کارشناسان در گفت‌وگو با ایلنا بررسی کردند:
حسینی: باید به صداوسیما در جنگ رسانه‌ای کمک کرد/ سیاوشی: رسانه‌ملی به خواسته‌های مردم توجهی ندارد/ قنبری: افزایش بودجه صداوسیما از ناحیه دولت غیرقانونی‌ست/ یوسفیان ملا: امکان تفحص از رسانه‌ملی با اجازه رهبری ممکن است
پس از تصویب تخصیص یک درصد از محل اعتبارات هزینه‌ای دولت به سازمان صداوسیما، جمعی از کارشناسان مختلف که همگی سابقه نمایندگی مجلس را در کارنامه دارند، به بررسی زوایای مختلف حقوقی و سیاسی این تصمیم دولت پرداختند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، به اعتقاد برخی ناظران، سازمان صداوسیما یکی از نهادهایی‌ست که تاکنون به‌رغم تخصیص منابع هنگفت از ناحیه دولت‌های پیشین و دولت کنونی، همواره با گلایه از کسری بودجه، برنامه‌های انتقادی از دولت‌ها را به عنوان چاشنی انفجاری سیاست‌های خود در راستای جلب بودجه بیشتر از دولت‌ها، در دستور کار قرار داده است اما در یکی از مصوبات اخیر هیئت دولت در رابطه با این نهاد عریض و طویل ـ که در قانون بودجه سال 98 نیز رقمی معادل 1989 میلیارد تومان بودجه را در چارچوب اعتبارات سالانه به خود اختصاص داده است به وزراتخانه‌های مختلف تکلیف شد تحت عنوان "تخصیص" یک درصد از اعتبارات هزینه‌ای خود را، طی قراردادهایی جداگانه با صداوسیما، صرف "تولید برنامه‌های مرتبط با اهداف، وظایف و مأموریت‌های خود جهت فرهنگ‌سازی، آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی" کنند!
تخصیص اعتباری مضاعف بر بودجه هنگفت تخصیصی سنواتی به سازمان یاد شده، آن هم در راستای کمک به «تولید برنامه‌های مرتبط با اهداف» سازمانی خود، سوالات و ابهامات زیادی را در ذهن مخاطبان این رسانه برانگیخته است به ویژه آن‌که جمع این رقم با بودجه مصوب این سازمان به اعداد قابل توجه و درشتی می‌انجامد.
رقم تخصیص یافته از محل اعتبارات هزینه‌ای دولت در سال 98 در کل رقمی بیش از 378 هزار میلیارد تومان را دربرمی‌گیرد. میزان یک درصد اعتبارات تخصیصی نیز روی‌هم‌رفته رقمی بیش از 3 هزار و 780 میلیارد تومان را شامل می‌شود که به طور تقریبی حدود دو برابر (1/94 برابر) بودجه مصوب سنواتی صداوسیماست.
افزودن این ارقام به رقم درآمدهای صداوسیما از محل تبلیغات با تعرفه‌های سرسام‌آورش نیز رقمی در حدود بیش از 2 هزار میلیارد تومان را به منابع یاد شده، می‌افزاید. پس این خطای محاسباتی‌ست اگر چنین پنداشته شود که این سازمان عریض و طویل، به همین منابع ـ که بیش از هفت هزار میلیارد تومان را شامل می‌شود، تکافو کند و دچار کسری بودجه بشود!
چندی پیش و در ماجرای انتشار فهرست دریافت‌کنندگان ارز مرجع 4200 تومانی، نام برخی از شرکت‌های بازرگانی صداوسیما نیز مشاهده شد که در زمینه واردات خوراک دام و خودروهای خارجی فعالیت می‌کنند. در این فهرست شرکت جام‌جم بازرگانی پیشرو که از مجموعه شرکت‌های وابسته به سازمان صداوسیما است، بیش از 162 هزار یورو ارز مرجع برای واردات خوراک دام را دریافت کرد و در کنار آن شرکت ایمن تجارت جام جم هم توانست 1 میلیون و 12 هزار یورو ارز مرجع برای واردات خودرو دریافت کند. ارزش ریالی وقت مبلغ ارز دریافتی شرکت یاد شده، حدود 5 میلیارد و 60 میلیون تومان است، در حالی که میزان سرمایه این شرکت که در روزنامه رسمی کشور درج شده است، بیش از یک میلیارد تومان نبوده است.
ارقام درآمدی که صداوسیما از ناحیه آبونمان فروش برق به مشترکان استحصال می‌کند در کنار عوارض «حق توسعه فنی صداوسیما» که از محل فروش هر دستگاه تلویزیون (فارغ از تعداد دقیق مخاطبان صداوسیما) وصول می‌شود، درآمدهای جانبی صداوسیما از شرکت‌های بازرگانی، مجلات مختلف، روزنامه جام جم و چاپخانه‌های وابسته به آن در استان‌های مختلف، شرکت سیماچوب و انتشارات سروش نیز بخشی از درآمدهای بی‌پایانِ این سازمان است که هرگز از ارائه گزارش دقیق هزینهها و عملکرد خود در جذب و تخصیص اعتبارات، استقبال نمی‌کند. با این همه، مدیران ساختمان شیشه‌ای جام جم، همواره پشت دیوارهای پولادینِ عدم امکان نظارت و حسابرسی از ناحیه دولت، سنگر گرفته‌اند و حتی از طرح نیمه‌تمام تحقیق و تفحص در مجلس ششم نیز، جان سالم به‌در بردند و پس از آن نیز، تاکنون هیچ اقدام نظارتی موثری در قبال این سازمان صورت نپذیرفته است.
صداوسیما نظارت پذیر نیست
طیبه سیاوشی (نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس) در پاسخ به پرسش ایلنا در رابطه با امکان حقوقی تخصیص چنین اعتباری مازاد بر بودجه سالانه از ناحیه هیئت دولت، خاطرنشان ساخت: دولت این اختیار را دارد که در چارچوب مصوبات هیئت وزیران، در میزان برخی از ارقام تخصیصی و اعتبارات پرداختی به نهادهای مختلف، در طول سال اقداماتی داشته باشد اما این مصوبات فقط در چارچوب ترتیبات سازمانی در ذیل قوه مجریه امکان‌پذیر است اما سازمان صداوسیما یک نهاد دولتی نیست و دولت نمی‌تواند چنین کاری انجام دهد. وجود ده‌ها کانال سراسری، برون‌مرزی و استانی تلویزیونی و رادیویی در صداوسیما باعث تولید هزینه‌های هنگفتی می‌شود که آن‌هم باید از منابع عمومی و جیب مردم پرداخت شود. این درحالی‌ست که متاسفانه کیفیت آثار تولیدی در این رسانه، مورد پسند افکار عمومی نیست و حتی در برخی از موارد، این سازمان به‌رغم اطلاع از نظر افکار عمومی، دقیقا خلاف جهت عمل می‌کند. همه ما مثال برنامه نود را به خاطر داریم و می‌دانیم که این برنامه محبوب را چگونه حذف کردند و به نظر مردمی که تامین‌کننده منابع هزینه‌های صداوسیما هستند، چگونه بی‌اعتنایی کردند. اصولا در هیچ کجای دنیا، چنین بار سنگینی را بر دوش دولت‌ها نمی‌گذارند. مردمی که ناچارند در برخی از اوقات، به برنامه‌های خبری یا اطلاع‌رسانی صداوسیما رجوع کنند، بازهم از این وضعیت نارضایتی عمیقی دارند. شوربختانه هیچ اعتمادی نسبت به برنامه‌های این رسانه وجود ندارد و در این رسانه هم هیچ تلاشی برای انعکاس دقیق مسائل و همچنین منافع ملی ندارد. صداوسیما، همین حالا که من با شما صحبت می‌کنم، از منابع مختلف ارزی صندوق توسعه ملی و منابع ریالی از محل‌های متعدد، در اختیار دارد. به‌طور دائم توجیه می‌کنند که ما در حال توسعه شبکه زیرساختی هستیم و در برخی از شهرهای ایران، دسترسی عمومی به این شبکه‌ها وجود ندارد.
وی همچنین در رابطه با علت افزایش هزینه‌کرد در صداوسیما چنین گفت: در زمان ریاست آقای ضرغامی بر سازمان صداوسیما، انباشت نیروی عجیبی صورت پذیرفت که تعداد نیروهای رسمی صداوسیما 20 هزار نفر بود و همچنین بیش از 20 هزار نیروی قراردادی در این سازمان حضور داشتند، که یک رقم بسیار اعجاب‌انگیز است و در نهایت باعث افزایش هزینه‌های جاری صداوسیما می‌شد. نمی‌دانم که چه لزومی دارد یک دستگاه رسانه‌ای تا این اندازه عریض و طویل باشد و در نهایت بازهم نتواند چند برنامه کیفی بسازد که مخاطبانش را حفظ کند و مخاطبان جدیدی هم جذب کند. اگر یک نهاد بی‌طرف بیاید از عموم مردم در رابطه با میزان اقبال عمومی به برنامه‌های تولیدی توسط این رسانه نظرسنجی کند، تعداد مخاطبان واقعی این نهاد مشخص خواهد شد و در آن صورت امکان تخصیص بودجه به این سازمان، متناسب با کیفیت و میزان رضایت مخاطب عمومی از این برنامه، فراهم خواهد شد. ما همواره به صداوسیما اعتراض می‌کنیم که چرا دیگر نمی‌توانید سرالی مشابه امام علی(ع) و ولایت عشق بسازید؟چرا با این همه نیرو، از ساخت چنین سریال‌هایی ناتوان هستند تازه این در شرایطی‌ست که این سازمان با افرادی از بیرون هم برای تولید برنامه قرارداد می‌بندد.
این نماینده مجلس افزود: من از دولت تعجب می‌کنم که تا چند وقت پیش، به‌طور پیوسته در حال اعتراض به این سازمان بود که برنامه‌های ضددولتی می‌سازند ولی حالا، حاضر شده چنین مبلغ کلانی را در اختیار این سازمان بگذارد! صداوسیما، به رغم اینکه از مجلس بودجه می‌گیرد اما نظارت‌پذیر نیست و حاضر نیست که در قبال نمایندگان ملت، پاسخگویی داشته باشد.
حمایت از صداوسیما در جنگ رسانه‌ای با دشمن، یک موضوع ملی است
سیدمحمد حسینی (وزیر فرهنگ و ارشاد دولت دهم و استاد دانشگاه) در گفت‌وگو با ایلنا اما این اتفاق را به فال نیک می‌گیرد و معتقد است که در شرایط کنونی که کشور در جنگ رسانه‌ای به‌سر می‌برد، نباید حمایت‌ها از این سازمان، به مسائل جناحی تنزل یابد!
وی در پاسخ به پرسشی در رابطه با میزان اعتبارات دریافتی کلان صداوسیما و نسبت کیفیت برنامه‌های تولیدی در این سازمان، اظهار داشت: همه از مشکلات مالی صداوسیما خبر دارند و کسی در رابطه با مشکلات مالی عدیده این سازمان، تردیدی ندارد. بسیاری از برنامه‌سازان گلایه‌مند هستند که نمی‌توانند آن گونه که مورد علاقه خودشان است برنامه تولید کنند و ورود کردن دستگاه‌های مختلف، در پروسه یاری‌رسانی به صداوسیما، اتفاقا از جنبه‌های مختلف بسیار می‌تواند خوب و مثمر ثمر باشد و اشکالی در این اتفاق نمی‌بینم.
وی افزود: اتفاقا این حمایت، بیشتر به نفع دستگاه‌ها و وزارتخانه‌هاست. اگر هم شائبه‌ای وجود داشته باشد، این است که دولت می‌خواهد از ابزار رسانه ملی برای اهداف خودش استفاده کند.
وزیر ارشاد دولت احمدی‌نژاد در پاسخ به پرسشی در رابطه با چگونگی امکان نظارت بر عملکرد مالی و نیروی انسانی این سازمان، اظهار داشت: دستگاه‌های نظارتی مختلف کشور عملکرد صداوسیما را مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌دهند. دیوان محاسبات همه ساله به مجلس گزارش می‌دهد که بودجه‌ها دقیقا در محل تعیین شده هزینه می‌شوند یا مغایرت‌هایی دارند. بیت رهبری نیز، مکانیسم‌های بازرسی و نظارت خاص خود را دارد که بر عملکرد سازمان‌ها و نهادهای زیرمجموعه دفتر رهبر انقلاب نظارت دارند. حسابرسی این سازمان نیز هر ساله انجام می‌شود و گزارش آن توسط شورای نظارت بر صداوسیما به سران قوا نیز منتقل می‌شود و در مجلس ششم نیز یک طرح تحقیق و تفحص از سازمان صداوسیما تصویب شد که مورد رسیدگی واقع شد و چند سال قبل هم یک طرح تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد اسلامی در مجلس تصویب شد و این‌طور نیست که برخی از دوستان اصلاح‌طلب در مجلس می‌گویند که امکان نظارت بر سازمان‌های زیر نظر مقام معظم رهبری وجود ندارد. نگرانی اساسی ما، رقابت سنگین صداوسیما با رسانه‌های معاند نظام است که نیاز به حمایت اساسی همگانی از صداوسیما را دوچندان می‌کند. باید در نظر داشته باشیم که حمایت از صداوسیما در این جنگ رسانه‌ای، یک موضوع ملی است و نباید به یک بحث رسانه‌ای یا جناحیِ سیاسی تقلیل پیدا کند.
برای افزایش وضعیت کیفی در صداوسیما نیازی به هزینه‌کرد بیشتر وجود ندارد
داریوش قنبری (نماینده پیشین مردم ایلام در مجلس شورای اسلامی و استاد علوم سیاسی دانشگاه) به عنوان نماینده مخالفان چنین مصوبه‌ای، ضمن مردود دانستن این اقدام دولت، تصویب چنین موضوعی را نیازمند اخذ مصوبه از مجلس شورای اسلامی می‌داند.
وی در این رابطه، ضمن برشمردن اختیارات مجلس، اذعان داشت: هرگونه تغییری در مواد و تبصره‌های قانون بودجه سنواتی باید از ناحیه مجلس شورای اسلامی صورت بپذیرد و هیچ توجیهی ندارد که خارج از تصمیم مجلس، دولت دست به چنین اقدامی بزند. حتی اگر به صورت عملکردی هم به ماجرا نگاه کنیم، عملکرد صداوسیما، به هیچ وجه عملکرد مطلوب یا حتی قابل قبولی نیست و تخصیص اعتباراتی مازاد بر آن ارقامی که در لایحه تصویب شده، در شرایط کنونی اقتصادی که مردم در تنگنای شدید قرار دارند، تخصیص ارقامی که بیش از دو برابر بودجه جاری صداوسیماست، به هر نحو ممکن، خطای نابخشودنی‌ست!
وی در ادامه یادآور شد: حتی اگر بر اساس اثربخشی تخصیصی اعتبارات هم، این موضوع را در نظر بگیریم، بازهم عملکرد مناسبی در زمینه اثربخشی اعتبارات از ناحیه صداوسیما صورت نپذیرفته است. صداوسیما در سالیان اخیر، توسعه کمی زیادی را برای کانال‌های مختلف خود در دستور اقدام داشته که به این ترتیب نتوانسته برنامه‌های با کیفیتی را برای جلب مخاطب در این رسانه تولید کند. بیش از 150 شبکه رادیویی و تلویزیونی، به هیچ وجه نه توجیه اقتصادی دارد و نه توجیه فنی و منطقی می‌تواند داشته باشد. برنامه‌های حرفه‌ای‌تر و کیفی‌تری می‌توانند در دستور کار واحدهای تولید و تامین برنامه صداوسیما قرار بگیرند و باید از کمیت این کانال‌ها کاسته شود و به تعداد معقول‌تر و منطقی‌تری برسد. این سازمان در بسیاری از اوقات نمی‌تواند مخاطبان را راضی کند و برنامه‌ای ندارد باید یک تحول کیفی در صداوسیما صورت بپذیرد و برای افزایش وضعیت کیفی در صداوسیما نیازی به هزینه‌کرد بیشتر وجود ندارد بلکه با بهبود وضعیت کیفی، هزینهها هم به طور چشمگیری کاهش خواهند داشت.
دولت مجاز است یک درصد از اعتبارات هزینه‌ای خود را صرف امور فرهنگی یا علمی کند
عزت‌الله یوسفیان ملا (نماینده اصولگرای مجلس و عضو برنامه عمران ملل متحد) اما پاسخی متفاوت دارد. او در رابطه با امکان قانونی تخصیص بودجه، اظهار داشت: دولت می‌تواند و مجاز است که یک درصد از اعتبارات هزینه‌ای خود را، به صلاح‌دید وزارتخانه‌ها، صرف امور فرهنگی یا علمی کند و از این جهت دست دولت باز است. ضمن اینکه تا سقف 10 درصد از بودجه کشور را، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کل کشور، می‌تواند جابجا کند؛ به این شکل که اگر سازمانی نتوانست بودجه را جذب کند و بودجه در حال بازگشت به خزانه کل کشور بود، اگر نهاد دیگری توانایی جذب بودجه را دارد، به آن سازمان یا نهاد تخصیص دهد و نیاز به مصوبه مجلس ندارد. در هر حال تخصیص اعتبارات در اختیار دولت است. در نحوه تخصیص هم مباحثی هست که در مصوبات تکمیلی، با تعیین پرانتزها و حدود، مشخص می‌شود. به این شکل که مثلا هنگامی که تعیین می‌شود وزارت جهاد کشاورزی یک درصد از محل اعتبارات هزینه‌ای خود را به صداوسیما تخصیص دهد، تکلیف می‌کنند که مثلا این یک درصد، صرف امور آموزشی مبارزه با آفات نباتی برای کشاورزان یا آموزش شیوه‌های افزایش تولید محصول برای دامداران باشد.
وی در پاسخ به پرسش دیگری در رابطه با تعدد منابع مالی در دسترس سازمان صداوسیما و دلیل تخصیص منابع جدید در شرایط اقتصادی فعلی کشور، یادآور شد: محل دقیق هزینه‌کرد منابع را مورد بررسی قرار دهیم و البته این مهم، توسط دیوان محاسبات انجام می‌شود. البته باید متذکر شوم، دیوان محاسبات به درآمدهای تبلیغاتی صداوسیما ورود نمی‌کند بلکه به اعتباراتی که در قانون بودجه سالانه برای این سازمان تعیین شده است ورود می‌کند.
وی همچنین در رابطه با امکان یا امتناع تحقیق و تفحص از سازمان صداوسیما، اظهار داشت: من با این گزاره که می‌گویند موافق نیستم. اتفاقا تحقیق و تفحص از این سازمان‌ها، با استیذان از رهبر معظم انقلاب میسر است. این گونه نیست که هر سال بیایند و چند گونی پول به صداوسیما بدهند، بلکه این بودجه را براساس تصویب در کمیسیون تلفیق، به صحن علنی می‌فرستند و پس از آن هم به شورای نگهبان می‌رود و تمامی مراحل قانونی را پشت سر می‌گذارد. پس از آن هم برای هزینهها، این گونه نیست که همین‌طوری برای خودشان چک سفیدامضا بکشند! بلکه از یک ریال تا میلیاردها تومان، باید ابتدا به امضای ذی‌حساب دارایی برسد و سپس بازهم باید مورد تایید دیوان محاسبات باشد.
دولت می‌تواند در قبال پولی که خرج می‌کند خدمات رسانه‌ای بگیرد
جمشید جعفرپور (رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس) نیز در زمینه امکان قانونی تخصیص این اعتبارات از ناحیه دولت، اظهار داشت: این کار اشکالی ندارد چراکه به‌طور کلی همه دستگاه‌ها، درصدی بودجه فرهنگی دارند. البته معنی این کار این نیست که دستگاه‌ها بودجه خود را به صداوسیما بدهند، بلکه صداوسیما در راستای مسائل فرهنگی وزارت صنعت یا وزارت کشاورزی و... برنامه‌سازی می‌کند. یعنی دولت پولی نمی‌دهد که در قبال آن چیزی دریافت نکند. این بدان معناست که برنامه‌های خاص آن دستگاه از این محل تامین و ساخته می‌شود. یعنی از فضای صداوسیما برای فرهنگ‌سازی حوزه‌های مختلف استفاده می‌شود و فکر نمی‌کنم مشکل خاصی باشد چون برای دولت دریافتی وجود دارد و در قبال پولی که خرج می‌کند خدمات رسانه‌ای می‌گیرد، درنتیجه بنده از لحاظ قانونی اشکال و منعی نمی‌بینم.
