چغندرکارانی که کامشان تلخ است/کارخانجات شکر پول کشاورزان را با تاخیر می‌دهند

به گزارش خبرنگار ایلنا، از استان خراسان رضوی گرفته تا قزوین و آذربایجان غربی، چغندرکارانی هستند که کامشان پس از کشت پاییزه محصول، در زمستان «تلخ» است. محصول را تحویل کارخانجات داده‌اند اما می‌گویند شرکت‌های تولیدکننده شکر، پول‌های آن‌ها را با تاخیر پرداخت می‌کنند. تاخیرهایی که پیش می‌آید توسط شرکت‌های خریدار محصول زمین‌های چغندرکاران توجیه می‌شود، «از فروش نرفتن شکر» گرفته تا «تاخیرهای دولت در پرداخت مطالبات» و البته «واردات روزافزون شکر به کشور» که به گفته کشاورزان و تولیدکنندگان شکر، توجیهی برای آن وجود ندارد. همه اینها دلایلی است که تاخیر در پرداخت مطالباتِ کشاورزانِ چغندرکار را رقم می‌زند. 

هرجا هم چغندرکاران مطالبه دارند، سیل وعده‌ها برای پایان دادن به مشکلاتشان جاری است. اما این مشکلات تمامی ندارد و گاهی آن‌ها را به تجمع می‌کشاند. آخرین نمونه، مربوط به همین هفته جاری است. روز شنبه چغندرکاران شهرستان جوین واقع در استان خراسان رضوی دست به تجمع زدند تا مسئولان «مجتمع کشت و صنعت جوین»، جایی که چغندرهای آن‌ها را می‌خرد و به شکر تبدیل می‌کند، را از مشکلاتشان مطلع کنند.

یک نفر از معترضان حاضر در تجمع روز شنبه، در مورد مطالبات چغندرکاران جوینی می‌گوید: مردمی که شنبه تجمع کردند، همه پیمانکار و کشاورز هستند. چغندر‌هایشان را تحویل داده‌اند اما قریب به سه ماه است که پول‌ چغندر‌هایشان را نگرفته‌اند. مردم همه گرفتار و بدهکار هستند و به هر دری می‌زنند تا طلب‌شان را بگیرند.

 شهرستان جوین در خراسان رضوی، اقتصادی مبتنی بر تولیدات کشاورزی دارد و صنایع چندانی در آن متمرکز نیستند و تنها کارخانه قندی که در جوین وجود دارد که محصول کشاورزان را از آنها خرید می‌کند، کشت و صنعت جوین است. در همین حال باید توجه داشت اقتصاد این شهرستان کوچک با جمعیت ۵۴ هزار نفری آن مبتنی بر تولید چغندر ،گندم، پنبه و کلزا است. لذا تنها سرمایه مردم این شهرستان، محصولات و زمین‌های کشاورزی‌شان است از همین رو هر تاخیری در پرداخت پول‌ها، امرار معاش را برای آن‌ها دشوار می‌کند.

قاعدتا آن‌ها باید در چنین شرایطی سراغ کشت محصولات دیگر بروند که به گفته خود کشاورزان، این امر هم با توجه به کم‌آبی و اینکه چغندر قند به نسبت سایر محصولات آب کمتری می‌خواهد، چندان به‌صرفه نیست و از قضا مشکل دیگری هم به مشکلات آن‌ها اضافه می‌کند.

رضایت کشاورزان باید جلب شود

این نکته‌ای است که «مجتبی مزروعی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی بر آن دست می‌گذارد و می‌گوید: کارخانه‌ها باید رضایت کشاورزان را جلب کنند؛ چراکه اگر آن‌ها پولشان را به موقع دریافت نکنند، سراغ کاشت محصول دیگری می‌روند یا کشاورزی را به کل رها می کنند. پس چه بهتر که کارخانه‌ها  تا زمان تامین نقدینگی لازم خود، از بانک‌ها تسهیلات بگیرند و مطالبات کشاورزان را پرداخت کنند.

مزروعی با بیان اینکه دولت متعهد است ۵۰ درصد از شکر تولیدی این کارخانه‌ها را بخرد، گفت: تا یکی دو روز آینده دولت، پولِ خرید شکر کشت و صنعت جوین را پرداخت می‌کند تا آن‌ها هم پول کشاورزان را پرداخت کنند و مشکل برطرف شود.

وی البته تاکید دارد که چون قیمت شکر در بازار نسبت به بازار بورس پایین‌تر آمده است، صاحبان شکر یا باید آن را در بازار بورس عرضه کنند یا آن را به قیمت پایین‌تر در بازار بفروشند.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی اظهار امیدواری می‌کند که باتوجه به رونق فروش شکر در ماه‌های بهمن و اسفند، دیگر مشکلی برای چغندرکاران جوین پیش نیاید.

مطالبات چغندرکاران باقی مانده است

با این حال به گفته «سیدمحمد حسینی» مدیرعامل کشت‌و‌صنعت جوین تنها ۳۰ درصد از مطالبات چغندرکارانی که با این مجتمع تولید محصولات قندی کار می‌کنند، پرداخت نشده و اکثر آن‌ها به مطالبات خود رسیده‌اند.

وی درباره پرداخت نشدن بخشی از مطالبات کشاورزان طرف قرارداد و کشاورزانی که به‌صورت آزاد و بدون قرارداد به این مجتمع کشت و صنعت، محصول چغندر قند می‌فروشند، می‌گوید: تنها ۳۰ درصد از کل پرداخت مطالبات کشاورزانی که محصول چغندر قند خود را به کارخانه کشت و صنعت جوین می‌فروشند، باقی مانده که تا عید نوروز به آن‌ها پرداخت می‌شود.

به گفته حسینی، اولویت پرداخت مطالبات با چغندکاران طرف قرارداد است. وی می‌گوید: البته این بدان معنا نیست که برنامه‌ای برای پرداخت مطالبات کشاورزانی که بدون قرارداد کار می‌کنند، نداریم. به هرحال به علت کمبود نقدینگی در بازار، مشکلاتی داریم ولی معتقدیم باید مطالبات آن‌ها هم هرچه سریع‌تر با راهکارهایی که اتخاذ کرده‌ایم یا خواهیم کرد، پرداخت شود.

وی با بیان اینکه مبلغ کلی که باید به کشاورزان پرداخت می‌شد، ۲۰۹ هزار میلیارد تومان بود که ۳۰ درصد پرداخت نشده آن چیزی حدود ۶۴ میلیارد تومان است، این‌طور ادامه می‌دهد: در سال ۹۶، ۶۰۰ هزار تن چغندر قند تحویل گرفته‌ایم که ۳۸۰ هزار تن آن در قالب پیمان و عقد قرارداد با کشاورزان بوده است.

مدیرعامل شرکت کشت و صنعت جوین می‌افزاید: در قراردادی که با چغندرکاران داریم، سه ماه بعد از دریافت آخرین محموله، همه پول آن‌ها را پرداخت می‌کنیم. باتوجه به مشکلاتی که در تامین نقدینگی خریداران شکر (دولت، واردات و...) وجود دارد، پول فروش شکر دیر به دست ما می‌رسد و طبعا از آن طرف هم مشکلاتی در پرداخت پول به کشاورزان پیش می‌آید. البته باید بگویم که بیشترین تحویل چغندر قند کشور از سوی کشاورزان، مربوط به کشت‌و‌صنعت جوین است. پس بزرگ‌ترین تامین کننده بازار هستیم و قاعدتا باید پول بیشتری به کشاورزان پرداخت کنیم.

به گفته مدیرعامل شرکت کشت و صنعت جوین، میزان چغندری که این کارخانه از کشاورزان تحویل گرفته در ۱۲۵ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. حسینی می‌گوید: تلاش کرده‌ایم بدون اتکا به سیستم بانکی و دریافت تسهیلات از بانک‌ها که وثیقه‌های سنگینی هم می‌خواهند و برای تولیدکنندگان به صرفه نیست، مطالبات کشاورزان را پرداخت کنیم تا مشکلات آن‌ها حل شود.

حسینی با بیان اینکه در سال‌های گذشته هم چنین تاخیرهایی وجود داشت و عرف بود بخشی از پرداخت‌ها پس از عید و در اردیبهشت ماه انجام می‌شد، ادامه می‌دهد: در تمام این سال‌ها که تامین نقدینگی برای کشاورزان دچار مشکل شده به آن‌ها مساعده پرداخت کردیم. این مساعده در قالب بخش بذر و سموم بوده است و البته اگر نیاز داشتند برای آن‌ها تراکتور هم فرستاده‌ایم و بعدا پول آن را از فروش‌شان کسر کرده‌ایم. به هر حال این کمکی بوده که در مقاطع مختلف انجام داده‌ایم تا بخشی از مشکلات آن‌ها تا زمان پرداخت مطالباتشان برطرف شود.

مدیرعامل شرکت کشت و صنعت جوین با بیان اینکه دولت مابه‌التفاوت سال‌های ۹۴ و ۹۵ خرید شکر خود را پرداخت نکرده است، می‌گوید: هنوز مقدار اندکی از سال ۹۳ باقی مانده. در این شرایط انتظار چغندرقندکاران این است که پول‌های خود را یکجا دریافت کنند که امکان آن وجود ندارد در سایر کشور‌ها هم شرکت‌ها درصدی از پول کشاورزان را در زمان تحویل و الباقی را پس از فروش شکر در بازار پرداخت می‌کنند. البته درنظر داشته باشید زمانی که کشاورزان مطالبات خود را از ما می‌خواهند، درصدی از چغندر قند به شکر تبدیل نشده است.

حسینی با بیان اینکه سهامداران هم به فکر دریافت سود خود هستند، این‌طور ادامه می‌دهد: در این شرایط مشکلات بیشتر هم می‌شود و ماهم متوجه هستیم کشاورزان مطالبات خود را می‌خواهند و البته کشاورزان جوین هم صبوری به خرج داده‌اند. روز شنبه تعدادی از آن‌ها مقابل کارخانه تجمع کردند که من در آن روز در شهر جوین نبودم. 

سرازیر شدن سودهای هنگفت به جیب شکرفروشان

به گفته «علیرضا یزدانی» مجری طرح چغندر قند وزارت جهاد کشاورزی، بیش از هفت میلیون تن چغندر قند در کشور تولید می‌شود که رکورد آن در ۱۲۰ سال گذشته بی‌نظیر بوده است. قطعا فشار تولید این میزان از چغندر قند بر دوش کشاورزان است و انتظار آن‌ها برای پرداخت به موقع مطالبات چندان دور از ذهن نیست. از طرفی فروش این میزان از شکر بدست آمده از محل وجود ۷ میلیون تن چغندر قند، سود هنگفتی را به جیب صاحبان کارخانه‌ها سرازیر کرده است.

با این حال خلف وعده به چغندرکاران به یک روال معمولی تبدیل شده است. گرچه سهم واردات بی‌رویه، خلف وعده دولت و رکود بازار در این خلف وعده کم نیست؛ اما از نظر خریداران، کشاورزان به هرحال باید محصول خود را به یک خریدار مشخص که یا بخش خصوصی است یا دولت بفروشند؛ وگرنه محصول روی دست‌شان می‌ماند و  متضرر می‌شوند. این استدلال گرچه به نفع خریدار است، اما قرار نیست همیشه هم در بر یک پاشنه بچرخد؛ چراکه همانطور که «مجتبی مزروعی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی گفته است؛ کارخانجات باید هوای کشاورزان را داشته باشند وگرنه کشاورزان به سراغ کشت محصولات دیگر می‌روند یا در کل کشاورزی را رها می‌کنند و آن زمان است که تعادل بازار کشاورزی و تولید، هر دو به هم می‌خورد.

گزارش: پیام عابدی