ابوالحسن داوودی، همایون اسعدیان، فرزاد موتمن، سید جمال ساداتیان، مصطفی کیایی، امین حیایی، علیرضا خمسه، محمود پاک‌نیت، فرشته صدر عرفایی، میلاد کی‌مرام، علی سرتیپی، جواد نوروزبیگی، محمدحسین فرح‌بخش، محمدمهدی عسگرپور، محمود دینی، مهدی یزدانی خرم، محمود حسینی‌زاد، سجاد نوروزی، مسعود نجفی، شهرام گیل آبادی، منوچهر شاهسواری، حمیدرضا نوربخش، سید ضیا هاشمی، آریا عظیمی نژاد، اکرم محمدی، مهرداد اسکویی، امیرشهاب رضویان، میرطاهر مظلومی، مجید برزگر، میلاد جرموز، خسرو خورشیدی و … تاکنون مهمانان این برنامه بوده‌اند.