سالی ۸۳ میلیارد دلار یارانه می‌دهیم تا هوا آلوده بماند!/ آژیر قرمز تهران پایانی دارد؟

به گزارش خبرنگار اقصادی ایلنا، طی سال‌های اخیر  آسمان آبی و هوای پاک به موضوعاتی دور از ذهن و دست‌نیافتنی برای ساکنین کلان‌شهرها و بخصوص پایتخت‌نشینان بدل شده‌اند، انگار دود سیاه و غباری که هر زمستان مهمان شهر می‌شود قصد خداحافظی و رفتن ندارد، همه ساله زمانی که هوا به شرایط ناسالم و بحرانی می‌رسد، جلسه پشت جلسه برگذار و اطلاعیه یکی پس از دیگری صادر می‌شود بی‌آنکه نتیجه‌ای حاصل شود و راه‌حلی اندیشیده شود. یک سال بنزین متهم می‌شود، سال بعد خودرو و موتورسیکلت‌ها، دیگر بار هم نیروگاه و صنایع. این دور تسلسل اتهام‌زنی همچنان ادامه پیدا می‌کند تا فصل تمام شود و یک زمستان دیگر هم سپری شود. به فرض محال اگر راه علاجی نیز پیدا شود هیچوقت به مرحله اجرا نمی‌رسد، مردم هم که گوش‌شان به شنیدن اخبار "هوا برای گروه‌های حساس ناسالم است"، "بیماران تنفسی و قلبی از خانه خارج نشوند" عادت کرده، گویا روال عادی همین است؛ شاید پذیرفته‌اند "تهران هوا ندارد".

از ابتدای امسال تا روز گذشته 15 روز هوای پاک، 181روز هوای قابل قبول یا همان سالم و 87 روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و 6 روز ناسالم برای همه گروه‌ها در تهران به ثبت رسیده است. دیروز هم طبق رویه همه ساله گفته شد که هوا ناسالم است و میانگین غلظت آلاینده ذرات معلق کمتر از 2.5 میکرون اعلام شد.

اما براستی مقصر کیست؟

بنزین که طبق اثبات مراجع اصلی فعلا از اتهام مبراست زیرا گوگرد بنزین یورو 4 تا 50 ppm مجاز است اما در بسیاری از مناطق گوگرد بنزین توزیعی بین 10 تا 15 ppm است و این ارقام طبق اعلام سازمان استاندارد است. 

اگرچه بنزین از گردونه متهمان خارج شده‌ اما این دلیل نمی‌شود که مصرف‌کنندگان این فرآورده؛ یعنی موتورسیکلت و خودروها نیز در مظان اتهام نباشند، چرا که به گفته مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست از زمانی‌که پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس وارد مدار شده است مشکلی از لحاظ استفاده از سوخت‌هایی که آلاینده هستند را نداریم، در حال حاضر در کلان‌شهرها بنزین یورو 4 و 5 مصرف می‌شود ولی زمانی‌که این سوخت وارد ماشین‌ها و یا موتورسیکلت‌هایی می‌شود که معمولاً قدیمی هستند، به دلیل احتراق ناقص، تولید آلایندگی می‌شود.

روی دیگر ماجرا هم صنایع هستند و هم نیروگاه‌ها، که به دلیل عدم تعمیرات صحیح سالانه و آپ‌گرید کردن همچنان ریه‌های شهر را می‌آزارند.

در این بین مصرف‌کنندگان گاز خانگی و تجاری را نیز بعنوان آلایندگان غیرمستقیم نباید فراموش کنیم، این دو بخش با اسراف؛ این سوخت پاکی را که می‌تواند به مصرف دو بخش مولد نیروگاه و صنعت برسد تا نه شهر خاموش شود و نه چرخ تولید بخوابد، جرعه‌جرعه می‌بلعند و آنان را مجبور به استفاده از سوختی می‌کنند که هوا را آلوده کند.

وزیر نفت روز گذشته در جلسه مشترکی که بین وزارت کشور، وزارت نفت و نیرو برگذار شد، میانگین مصرف گاز کشور را حدود 4 میلیون و 700 هزار بشکه معادل نفت خام عنوان کرده و گفته است: ما باید راه‌حلی برای این مقدار مصرف پیدا کنیم، اما در شرایط کنونی باید با همکاری سازمان‌ها، اعمال محدودیت‌ها و دعوت مردم به صرفه‌جویی، مصرف را مدیریت کنیم. 

به گفته زنگنه مصرف کنونی گاز کشور روزانه بیش از 825 میلیون مترمکعب است، از این مقدار ۵۵۶ میلیون متر مکعب مصرف خانگی، عمومی و صنایع کوچک است، البته این مقدار نسبت به پارسال عددی بزرگ و  نسبت به پارسال بیش از ۶٠ میلیون مترمکعب افزایش یافته است.

وزیر نیرو نیز در همین جلسه مصرف بی‌رویه انرژی در کشور را همانند بیماری دانست که خونریزی داخلی دارد و هر چه به او خون تزریق می‌کنیم به جایی نمی‌رسیم.

اردکانیان تولید روزانه یک هزار میلیون متر مکعب گاز را رقم بزرگی خوانده و گفته است: قاره اروپا که نسبت به قاره ما سردتر است و جمعیتی بیش از هفت برابر ما دارد، اما مصرف گاز اروپا حدود دو برابر ماست. مصرف گاز ما خیلی بالاست که بخش عمده آن در عرصه خانگی است.

به هر روی آلودگی هوا ناشی از فعالیت نیروگاه‌های تولید برق باید جدی انگاشته شود بنا بر آمارهای رسمی ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های کشور اکنون به رقم 85 هزار مگاوات رسیده که نیروگاه‌های حرارتی که نیازمند سوخت‌های فسیلی نظیر گاز طبیعی و گازوئیل هستند، جایگاه نخست را به خود اختصاص داده‌اند، این نیروگاه‌ها بعضا عمری بالای 50 سال دارند به این معنا که هرچه فرسوده‌تر باشند میزان آلایندگی‌شان نیز بیشتر خواهد شد.

طبق اعلام وزات نیرو سوخت اول تمامی نیروگاه‌های کشور گاز است و سوخت دوم به صورت مایع در مخازن سوخت هر نیروگاه ذخیره می‌شود تا در مواقع بحرانی و قطع گاز از آن استفاده شود. در نیروگاه‌های گازی،‌ سوخت دوم گازوییل و در نیروگاه‌های بخاری سوخت دوم مازوت است.

اگرچه مصرف مازوت بعنوان سوخت آلاینده، در نیروگاه‌های تهران مصرف نمی‌شود اما به دلیل قدمت بالای برخی از این نیروگاه‌ها حتی با سوخت گاز هم می‌توانند آلاینده تلقی شوند که مهمترین دلیل این چرخه معیوبی که فعلا راه چاره ندارد عدم سرمایه‌ و بودجه برای بهینه‌سازی و افزایش راندمان است.

حمیدرضا صالحی در این باره به خبرنگار اقتصادی ایلنا گفته است: طبق آمار سال‌های گذشته از تولید 800 میلیون تن کربن و گاز گلخانه‌ای در کشور حدود 180 میلیون تن یعنی 23 درصد مربوط به نیروگاه‌ها بوده است که در واقع انتشار آلایندگی در سطح کشور است.

وی می‌افزاید: هرچند طی سال‌های اخیر بسیاری از نیروگاه‌های کشور تبدیل به سیکل ترکیبی شده و میزان راندمان از 33 درصد به 50 درصد رسیده اما بسیاری دیگر نیز در همان حد راندمان قبلی باقی مانده‌اند.

به گفته رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی اگرچه مازوت به عنوان متهم اصلی آلاینده هوای تهران معرفی شده، بعنوان سوخت BAKE UP در نیروگاه‌ها و صنایع است و فعلا استفاده نمی‌شود، اما موضوع بر سر قدمت نیروگاه‌ها و عدم سرمایه‌گذاری برای بهینه کردن مصرف آنهاست.

وی خاطرنشان کرده است: میزان مصرف گاز در بخش خانگی بیش از 600 میلیون متر مکعب و بیش از مصرف کل قاره اروپا است، موضوع دیگر اینکه در زمان اوج مصرف باید گازبها نیز تغییر کند، یعنی باید یک عامل بازدارنده در زمان پیک مصرف اعمال شود. زمستان زمان افزایش تقاضا و مصرف گاز است اما تغییری در قیمت آن بوجود نیامده که این موضوع خود منجر به بی‌توجهی به کنترل مصرف می‌شود.

صالحی با بیان اینکه سوخت معیوب در نیروگاه‌ها مدل ناصحیح مصرف و افزایش آلایندگی را منجر می‌شود، تصریح کرده است: همه این موارد باعث تحمیل بیماری‌های صعب‌العلاج به مردم می‌شود.

وی با یادآوری اینکه بی‌توجهی به بهینه‌سازی مصرف و افزایش راندمان و بهره‌وری ریشه بسیاری از  مشکلات کشور در زمینه آلایندگی است، می‌افزاید: باید این فرهنگ جا بیفتد که گاز کالای ارزشمندی است و باید مصرف آن بهینه باشد.

رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی می‌گوید: اکنون دخل و خرج کشور با هم همخوانی ندارد و در واقع بسیاری از پروژه‌های بهینه‌سازی مصرف متوقف مانده و هیچ سرمایه‌گذاری روی آنها صورت نگرفته است.

وی تاکید می‌کند: ما باید این دوران گذار تاریخی را طی کنیم و با پروژه‌های بهینه‌سازی درآمدزایی کنیم، وقتی سالانه 83 میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کنیم قطعا جایی برای برای مصرف بهینه حامل‌های انرژی باقی نمی‌ماند و مردم همچنان بی‌محابا اقدام به مصرف می‌کنند. برای اقتصاد رو به رشد و رقابتی باید راندمان بخش‌های مصرف‌کننده از جمله نیروگاه‌ها بالا برود.