کارگردان تئاتر «انگشتر اسرارآمیز» مطرح کرد؛
در این نمایش بازیگران کار عروسک‌ها را می‌کنند
عدم دریافت بیست درصد فروش گیشه خوب است اما کافی نیست
میثم یوسفی که اجرای اخیرش در تالار هنر رکورد فروش را با دویست میلیون تومان شکسته، می‌گوید: انجمن نمایش بیست درصد از فروشی گیشه را از گروه‌ها دریافت نمی‌کند. این اتفاق خوب است، اما کافی نیست. گفته‌اند این مبلغ را نمی‌خواهیم و مال گروه است؛ اما موضوع این است که گروه‌ها کمک هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند و این مبلغ برای آثار پرهزینه حمایت محسوب نمی‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، به صحنه بردن یک اثر نمایشی در دنیای امروز بسیار پر هزینه است. از مبالغ سنگین اجرا پلاتوی تمرین گرفته تا ارقام چندین میلیونی اجاره سالن‌ها. مواردی چون هزینه ساخت دکور، طراحی لباس، موسیقی و دستمزد بازیگران نیز هر کدام به نوبه خود معضل محسوب می‌شوند. در چنین شرایطی کمتر افرادی تن به ریسک می‌دهند و اثری را با هزینه شخصی روی صحنه می‌برند. این رویه در تئاتر کودک و نوجوان (که در نوع خود و در شرایطی عادی گونه‌ای مهجور و البته خاص و با اهمیت محسوب می‌شود نیز وجود دارد.
با وجود همه مشکلات اما سالن‌های تئاتر همچنان آثار نمایشی را به طور مرتب و مستمر میزبانی می‌کنند و در میان آثار متعدد روی صحنه «انگشتر اسرارآمیز» نوشته آتوسا شاملو و کارگردانی میثم یوسفی که در رده سنی کودک و نوجوان می‌گنجد، توانسته از آغاز اجرا (از دوم اردیبهشت تا هجدم خردادماه) بیش از دویست میلیون تومان فروش داشته باشد. این رقم ظاهرا مبلغ زیادی نیست، اما برای یک تئاتر کودک که در تالار هنر روی صحنه رفته، فروش موفقیت‌آمیزی محسوب می‌شود.
میثم یوسفی که سالهاست علاوه بر حضور در پروژه‌های مختلف سینمایی، تلویزیونی و نمایشی به عنوان بازیگر، در زمینه نویسندگی و کارگردانی تئاتر کودک و نوجوان هم فعال است، درباره نمایش «انگشتر اسرارآمیز» با ایلنا گفتگو کرده است.
از آنجا که همواره روی اهمیت متن یک نمایش تاکید دارید. از چگونگی انتخاب متن «انگشتر اسرارآمیز» نوشته آتوسا شاملو برای اجرا بگویید.
بله همیشه روی کم و کیف متن اثر تاکید دارم و باید بگویم اولین موضوعی که توجه یک کارگردان را جلب می‌کند قصه است. قصه نمایش ما هم خیلی معروف است و اصطلاحا کار استخوان‌داری است. این نمایش اقتباسی از «دوازده ماه سال» نوشته ساموئل مارشاک است که البته ایرانیزه شده و مورد برداشت قرار گرفته است. گروه ما هم به نوعی این اقتباس را تکمیل کرده است. در بخش‌هایی از اثر، از اشعار زیبای خانم فرهنگیان برای کمک به متن و تصویرسازی آن بهره برده‌ام. همه این موارد باعث شده اجرای ما از آن شکل و شمایل ایستا بیرون بیاید و خیلی پویا و اکتیو شود.
چه زمانی به سراغ این متن رفتید.
متن «انگشتر اسرارآمیز» ابتدا در سال ۱۳۹۵ توسط خانم آتوسا شاملو به من پیشنهاد شد. پس ازمطالعه، از این اثر خوشم آمد و دلم می‌خواست آن را روی صحنه ببرم. این اتفاق سال نود و هفت افتاد و برای دوره فعلی اجراها برای اولین‌بار اثر را در یک شکل اجرایی روی صحنه بردم.
شما این متن را در دوره قبلی اجراها در کدام سالن روی صحنه بردید؟
ما این نمایش را با نام «هدیه اسرارآمیز» به شکل اجرایی دیگری در مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تولید کردیم. آنچه الان روی صحنه است نمایشی کاملا متفاوت است که شکل دیگری اجرا می‌شود. انگار که شما از یک کارگردان دیگر اجرایی دیگری را می‌بینید.
از تفاوت‌هایی بگویید که در اثر فعلی ایجاد کرده‌اید.
همانطور که گفتم اجرای قبلی ما در تالار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که سالن آن با فضای تالار هنر متفاوت است. بعد، طی صحبت‌ها و تعاملی که با سینا ییلاق‌بیگی طراح صحنه‌مان داشتیم، به شکل اجرایی دیگری رسیدیم که حال شاهدش است. به این دلیل که در تالار هنر با مدیوم بزرگتری مواجه بودیم. متوجه شدیم که فضای جزیی و «تاپ تیبل» به لحاظ بصری برای تالار هنر کوچک است و من به عنوان کارگردان به این نتیجه رسیدم که باید قاب نمایش را بزرگتر کنم. بر همین اساس بخش‌های عروسکی را حذف کردیم و جای آن‌ها از بازیگر استفاده نمودیم. کاری که کردیم این بود که بازیگرانمان را دقیقا شبیه عروسک‌ها گریم کردیم چون با فضای بزرگی مواجه بودیم.
اتفاقا با توجه به تغییرات ایجاد شده اثر خوش رنگ و لعابی را پیش روی مخاطبان قرار داده‌اید. سینمایی‌ها چنین آثاری را خوش ساخت می‌دانند.
سینا ییلاق بیگی را یکی از طراح صحنه‌های خوش ذوق و خوش‌فکر مملکت‌مان می‌دانم. من ایشان را جزو سه چهار طراح‌صحنه برتر کشور در عرصه تئاتر می‌دانم. علی پاکدست و مریم اقبالی طراح و سازنده عروسک‌ها هم چنین افرادی هستند و آن‌ها را جزو بهترین‌های ساخت و ساز تئاتر عروسکی ایران می‌دانم. خداراشکر همه عوامل نمایش «انگشتر اسرارآمیز» حرفه‌ای هستند. به هرحال چنین موارد و همکاری‌هایی هستند که منجر به تولید نمایشی با کیفیت و خوش ساخت می‌شوند.
اما به هرحال همه موارد لازمند اما ناکافی! اگر پول نباشد.
بله قطعا همینطور است و خب باید بگویم کارهایی چون نمایش «انگشتر اسرارآمیز» هزینه‌های زیادی دارند. زمانی که شما با عوامل حرفه‌ای کار کنید، هزینه‌تان بالا می‌رود و باید دستمزدهای بیشتری به آن‌ها بدهید.
شما امیرحسین شفیعی را به عنوان تهیه‌کننده در کنارتان داشتید!
بله. اما آنچه به عنوان تهیه‌کنندگی توسط مرکز هنرهای نمایشی باب شده، برای برخی گروه‌ها شاید کافی باشد، اما برای گروه من (با توجه به تعداد عوامل و مخارج اجرا) کفایت نمی‌کند. متاسفانه برای ایجاد چنین ساز و کاری تمهیدی وجود ندارد و مسئولان مربوطه همه آثار را به یک چشم می‌بینند در صورتی که نباید اینطور باشد.
این پرفروش بودن و موفقیت در گیشه برای شما تضمین مالی محسوب نمی‌شود و هزینه‌های شما را جبران نمی‌کند؟
شاید نمایش «انگشتر اسرارآمیز» تا آخر اجراها سیصد میلیون تومان هم بفروشد، اما من برای این کار چهارصد میلیون تومان هزینه کرده‌ام!
با این حساب بدهی‌ها و هزینه‌ها پس از اجراها هم شما را درگیر خواهند کرد.
بله همینطور است. من اگر می‌خواستم بخش موسیقی و عروسک‌ها را مدنظر قرار دهم و کاری روی آن‌ها انجام دهم، با دستمزد عواملم باید حدود پانصد میلیون تومان هزینه می‌کردم. خداراشکر که بخش موسیقی و عروسک‌ها را داشتیم؛ اما طراحی لباس، گریم و امور صحنه هزینه‌های زیادی داشته‌اند. با توجه به اهمیت گریم در اثرم مبلغ زیادی برای این بخش هزینه کردم. شاید برخی باور نکنند، اما تا همین الان چیزی حدود یازده میلیون تومان فقط هزینه لوازم گریم شده است. لباس بازیگران هم هزینه‌های زیادی را به ما تحمیل کرد. واقعا اگر همچنان این مورد و موارد جدید را کنارهم قرار دهیم بر رقم هزینه‌ها افزوده می‌شود.
اینکه برای تخصیص بودجه و حمایت، کم و کیف گروه‌ها در نظر گرفته نشود، خلاء بزرگی است.
حرف من هم همین است. میزان فروش آثار را نمی‌توان به عنوان شاخص در نظر گرفت. آثار متعددی هستند که روی صحنه می‌روند و خیلی هم خوب می‌فروشند، اما آن‌ها هزینه و مخارج ما را ندارند. آثاری را داریم که به طور کامل تئاتر نبوده‌اند و به شو و جُنگ شباهت دارند، اما خوش فروش هستند. خدا را شکر عوام و خواص اثر ما را تئاتر می‌دانند و اغلب کار را پسند کرده‌اند. می‌خواهم بگویم تخصیص بودجه و حمایت‌ها باید بر همین اساس باشد. این که مسئولان مدام بگویند بودجه نداریم مشمول اتفاق خاصی نیست و طی این ترتیب کاری از پیش نخواهد برد.
موضوع این است که همچنان مانند گذشته تئاتر کودک و نوجوان جدی گرفته نمی‌شود.
بله این نگاه وجود دارد. اما جدا از این موضوع زمانی که یک اثر از مواردی چون عروسک و طراحی و موضوعات دیگر بهره می‌برد مسلما بودجه‌اش نسبت به آثار غیر عروسکی سه، چهار برابر می‌شود. این رویه تئاتر کودک و غیر کودک ندارد. حال اگر عوامل و بازیگران هم درجه یک باشند موضوع فرق می‌کند و چنین اثری مشمول حمایت‌های بیشتر است. به هرحال این پرفروش بودن نمایش «انگشتر اسرارآمیز» اتفاق خوبی است و بابت آن خدا را شاکرم، اما در بدترین زمان ممکن اثر را روی صحنه برده‌ایم.
چرا این مقطع را بدترین زمان اجرا می‌دانید؟
نمایش ما برای رده سنی کودکان و نوجوانان تولید شده و حال زمان امتحانات مدارس است. از طرفی اتفاق درگذشت رئیس جمهور و هیئت همراه ایشان را داشتیم و بعد حدود یک هفته تعطیل بود و خب ما هم طی آن مدت اجرا نداشتیم. جز این مورد، چند مناسبت داشته‌ایم که در تقویم تعطیل هستند و بر این اساس چند پنجشنبه و جمعه را از دست داده‌ایم.
طبعا تعطیلات رسمی و اتفاقاتی که منجر به تعطیلی می‌شود از تعداد اجراهای گروه‌ها می‌کاهد. این موضوع نیز باعث می‌شود در حق برخی گروه‌ها اجحاف‌هایی صورت گیرد.
شما حساب کنید هر تعطیلی وقفه‌ای در اجراها ایجاد می‌کند که باعث می‌شود کار ما سخت‌تر شود. ما باید پس از هر تعطیلی تلاش مضاعفی داشته باشیم و گویی روز از نو است و روزی از نو! به جز اینها ساعت اجراهای ما سه بار تغییر کرد. ساعت اجرای ما در ابتدا ۱۹:۴۵ بود و بعد ساعت ۱۹:۰۰ را برایمان در نظر گرفتند و در ادامه ساعت به ۱۸:۰۰ تغییر کرد؛ چنین اتفاقی هم یعنی روز از نو و روزی از نو! به این دلیل که با هر تغییر باید برای مخاطبان توضیح دهیم و توجیهشان نماییم. از بزرگوارانی که حال در مسند مدیریت هستند درخواست ارائه تمهیداتی دارم. از آقای نیلی عزیز که به تازگی مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی شده‌اند، توقع حمایت داریم. به هر حال ایشان در زمینه تهیه‌کنندگی فعالیت داشته‌اند و دستشان بهتر ازما در کار است و از شرایط موجود بیش از ما مطلع هستند.
طی دوران مدیریت حمید نیلی که هنوز به دو ماه نرسیده، شاهد اتفاقات مثبتی بوده‌اید؟
بله مرکز هنرهای نمایشی اخیرا با برخی گروه‌ها همکاری کرده. حال نیز انجمن نمایش بیست درصد از فروش گیشه را از گروه‌ها دریافت نمی‌کند. این اتفاق خوب است اما کافی نیست. گفته‌اند این مبلغ را نمی‌خواهیم و مال گروه است؛ اما موضوع این است که گروه‌ها کمک هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند.
قانون عدم دریافت بیست درصد از گیشه توسط انجمن نمایش ایران از چه زمانی اجرایی شده؟
این عدم دریافت بیست درصد از گیشه فروش پس از مدت‌ها با نمایش ما اتفاق افتاده است. این طرح وزین در دوره آقای شفیعی اتفاق افتاد، اما قدم آن در دوره‌های مدیریتی بعدی، برداشته شد. به هرحال مدیران نیز با برخی موارد سلیقه‌ای برخورد می‌کنند. این بیست درصد برای برخی ازکارها قابل توجه است و حمایت محسوب می‌شود. عدم دریافت این بیست درصد برای گروه‌های پرعوامل و پر هزینه امتیاز محسوب نیست و کمک محسوب نمی‌شود. مرکز هنرهای نمایشی در اینباره باید حمایت‌های ویژه‌تری را در دستور کار قرار دهد. هرچند بابت این اتفاق هم از آقای حمید نیلی ممنونم که این قدم مثبت را برداشته‌اند و امیدوارم این مسیر مستمر باشد و شاهد قدم‌های مثبت بعدی در جهت بهبود وضعیت تئاتر باشیم. از دوستان عزیزی که مسئولیت دارند می‌خواهم نگاه کارشناسانه‌تری داشته باشند و همه نمایش‌ها را با یک چشم نبیند. به هرحال ممکن است نمایشی با صد میلیون تومان جمع شود و اثر دیگری با ششصد میلیون هم به سرانجام نمی‌رسد. یکی دیگر از موضوعات که به طور ضمنی به آن اشاره شد، تعداد عوامل و بازیگران گروه‌هاست که به این مقوله نیز توجهی نمی‌شود. بله پیش از نمایش ما آثار دیگری هم در تالار هنر روی صحنه رفته‌اند و خوب هم فروخته‌اند، اما آیا آن‌ها عوامل حرفه‌ای و درجه یکی داشته‌اند؟ و به اندازه نمایش ما برای کارشان هزینه کرده‌اند؟ بعد می‌بینیم قیمت بلیت نمایش ما صد هزارتومان است و رقم بلیت آن‌ها هم همین‌قدر است. بله دیگر از گروه ما و دیگران آن بیست درصد گیشه دریافت نمی‌شود اما تکلیف کمک هزینه چیست؟ ما در تالار هنر به صورت میانگین شبی ۱۱۰ تماشاچی داریم که رکورد خوبی است، اما آیا این درآمد با توجه به ظرفیت سالن و هزینه‌ای که کرده‌ایم، کافی است؟
خودتان قبلا این رکورد فروش را با آثارتان زده‌اید؟
به هرحال آثار من همیشه خوش استقبال بوده‌اند. اما در شرایط فعلی و با توجه به امتحانات بچه‌ها و تعطیلی‌های مکرر، حضور میانگین صد و پنج تا صد و ده نفر تماشاچی در یک سالن تئاتر اتفاق خوبی است. از طرفی بلیت‌های نیم‌بها زیاد داشته‌ایم و اگر همه را تمام بها می‌فروختیم الان بالای سیصد میلیون تومان فروخته بودیم.
نمایش‌های تالار هنر معمولا صبح‌ها هم سانس اجرا دارند. این فرصت برای شما مهیا بوده است؟
بله این رویه وجود دارد اما همانطور که گفتم الان فصل امتحان‌هاست و تعطیلی هم زیاد داشته‌ایم. خردادماه بدترین زمان برای اجرای نمایش کودک است.
آیا ناگفته‌ای هست؟
امیدوارم شرایطی ایجاد شود که اجرای نمایش «انگشتر اسرارآمیز» را ادامه دهیم. ما آنقدر پر هزینه بوده که احتمالا اجرای آن را فعلا ادامه دهیم. و خب بهتر می‌دانید که در شرایط فعلی دخل و خرج یکی نیست.
