تراژدی فصلی شدن دریاچه ارومیه/ کاهش ۶۰ سانتی متری تراز آب در یکسال اخیر

مسعود باقرزاده‌کریمی در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی ایلنا، درباره اما و اگرهای احیای دریاچه ارومیه اظهار داشت: اکنون دولت به شدت در حال آسیب‌شناسی این موضوع است که چرا تمهدیاتی که قبلا به کار بسته شده بود منجر به احیای دریاچه نشده است و هم بدنبال این است که چگونه بتواند از این چالش‌ها عبور کند، در هر حال مهم این است که اراده لازم برای احیا وجود داشته باشد، دولت ادعا دارد که این اراده را دارد ولی به نظر می‌رسد که هماهنگی بین‌بخشی کلید حل مسئله خواهد بود. 

یارانه‌ها بلای جان دریاچه ارومیه

وی با بیان اینکه برای احیای دریاچه باید بخش‌های مختلف تعامل درستی باهم داشته باشند، افزود: طبق آسیب‌شناسی که بنده انجام دادم، ما در این حوضه با 5 چالش روبرو هستیم که باید روی آنها غلبه کنیم، برخی چالش‌ها فرابخش و فراحوضه‌ای هستند، مثلا واضح است که طرح‌های توسعه در حوضه سازگار با حفاظت دریاچه نیست، از جمله برنامه بلندمدت گسترش کشاورزی و یا سوبسیدهایی که به آب و انرژی در سیاست‌های کلان کشور داده شده برای نجات دریاچه بسیار آسیب‌زا است، زیرا وقتی آب و انرژی ارزان در اختیار باشد و اشتغال مناسبی هم ایجاد نشود طبیعتا مردم به کشاورزی و بهره‌وری بسیار پایین از آب و انرژی روی می‌آورند.

تحریم‌ها با دریاچه چه کرد؟

رئیس سابق حوضه آبریز دریاچه ارومیه تصریح کرد: همچنین در قوانین و مقررات تعارضاتی داریم که همدیگر را نقض می‌کنند، مثلا یک دستگاه به یک قانونی استناد می‌کند و برنامه توسعه‌ای پیاده می‌کند و دستگاه دیگر به قوانین خود مراجعه و استناد می‌کند و رفتار دیگری دارد، در چالش‌های فرابخش و فراحوضه نیز گسترش فقر، بیکاری و تحریم‌ها باعث شده امکان ایجاد شغل بیشتر فراهم نشود و همه اینها در مقوله چالش‌های فرابخش و فراحوضه دیده می‌شود.

لزوم همکاری قوا برای احیای برنامه‌های احیای دریاچه

وی با تاکید بر اینکه یک دستگاه امکان حل موضوع را ندارد، دولت و حتی سایر قوا باید همکاری کنند که این چالش را حل کنند، گفت: مثلا از جمله نتایج تعارضات در برنامه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای دستگاه‌ها اینکه توسعه کشاورزی که در اراضی شیب‌دار انجام می‌شود علیرغم ادعای اینکه از آب سبز استفاده می‌کنند، از آبِ آبی هم در حوضه مصرف می‌شود، یک مطالعه دانشگاهی هم اثبات کرده که در دیم‌کاری از منابع آب آبی کاسته می‌شود.

از برنامه‌های محلی نمایندگان تا ادعاهای مالکیت آب

باقرزاده‌کریمی همچنین با بیان اینکه برخی برنامه‌های محلی نمایندگان مجلس در تعارض با ظرفیت‌های حوضه آبریز است، افزود: از جمله چالش‌های درون‌دستگاهی نیز ناتوانی و ضعف در اجرای قوانین است، بی‌برنامگی در دستگاه‌های اجرایی موجب شده نتوانند به ظرفیت‌های مناسب برسند، علاوه بر اینها چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی هم در حوزه وجود دارد، مثلا تفکیک‌های استانی منجر شده ادعاهایی در خصوص مالکیت آب در بالادست و پایین‌دست صورت گیرد که می‌تواند برای دریاچه آسیب‌زا باشد. 

به نفع یک قوم آب را مصادره نکنیم

وی با تاکید بر اینکه ما باید نگاه برابر به مسئولیت‌های آب در حوضه داشته باشیم، خاطرنشان کرد: نمی‌توانیم به نفع مجموعه و قومی که در کنار دریاچه زندگی می‌کنند آب را مصادره کنیم، آب برای همه است و باید به طور عادلانه بین همه تقسیم شود، در هر حال اکنون ما به لحاظ اجتماعی و فرهنگی در این زمینه ضعف داریم.

در تونل زاب به مشکل فنی برخورد کرده‌ایم

این کارشناس حوزه آب و تالاب در ادامه به برخی ضعف‌های اجرایی و اعتباری پروژه‌ها در راستای احیای دریاچه اشاره و تصریح کرد: برخی اعتبارات مصوب شده که هم ناقص و هم در زمان بسیار نامناسب در اختیار مجریان قرار گرفته است، مثلا در تونل زاب به مشکل فنی برخورد کرده‌ایم و در حالی که زمانی ادعا می‌کردیم 98 درصد پیشرفت فیزیکی داریم اکنون 80 تا 85 درصد پیشرفت داریم، به طور کلی به لحاظ حجم کار و اعتبارات عقب رفته‌ایم.

وی بیان داشت: دریاچه ارومیه یک آزمایشگاه مستند و پرهزینه برای کشور و پیشانی اقدام و رویکرد مهم دولت است که ببیند چه میزان می‌تواند از ظرفیت‌های علمی، اجتماعی، دولتی و انتظامی کنار هم برای احیا استفاده کند.

یک‌دهم حجم دریاچه آب وجود دارد

باقرزاده‌کریمی تراز دریاچه را 1270.37 متر اعلام کرد و گفت: اکنون سطح تراز دریاچه نسبت به مدت مشابه سال قبل 60 سانتی‌متر کمتر است و تقریبا حدود یک و نیم میلیارد متر مکعب آب در دریاچه وجود دارد که می‌توان گفت یک‌دهم حداقل آبی است که دریاچه می‌تواند داشته باشد، بعبارت دیگر از میزان 14 میلیارد متر مکعب آبی که دولت مکلف است دریاچه را برساند تنها 10 درصد موجودی آب دارد. 

با روند فعلی مصرف، نجات دریاچه بعید است

وی تاکید کرد: علاوه بر اینکه فرایندها به لحاظ بارش‌ها و تغییر اقلیم به شدت سر ناسازگاری پیدا کرد و منطقه به شدت خشک است، اگر مصرف آب در حوضه و رویه‌ها به روال فعلی ادامه پیدا کند بعید است که دریاچه بتواند احیا شود و شاهد پسروی بیشتر هم خواهیم بود.

دریاچه ارومیه فصلی می‌شود؟

رئیس سابق حوضه آبریز دریاچه ارومیه خاطرنشان کرد: دریاچه‌های مناطق نمیه‌خشک اگر از مراحلی که تبخیر بیش از بارندگی است، عبور کنند و عمق آستانه‌ای را از دست بدهند به دریاچه فصلی تبدیل می‌شوند، یعنی در زمان بارندگی جریان‌های سطحی وارد دریاچه شده و بخش‌هایی را پرآب می‌کند، مجددا در فصل خشک تبخیر و از بین می‌رود، مانند آنچه برای دریاچه نمک قم اتفاق افتاده است، پیش‌بینی این است که اگر تمهدیات احیا درست عمل نکند، دریاچه ارومیه به دریاچه فصلی تبدیل می‌شود.