آذربایجانی ها با پهن کردن «بایرام سوفراسی» به استقبال نوروز می روند

حسن سپهرفر در گفت و گو با خبرنگار ایلنا، بیان کرد: مردم آذربایجان در ایام گذشته با پهن کردن سفره سفید با نام «بایرام سوفراسی» در اتاق مهمان از مهمانان نوروزی پذیرایی می کردند.

سپهرفر افزود: این سفره در واقع هم سفره پذیرایی بود و هم سفره‌ای به‌سان هفت سین، اما به شکل بومی و قدیمی که همانند امروز از تشریفات امروزی خبری در آن نبود.

وی ادامه داد: زنان با سلیقه ملزومات سفره خصوصاً خوراکی‌ها را  روی آن  چیده و پای همین سفره از مهمانان پذیرایی می‌کردند.

سپهر فر گفت: در سفره‌های سنتی عید «بایرام سوفراسی» تنقلاتی مانند، نخود، کشمش، مغز بادام و گردو، شیرینی‌های رنگین، شیرینی نعناعی، سنجد، «پاداخ» (ذرّت بو داده)، خرما، انجیر، انار، سیب، «قیزیل ئوزوم» (انگور سرخ)، ترشی خربزه یا ترشی انگور، شیرینی ، سوجوق، حلوای خانگی،( حلوا را معمولاً از ترکیب دوشاب و آرد سیاه تهیه و بر سفره می‌گذاشتند)، همچنین موادی مانند، سماق، سیر، سرکه، سکه، لپه، برنج، بلغور و سبزه را هم به‌عنوان نماد برکت‌آوری در کنار اقلام یاد شده در سفره قرار می‌دادند.

عارافات آخشامه «شب عرفه» و زیارت اهل قبور

این پژوهشگر مردم شناس تصریح کرد: همیشه در میان آذربایجانی‌ها، برگزاری اعیاد ملی و مذهبی اغلب با دید و بازدید و زیارت اهل قبور همراه بوده و شادی‌های این روز را نیز با قرائت فاتحه و احسان کردن به اموات خویش تقسیم می‌کنند، از این رو طبق رسم معمول روز قبل از عید اعم از اعیاد مذهبی مانند، عید فطر و قربان یا اعیاد ملی، در آخرین پنجشنبه سال و روز قبل از عید باید به زیارت اهل قبور رفت و برای آمرزش گناهان آنها فاتحه‌ای خواند.

وی گفت: در اعتقادات مسلمانان آذربایجان غربی آخرین روز از سال که «عارافات آخشامه» نامیده می‌شود باید به زیارت اهل قبور رفت و برای اموات خود فاتحه‌ای خواند.از این رو زنان و مردان معمولاً شب قبل از عید  به اتفاق برسر مزار اموات خود حاضر شده، سنگ قبرها را می‌شویند و بر روی آنها گلاب می‌پاشند و برخی نیز سبزه نوروزی و چند شاخه گل روی قبر می گذارند، سوره جمعه و فاتحه قرائت کرده و در آخر ضمن طلب آمرزش گناهان اموات مقداری نقل، حلوا یا خرما و نان‌های محلی از قبیل نان فتیر، یا نان ارده که در روغن سرخ شده، احسان می‌کنند.

تحویل سال و دید و بازدید

سپهرفر با بیان اینکه آذربایجانی ها،در لحظات پایانی سال و نزدیک شدن به سال نودر منزل و در جوار عزیزان خود و کنار «بایرام سوفراسی» دور هم جمع می شوند گفت:با نزدیک شدن به زمان  تحویل سال، بزرگ خانواده  به اتفاق اهل وعیال برسرسفره عید«بایرام سوفراسی» می‌نشینند و سوره‌هایی چند از کلام‌الله مجید را تلاوت می‌کنند، برخی از پیرمردان و گیس سفیدان نیز باور دارند در لحظه تحویل شاخه‌های درختان بید، سر تعظیم فرود می‌آورند وآب‌ها بند آمده و از حرکت باز می‌ایستند. 

وی افزود: هر کس در این لحظه متوجه ایستایی آب شود، هر نیّت و آرزویی بکند دعای او نزد خداوند مستجاب خواهد شد.

سپهر فر به لحظه تحویل سال نو لشاره کردو ادامه داد:آنگاه که سال نو شد دعای تحویل سال قرائت می‌شود: « یا مقلب‌القلوب والابصار، یا مدبراللیل و النهار، یا محول والحول و الاحوال، حول حالنا الی احسن الحال» و اهل منزل بر محمد و آل محمد صلوات می‌فرستند و سپس اولین تبریک‌های نوروز و روبوسی‌ها از پای همین «بایرام سوفراسی» آغاز می‌شود.

وی گفت: در آذربایجان مرسوم است در ابتدای دید و بازدیدهای نوروزی خانواده‌ها به اتفاق به دیدار آشنایانی می‌روند که در سال گذشته عزیزی را از دست داده‌اند و به اصطلاح «قره بایرام»عید سیاه«نو عید» آنها است,سپس کوچکترها به دیدار بزرگان خانواده رفته و دید و بازدیدهای ایام نوروز را به جا می‌آورند.

جایگاه بازی های محلی در دید و بازدید های عید

پژوهشگر مردم شناس میراث فرهنگی خاطر نشان کرد: یکی از شادی‌های این ایام علاوه بر دادن هدایا به کودکان،  بازی‎های محلی و سنتی مانند: گردوبازی, بادام بازی به دو شیوه (تک یا جفت آمدن در مشت بسته,،« یومورتا ساواشدیرما»(تخم مرغ بازی) از جمله مشغله‌هایی هستند که طی ایام نوروز در اغلب شهرها  و روستاها و در خیابان‌ها و کوچه پس کوچه‌ها توسط نوجوانان و جوانان اجرا می‌شود.

وی گفت: در ایام گذشته این بازی‌ها چنان در میان جوانان و نوجوانان رواج داشت که وقتی از کوچه‌ها عبور می کردی همه جا را پُر از پوست شکسته‌های تخم مرغ می‌دیدی و یا جوانانی که کنار دیوارها مشغول بادام‌بازی و گردوبازی و شکستن تخم مرغ‌ها بودند.

سپهر فر ادامه داد: برگزاری بازی های بومی محلی در برخی از مناطق بویژه مناطق روستایی استان جایگاه ویژه ای دارد بطوریکه هنوز هم در اکثر این مناطق جوانان در ایام نوروز به اجرای این بازی ها می پردازند.