فروکاهیدن اهداف عاشورا به گریه هدف دشمن است

به گزارش ایلنا، سید احمدرضا خضری، در نشست علمی «تحریفات عاشورا؛ چیستی و چرایی» از سلسله نشست‌های «عاشورا و امروز ما» که از سوی انجمن اندیشه و قلم و خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می‌شود، گفت: اگر قرار باشد عاشورا به کار امروز بیاید و در زندگی ما مؤثر باشد، باید بدانیم چه چیزهایی ما را در این مسیر قرار می‌دهد و چه چیزهایی ما را از مسیر عاشورا دور خواهد کرد. اگر تحریفاتی در روایت و تحلیل عاشورا وجود داشته باشد، مانع دستیابی ما به هدفی است که حسین بن علی (ع) دنبال می‌کرد و کاربرد عاشورا را در زندگی ما کم می‌کند. 

وی افزود: تحریف به معنای دستکاری عالمانه و عامدانه در یک واقعیت برای فریب مخاطب و رسیدن به اهداف تحریف است؛ تحریف‌کاران برای بهره‌برداری سیاسی، مذهبی و دینی، مالی و معیشتی یا خودنمایی، دست به تحریف می‌زنند. اما چه واقعیاتی قربانی تحریف هستند؟ قطعاً حوادث و رویدادهایی که بتوانند در زندگی بشر تحول ایجاد کنند. لذا عاشورا به خاطر عظمتی که دارد یکی از قربانیان تحریف بوده است. 

استاد دانشگاه تهران اضافه کرد: تحریف همواره خود را در دو قالب نشان داده است: یکی قالب صوری و دیگری محتوایی و معنوی؛ در قالب محتوایی تحلیل‌ها و برداشت‌ها و قرائت‌های نادرستی صورت می‌گیرد، به عنوان مثال در مورد عاشورا تحریفات در قالب تحقیر و تخفیف، بزرگنمایی سخنان و رویدادهای ساختگی، ذکر نشدن برخی رویدادها و… است. ضمناً مصادره به مطلوب کردن و سوء استفاده‌های شخصی، قومی و حزبی و جناحی از دیگر تحریفات است. 

استاد دانشگاه تهران با اشاره به چرایی تحریف عاشورا، گفت: دلیل مهم این تحریف، تأثیرگذاری فرهنگی، تاریخی، اخلاقی و سیاسی و اجتماعی آن است؛ نهضتی که امام (ع) ایجاد کرد شخصی و فردی نبود، اگر نیت شخصی بود، ایشان می‌توانست به سادگی خود را از مهلکه برهاند، کما اینکه مخالفان دیگر یزید خود را از مهلکه بیرون بردند و تنها امام حسین (ع) وارد معرکه شد، چون هدفش شخصی نبود و هزینه سنگینی هم برای مقاومت و ایستادگی داد. چنانکه امام حسین (ع) در وصیتنامه و دیگر مراحل قیام فرمود، احیای دین پیامبر (ص)، دفاع از مظلوم، برقراری عدالت و دفاع از آزادی و حقوق و اخلاق انسانی که در امر به معروف و نهی از منکر نهفته، مهمترین اهدافشان از قیام بود. 

معاویه؛ اولین تحریف‌گر عاشورا

خضری بیان کرد: دشمنان امام (ع) کارشان را از زمانی شروع کردند که حرکت امام حسین (ع) شروع شد، زیرا حسین (ع) فرمود که یزید شایسته نشستن در جایگاه رهبری و پیشوایی مردم نیست؛ این فرمایش امام (ع) مربوط به زمانی است که معاویه زنده بود و برای یزید بیعت می‌گرفت؛ معاویه به منبر رفت و به دروغ گفت که حسین و عبدالله بن زبیر و عبدالرحمان بن ابی بکر و… مخالف یزید نیستند، چون این افراد به من پیام دادند که ما از او حمایت می‌کنیم؛ اولین تحریف درباره حسین (ع) از همین سخنرانی شروع شد؛ او به یزید هم سفارش کرد مبادا دستت به خون حسین آغشته شود، بلکه از طریق همین تحریفات، باید او را تخریب کنی. یزید برخلاف رأی معاویه به محض اینکه بر قدرت نشست و امام (ع) دست رد به بیعت با او زد، حسین (ع) و خاندانش را خارجی و سرکش و نافرمان معرفی کرد. 

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه عمده‌ترین تحریفات بعد از قیام رخ داده، گفت: در این مرحله دشمنان، روایت عاشورا و واقعیت کربلا را از زبان خودشان نقل کردند، یعنی آنان راویان عاشورا بودند؛ در زبان ذاکران و مداحان و وعاظ خیلی این تعبیر به کار می‌رود: «فلان نانجیب فلان سخن را گفت»؛ خب اگر می‌دانیم فلانی دشمن و نانجیب است، چرا حرفش را در منبر نقل می‌کنیم؟ 

خضری ادامه داد: دشمنان همه ابزارهای اطلاع‌رسانی زمان خود یعنی منبر و مسجد، نماز جمعه و جماعات را به کار بردند تا عاشورا به نفع خودشان مصادره شود؛ کلید مسجد در دست امویان بود و انتخاب افراد منبری و… همه از سوی حکومت تعیین می‌شد و به همین دلیل جار زدند که خارجی‌ها علیه حکومت قیام کردند و حاکم آن‌ها را کشت و اسیر کرد و متأسفانه این حرف‌ها پذیرفته شد. امروز که ۱۴۰۰ سال از آن دوره می‌گذرد هنوز بیش از ده درصد مردم سوریه و شام مسیحی هستند. فرض کنید آن روز ۲۰ درصد مردم مسلمان بودند، مگر از این بین چند نفر اهل بیت (ع) را می‌شناختند. 

استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: طبق نوشته مسعودی معاویه چنان در لعن علی (ع) مهارت به خرج داده بود که از کسی پرسیدند این ابوتراب که لعن می‌کنی کیست؟ گفت نمی‌دانم فقط می‌دانم دزد قافله بود! همچنین دشمن از عقیده جبرگرایی و جریان مرجئه بهره برد. جبرگرایان می‌گفتند همه اینها تقدیر بود و مرجئه هم می‌گوید که من از کجا می‌دانم چه کسی ظالم است و به من ربطی ندارد که بدانم. 

تحریف در لباس دوستی و تقدس

خضری با ذکر اینکه متأسفانه دوستانی هم با دمیدن بر تنور حتمیت وقوع عاشورا به جبرگرایی کمک کردند، اضافه کرد: این دوستان و علاقه‌مندان با اهداف مقدس و به نام دفاع از حق و مظلوم و ترویج فضائل اهل بیت (ع) کارهای اشتباه و بزرگ‌نمایی‌های نادرست و تحریفاتی انجام دادند که اصل قیام را تحت‌الشعاع قرار داده است؛ در حالی که قیام عاشورا به گونه‌ای است که نیازی به بزرگ‌نمایی ندارد؛ این قیام صدقه جاریه در تمام هستی است و ماجرایی نیست که کسی بتواند آن را بپوشاند. 

استاد دانشگاه تهران تصریح کرد: متأسفانه برخی منابع و مقاتل تعداد لشکریان مقابل امام حسین (ع) را یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر برشمرده‌اند؛ آیا برای مبارزه با ۷۲ نفر این تعداد نیرو لازم است؟ بر اساس بررسی‌های دقیق تاریخی، احتمالاً سه هزار نفر در لشکر دشمن بودند و با وجود سپاهیانی که آماده‌باش بودند به ۱۲ هزار نفر می‌رسند. نمونه دیگر این بزرگنمایی‌ها، قدرت ماورایی و غیر بشری برای امام (ع) قائل شدن است؛ اگر درست است، پس برای چه کشته شدند؟ همچنین آمار غیر واقعی از تعداد کشته‌شدگان لشکر دشمن ارائه داده‌اند، مثلاً گفته شده است که ۵۰۰ هزار نفر از سپاهیان یزید به دست امام حسین (ع) و ۳۰۰ هزار نفر به دست حضرت ابوالفضل (ع) کشته شدند. آیا این تعداد امکان حضور در میادین جنگ را داشتند؟ 

بزرگنمایی و جعل رویداد

وی با بیان اینکه برخی برای خودنمایی، غلو و بزرگنمایی می‌کنند، اضافه کرد: این افراد می‌خواهند پامنبری‌هایشان ضجه بزنند و گریه کنند و قمه بزنند تا نشان دهند که سخنشان تأثیر گذاشته است یا می‌خواهند خود اظهاری کنند. متاسفانه این مسئله در برخی مداحی‌های گذشته و حال دیده می‌شود، یا نسبت دادن سخنان بی‌سند و اخبار نادرست به امام (ع) و یارانش مانند این جمله: «ان الحیاة عقیدة و جهاد». این تعبیر از شاعر عرب، احمد شوقی، است و آن را به حسین (ع) نسبت می‌دهد و تردید جدی در صدور این تعبیر «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» از امام (ع) وجود دارد. یا اینکه امام (ع) در کربلا با خفت درخواست آب کرده باشد که در منابع کهن نیست یا رویدادی مانند عروسی حضرت قاسم (ع) که تحریف حقیقت عاشوراست. 

پوششی برای فریب مردم

خضری با بیان اینکه از تحریف‌های دیگر وارد کردن اسطوره به عاشوراست، اضافه کرد: قالب دیگر برای تحریف عاشورا، منفعت‌طلبی است، زیرا کاسبانی به دنبال درآمد بوده‌اند؛ برخی می‌خواهند در قالب این برنامه‌ها، کارهای ناپسند و خلاف خود را پوشش بدهند؛ برخی که در طول سال هزاران کلاه سر مردم گذاشته و جیب آن‌ها را خالی می‌کنند و در عاشورا با دادن نذری می‌خواهند مردم را فریب بدهند. 

وی افزود: گروهی هم همذات‌پنداری می‌کنند، یعنی بلایی بر سرشان آمده و می‌خواهند آن را با کربلا پیوند بزنند. درست نیست مصیبت کربلا را مانند خودمان و مصیبت‌هایمان بدانیم. تحریف اجازه نمی‌دهد ما به اصل هدف و نیات امام حسین (ع) و نهضت ایشان برسیم و مانع مفید بودن نهضت برای ماست. همچنین اینکه فقط به گریه کردن بسنده کنیم درست نیست. نمی‌گویم گریه نکنیم، زیرا اگر هزاران سال دیگر هم بر این مصیبت گریه کنیم کم گریسته‌ایم، ولی تصور نکنیم فقط گریه همه چیز را درست خواهد کرد. 

نتیجه فروکاهش عاشورا به گریه

استاد دانشگاه تهران تأکید کرد: فروکاهیدن اهداف عاشورا به گریه و مجلس عزا، هدف دشمن است و دل خوش کردن به وعده‌های فریبنده چیزی است که از تحریف عاشورا نصیب ما خواهد شد. اینکه می‌گویند برو هر کاری می‌خواهی بکن با گریه حل می‌شود، وعده فریبنده‌ای است؛ نمی‌توان رفتار یزیدی داشت و از حسین (ع) دم زد؛ امام (ع) در طول تاریخ برای همه یزیدها، فراعنه، پیروان آن‌ها، وکیل، وزیر و… ندای آزادی سر داده است. پذیرش تحریف عاشورا منجر به فروکاهیدن آن به نمایش‌های خیابانی، قمه‌زنی، خودزنی، دیگرزنی و تخریب شخصیت دیگران خواهد شد. 

وی افزود: امام (ع) با سخنان و رفتارش فریاد زد که مبادا اهداف قیام تحریف شود. نقش بی‌بدیل حضرت زینب (س) و حضرت سجاد (ع) و کودکانی که در بزرگسالی نقش سفیر و پیام‌رسان عاشورا را بازی کردند، برای جلوگیری از تحریف بود، حتی علمای بزرگ مانند میرزاحسین نوری کتاب نوشتند و با تحریف مقابله کردند یا شیخ عباس قمی و شهید مطهری در آثارشان در این مسیر تلاش کردند تا چهره عاشورا گرفتار پیرایه نشود. 

خضری بیان کرد: امروزه در فضای مجازی برخی می‌خواهند اصل نهضت را از ریشه نابود کنند و راه نجات آن، زدودن دامان عاشورا از تحریفات است؛ نمی‌گویند امام (ع) مخالف ظلم و ستم و انحراف و دفاع از مظلوم و حق و ارزش‌های اخلاقی و الهی بود، بلکه می‌گویند اگر عاشورا سرنوشت محتوم حسین (ع) بود، پس چرا دیگران را لعن می‌کنید؟ مگر نمی‌گویید حسین (ع) و عباس (ع) صدها هزار نفر از افراد دشمن را کشتند، پس چرا شکست خوردند؟ شگردشان این است که به این حواشی تمسک کنند و اخبار مرتبط با عاشورا را زیر سؤال ببرند و مانند برخی مستشرقان ریشه را نابود کنند. 

گفتنی است سلسله نشست‌های «عاشورا و امروز ما» به همت خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن اندیشه و قلم با سخنرانی چهره‌های حوزوی و دانشگاهی تا شنبه ۱۲ محرم/ ۳۰ مرداد برقرار است و به صورت مجازی از اسکای روم و اینستاگرام این دو نهاد پخش می‌شود.