کیفیت‌بخشی به مشاغل روستایی با بیمه اجتماعی/ چگونه می‌توان بیش از 200 هزار شغل روستایی را پایدار کرد؟

 به گزارش خبرنگار ایلنا، دهم شهریور سال جاری عیسی منصوری (معاون توسعه کارآفرینی و اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی) اعلام کرد که می‌توان با استفاده از منابع بازپرداختی تسهیلات اشتغال روستایی، وام‌های جدید پرداخت کرد. این خبر در حالی اعلام شد که این نگرانی وجود داشت که با به پایان رسیدن منابع در نظر گرفته شده برای تسهیلات اشتغال روستایی، این طرح که عنوان می‌شود یکی از طرح‌های موفق در حوزه کارآفرینی بوده به پایان برسد و میزان اشتغال ایجاد شده با اجرای آن به بیش از ۲۰۰ هزار شغل محدود شود. حالا که به نظر می‌رسد طرح فوق ادامه می‌یابد، باید فکری به حال بزرگ‌ترین ضعف آن یعنی تحت پوشش بیمه قرار نگرفتن شمار زیادی از شاغلان مشاغل روستایی کرد. هر چند توافقاتی با صندوق‌های بیمه در این زمینه شده است، اما از ظرفیت این صندوق‌ها بهره چندانی گرفته نشده. یکی از این صندوق‌ها، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر است که جامعه هدف مشترکی با طرح ملی ایجاد اشتغال روستایی و عشایر دارد. در ادامه اجرای طرح باید شاهد همکاری بیشتر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به عنوان متولی طرح اشتغال روستایی و صندوق بیمه اجتماعی روستاییان باشیم.

همه چیز درباره طرح اشتغال روستایی

۲۶ دی ۱۳۹۶ اولین مرحله تسهیلات اشتغال روستایی اعطا شد. برای اجرای این طرح از محل منابع صندوق توسعه ملی معادل ریالی ۱.۵ میلیارد دلار و معادل آن از منابع داخلی موسسات عامل اختصاص یافت که در پنج مرحله به حساب موسسات عامل واریز شده است.

آنطور که منصوری هشتم مرداد امسال اعلام کرد روند پرداخت تسهیلات اشتغال روستایی و عشایری توسط صندوق توسعه ملی و موسسات عامل، در مرحله اول (۲۶ دی ۱۳۹۶) مبلغ ۱۵ هزار میلیارد ریال (معادل ۳۷۵ میلیون دلار سهم صندوق توسعه ملی)، در مرحله دوم (۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۷) مبلغ ۱۵ هزار میلیارد ریال (معادل ۳۷۵ میلیون دلار سهم صندوق توسعه ملی)، در مرحله سوم (۲۶ دی ۱۳۹۷) مبلغ ۱۴ هزار و ۳۹۱ میلیارد ریال (معادل ۱۷۵ و نیم میلیون دلار سهم صندوق توسعه ملی)، در مرحله چهارم (۱ اسفند ۱۳۹۷) مبلغ ۲۲ هزار و ۵۰۹ میلیارد ریال (معادل ۲۷۴ و نیم میلیون دلار سهم صندوق توسعه ملی) و در مرحله پنجم (۵ بهمن ۱۳۹۸) مبلغ ۳۰ هزار و ۶۱۵ میلیارد ریال (معادل ۲۴۵ میلیون دلار سهم صندوق توسعه ملی) اختصاص یافته است.

بیمه کشاورزان، روستاییان و عشایر یک بیمه اختیاری است، اما بر اساس این رویکرد کلی که بیمه فراگیر شود و همه افراد تحت پوشش نوعی بیمه قرار گیرند، دولت بخش عمده حق بیمه را می‌پردازد، یعنی به ازای پنج درصد حق بیمه‌ای که فرد می‌دهد، ۱۰ درصد را هم دولت می‌پردازد. استفاده از این نوع بیمه یک امتیاز است و ما جامعه هدف مشخصی داریم که البته بخشی از این جامعه با جامعه هدف طرح اشتغال روستاییان و عشایر مشترک هستند

اعلام‌های رسمی نشان می‌دهد با اجرای این طرح در دو سال اخیر بیش از ۲۱۰ هزار شغل در روستا‌ها اجرا شده است.

هر چند در این وانفسای بیکاری، ایجاد این میزان شغل دستاورد مهمی محسوب می‌شود، اما یکی از نگرانی‌هایی که در این باره وجود دارد، بی‌کیفیت بودن شغل‌های ایجاد شده است. شغل بی‌کیفیت را می‌توان شغلی دانست که فرد شاغل در آن از مزایای مختلف اشتغال از جمله بیمه بی‌بهره است. بر این اساس می‌توان درصد بالایی از مشاغل ایجاد شده با پرداخت تسهیلات روستایی را بی‌کیفیت دانست. آنطور که مسئولان وزارت کار سال ۹۸ اعلام کردند تنها ۳۵ درصد از شاغلان طرح اشتغال روستایی بیمه شده بودند. این به معنای آن است که از حدود ۲۰۰ هزار شاغل نزدیک ۷۰ هزار نفر شغلی با کیفیت نسبی پیدا کرده و دو سوم دیگر افراد، شغلی پیدا کرده‌اند که می‌توان آن را بی‌کیفیت و حتی نصفه و نیمه دانست. البته بر اساس اعلام جدید رقم بیمه‌شدگان به بیش از ۴۰ درصد رسیده است؛ ۳۶ درصد بیمه تامین اجتماعی دارند و پنج درصد هم تحت پوشش صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر قرار گرفته‌اند.

استفاده از ظرفیت بیمه روستاییان

پرداخت حق بیمه اجباری که آن را با بیمه تامین اجتماعی می‌شناسیم، از توان برخی کارفرمایان، به ویژه کارفرمایان خرد، خارج است. یکی از تخلفات بارز در حوزه کار، شانه خالی کردن از زیر بار بیمه است. نمی‌توان همه چیز را مرتبط با سوءاستفاده کارفرمایان دانست، چراکه واقعا نوسانات اقتصادی فشار زیادی وارد کرده و به ویژه برای یک کارفرمای خرد مثل کسی که در روستایی کسب‌و‌کاری راه انداخته سخت است که حق بیمه را نیز به هزینه‌های خود اضافه کند. از طرف دیگر، نمی‌توان انتظار داشت افراد بدون بیمه کار کنند. اینجاست که باید از ظرفیت‌های دیگر استفاده کرد.

سجاد طاهری (مدیر صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر کرمانشاه) در گفتگو با خبرنگار ایلنا، یکی از راهکار‌های کیفیت‌بخشی به مشاغل ایجاد شده با اجرای طرح تسهیلات اشتغال روستایی را همکاری با صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر می‌داند.

او می‌گوید: بر اساس آیین‌نامه‌های ابلاغ شده برای این طرح افرادی که شامل قانون کار و بیمه اجباری تامین اجتماعی نیستند، می‌توانند تحت پوشش بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر قرار گیرند. این در مورد افراد شاغل با اجرای طرح اشتغال روستایی هم کاربرد دارد. آنطور که مسئولان وزارت کار اعلام می‌کنند شمار زیادی از افراد شاغل با اجرای این طرح بیمه نیستند. اگر این افراد بیمه روستایی داشته باشند، لازم نیست بیمه تامین اجتماعی داشته باشند و این مهم با توجه به تعرفه پایین بیمه اجتماعی روستاییان، کشاورزان و عشایر راه مناسبی برای کیفیت بخشی به مشاغل روستایی است.

۲۶ دی ۱۳۹۶ اولین مرحله تسهیلات اشتغال روستایی اعطا شد. برای اجرای این طرح از محل منابع صندوق توسعه ملی معادل ریالی ۱.۵ میلیارد دلار و معادل آن از منابع داخلی موسسات عامل اختصاص یافت که در پنج مرحله به حساب موسسات عامل واریز شده است

طاهری توضیح می‌دهد: بیمه کشاورزان، روستاییان و عشایر یک بیمه اختیاری است، اما بر اساس این رویکرد کلی که بیمه فراگیر شود و همه افراد تحت پوشش نوعی بیمه قرار گیرند، دولت بخش عمده حق بیمه را می‌پردازد، یعنی به ازای پنج درصد حق بیمه‌ای که فرد می‌دهد، ۱۰ درصد را هم دولت می‌پردازد. استفاده از این نوع بیمه یک امتیاز است و ما جامعه هدف مشخصی داریم که البته بخشی از این جامعه با جامعه هدف طرح اشتغال روستاییان و عشایر مشترک هستند.

او با بیان اینکه رسته‌هایی هستند که مشمول تسهیلات اشتغال روستایی می‌شوند و در دستورالعمل‌های ما نیز جزء افرادی هستند که جامعه هدف صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر به حساب می‌آیند، تصریح می‌کند: برای مثال در حوزه صنایع دستی ما زنان روستایی شاغل در این صنایع را بیمه می‌کنیم. برخی از کسب‌و‌کار‌های ایجاد شده با وام اشتغال روستایی در حوزه صنایع دستی هستند، همانطور که در بخش کشاورزی و دامپروری هم در مواردی جامعه هدف مشترک وجود دارد. اکنون که طرحی در روستا‌ها اجرا و افراد زیادی شاغل شده‌اند، باید به فکر کیفیت‌بخشی به این اشتغال هم باشیم. یکی از راه‌ها استفاده از ظرفیت صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر است.

افزایش ضریب نفود بیمه به عنوان عاملی که تضمین‌کننده آتیه افراد است، یکی از کارویژه‌هایی است که در حوزه رفاه اجتماعی دنبال می‌شود. در جوامع پیشرفته لایه‌های مختلف بیمه‌ای وجود دارد، به گونه‌ای که هیچ فردی نیست که بیمه نداشته باشد. رساندن ضریب نفوذ بیمه به صددرصد علاوه بر اینکه آتیه شهروندان را تضمین می‌کند، از هزینه‌های اضافی دولت‌ها نیز می‌کاهد. دولت‌ها به هر حال وظیفه دارند که حداقلی از تامین اجتماعی را برای همه افراد فراهم کنند. اگر افراد زیادی به سنین سالمندی برسند و هیچ‌گونه بیمه‌ای نداشته باشند، دولت مجبور است بودجه نهاد‌های حمایتی را افزایش دهد، حال آنکه اکنون با هزینه کمتر قادر خواهد بود مشکل آینده را رفع کند. علاوه بر بیمه‌های اجباری، بیمه‌های اختیاری به ویژه آنهایی که حمایت دولتی دارند، می‌توانند نقش‌آفرینی بیشتری داشته باشند. در بحث اشتغال روستایی با توجه به جامعه هدف مشترک، صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر می‌تواند به خوبی ایفای نقش کند.