«خرید صحیح تجهیزات» حلقه مفقوده کار ایمن در ایران/ تحریم و هزینه نکردن کارفرما مانع خرید تجهیزات استاندارد است

به گزارش خبرنگار ایلنا، موضوع تجهیزات ایمنی و حفاظتی کارگران و کارشناسان و افسران ایمنی شرکت‌ها و واحدهای تولیدکننده و صنعتی از جمله موضوعاتی است که در سال‌های اخیر در کنار موضوع رعایت نکات ایمنی و حفاظت در محیط کار مطرح شده است. پس از طرح موضوع ضعف گازسنج‌ها در حادثه تلخ انفجار و ریزش معدن معدنجوی طبس و بروز حوادث مختلفی در زمینه آتش سوزی، برق گرفتگی و مشابه آن در صنایع نفت، گاز، انرژی و پتروشیمی در سال گذشته، موضوع تجهیزات ایمنی اهمیتی فراوان یافت؛ تجهیزاتی که اغلب در حوزه کار ساختمانی -که بیشترین تعداد تلفات کشته حوادث کار را در پی دارد- از غائبین مهم محیط کار محسوب می‌شود. تمامی ابزارهایی از جمله لباس، دستکش، کلاه مناسب، ماسک استاندارد، گازسنج، برق سنج‌ها، فشارسنج‌ها و تشعشع‌سنج‌های مختلف در کنار دیگر ابزار ایمنی و حفاظتی، از جمله ملزومات کار ایمن در محیط‌های مختلف هستند که استاندارد بودن و مناسب بودن آن‌ها از جمله مسائلی است که اخیرا در محیط‌های کار ایران به دلایل مختلف تامین نمی‌شود؛ اقلامی که کارگران و کارشناسان ایمنی باید نسبت به کیفیت‌های آن و ملزوماتش آگاهی داشته باشند! 

شهرام غریب (مدرس و کارشناس ارشد ایمنی صنایع) در این زمینه اظهار کرد: در حوزه تجهیزات ایمنی، مهمترین موضوع حتی بیش از مسائل کمّی، کیفیت و مناسب بودن و استاندارد این تجهیزات و به روز بودن آن است. در مرحله بعدی بحث تهیه کردن و تامین تجهیزات مطرح است. سفارش دهنده و تهیه کننده تجهیزات ایمنی نیز موضوع مهمی است. 

وی افزود: گروه یا افرادی که تجهیزات ایمنی را سفارش می‌دهند، باید دانش‌هایی را داشته باشند. در حوزه تجهیزات فردی ایمنی یا «PPE» فردی که این تجهیزات را سفارش می‌دهد، خود باید علم مربوط به ایمنی را بداند. سفارش دهنده و خریدار تجهیزات تنها کافی نیست که نام تجهیزات را بلد باشد، بلکه باید مشخصات تجهیزات ایمنی را نیز بداند و در فرآیند سفارش و خرید آن را قید کند. در صورتی که خود سفارش دهنده در این حوزه متخصص نباشد، حتما باید کارشناسان ایمنی و افراد آشنا به تجهیزات در فرآیند سفارش نظارت داشته باشند. در بسیاری از مواردی که تجهیزات نامرتبط یا ناکافی یا غیراستاندارد به خاطرعدم رعایت همین نکته مهم برای محیط کار تهیه شده است. 

غریب اضافه کرد: مسئول خرید و بازرگانی شرکت‌ها نباید سرخود اقدامی به خرید کند و اولاً یا باید خود علم به تجهیزات و ملزومات ایمنی محیط کاری که برایش خرید می‌کند را بداند و یا با حضور و تایید درخواست کننده که نفر ایمنی است، خریداری کند. هرچند پیش از این موضوع، خود اراده به هزینه کردن برای ایمنی نیز در بسیاری از شرکت‌ها دیده نمی‌شود. 

این کارشناس ایمنی صنایع تاکید کرد: کسی که اقدام به هزینه کردن پول یک شرکت در حوزه تجهیزات ایمنی را می‌کند، اصطلاحاً باید «دل خرج کردن» در این حوزه را داشته باشد. گاهی برخی شرکت‌ها صرفاً برای آنکه در بازرسی یک مقام رده بالا نمایشی عرضه شود، چنان مبالغی در حوزه تجهیزات خرج می‌شود که حقیقتاً مصداق اصراف است. اما گاه شرکت‌هایی که در حوزه‌های غیر ایمنی و گاه برای نمایش (اعم از دولتی، خصوصی و. .) مخارج بالایی دارند، در حوزه‌های ضروری تجهیزات ایمنی یک دهم این هزینه را نیز نمی‌کنند. ما شاهد بودیم شرکتی ورزشگاه ایجاد کرده یا جشن‌هایی برگزار کرده اما برای هزینه‌های تجهیزات ایمنی خود مخارج لازم را نکرد و فاجعه آفرید. ما به بسیاری از شرکت‌ها برخوردیم که باوجود مخارج متفرقه فراوان وقتی موعد هزینه بابت تجهیزات ایمنی رسیده، مشکلات مالی و اقتصادی را بهانه کردند و این درصورتی است که هزینه‌های لازم را می‌توانستند بپردازند. 

وی تصریح کرد: البته نوع کار نیز مهم است. ما براساس نوع کار تجهیزات ایمنی متناسب را خریداری می‌کنیم. برای مثال در بحث کلاه ایمنی هنوز در محیط کار به ویژه در کارگاه‌های پرحادثه ساختمانی مشکل داریم. خود موضوع خرید کلاه ایمنی یک موضوع مرتبط با دانش ایمنی است. بسیار دیده شده که در کارگاه‌ها کلاه ایمنی کار در ارتفاع و کلاه ایمنی کار در عمق جابه‌جا خریداری شده است. کلاه ایمنی کار در ارتفاع با کلاه کار با برق متفاوت است. خود این کلاه‌ها کلاس‌های مختلف (کلاه A، B و C) دارند. کلاه غیراستانداردی که سنگین باشد، قطعاً استفاده نمی‌شود و گویی خریداری نشده است. کارگر کلاه ناراحت، که به راحتی روی سر قرار نگرفته، سنگین بوده و لیز می‌خورد و جلوی دید را می‌گیرد، قطعا به سرش نخواهد گذاشت. نهایت وزن یک کلاه باید ۴۱۰ گرم باشد و بیش از این غیر استاندارد است و متاسفانه در ایران از این کلاه‌ها بسیار داریم! این کلاه‌ها مدت زمان زیادی روی سر کارگر هست که باعث می‌شود عمده کارگران ایرانی از کلاه حتی در محیط‌های خطرناک فراری باشند. 

او خاطرنشان کرد: چانه گیر و گردن گیر و سایر ملزومات داخل کلاه نیز نباید به قدری سنگین باشد که کارگر را خسته کند و یکی دیگر از دلایل‌عدم استفاده کارگران در ایران از کلاه همین موضوع جانبی بوده است. نقاب بلند کلاه نیز باعث تشدیدعدم تمایل کارگر به استفاده از کلاه می‌شود. 

غریب با اشاره به اهمیت دانش استفاده از تجهیزات در عین دانش تهیه آن‌ها گفت: استفاده کردن از لباس ضخیم در تابستان و یا لباس کار نازک در زمستان از مشکلاتی است که حین تهیه وسایل ایمنی و تجهیزات رخ می‌دهد. مسئولان خرید باید پیش از فصل گرم یا سرد اقدام برای تهیه ابزارها و تجهیزات همان فصل بکنند. دیده شده که بسیاری از واحدهای خطرناک وجود دارند که تازه در اواسط اسفند به کارگر خود کاپشن مخصوص ایمن در فصل زمستان دادند و این باعث شده که کارگران ماه‌ها از کاپشن‌های عادی استفاده کنند. این موضوع در بهبود شرایط ایمنی کار نقش بسزایی دارد که مجموعه زنجیره‌ای آن باعث حادثه می‌شود. 

این کارشناس ایمنی صنایع و مدرس ارشد این حوزه بیان کرد: نمی‌توان از موضوع تحریم ابزارها و وسایل ایمنی و تجهیزات مرتبط نیز گذشت. این تحریم ظالمانه کمر ایمنی صنایع را خم کرده است. ما در زمینه فقدان برخی تجهیزات ایمنی در معادن و پتروشیمی‌ها خاطرات تلخی داشتیم. برای مثال آخرین مورد آن حادثه تلخ معدن طبس بود که به دلیل فقدان امکان واردات آسان ابزار گازسنج مدرن رخ داد. کم کاری مدیران شرکت‌ها و صرفه‌جویی آن‌ها در هزینه‌های ایمنی، صنایع خاص را در این شرایط تحریمی تهدید می‌کند. همین امروز شرکت‌هایی وجود دارند که در داخل و خارج حوزه واحدهای معدنی و انرژی بسیار غول و بزرگ هستند اما به دلیل فقدان دستگاه «Gas-Test» مناسب با مشکل مواجه‌اند. این شرکت‌ها البته با هزینه بالاتری می‌توانند این ابزار ایمنی را تهیه کنند و از عهده آن‌ها بر می‌آید؛ اما هم تحریم‌ها و هم‌عدم اولویت بودن ایمنی برای مدیران در ساختار هزینه‌ای، روی هم رفته باعث یک بحران در وضعیت بهره‌مندی واحدها از ابزارهای ایمنی شده است. 

وی افزود: خود تهیه و استفاده از ابزار ایمنی یک بحث است و بحث نگهداری صحیح آن نیز بحث دیگری است که در ایران به آن کمتر پرداخته می‌شود. یعنی نفرات ایمنی ما علاوه بر نظارت بر تهیه و استفاده ابزار باید بر نگهداری صحیح آن -که باعث نشود ابزار غیرقابل استفاده و غیرسودمند شود- نیز باید نظارت کافی را داشته باشند. ابزار ایمنی فقط دستکش و کفش و کلاه و لباس مخصوص نیست. ماسک، محافظ گوش و چشم، از جمله ابزارهایی هستند که هم باید حتماً تهیه شوند و هم به خوبی نگهداری شوند. متاسفانه استفاده از ابزارهای ایمنی اصلی مثل محافظ چشم و محافظ گوش و ماسک مخصوص صنایع خاص دارای آلاینده شیمیایی رایج نیست که در این زمینه باید نظارت جدی باشد. ما باید شهامت و جسارت پافشاری بر این موضوعات ایمنی را داشته باشیم و به افراد تجهیزات حفاظت فردی ارائه دهیم. 

او ادامه داد: در بسیاری موارد مثل بحث بیمه کردن و قرارداد، بسیاری از کارگران تازه بعد از چندماه که در کارخانه پایدار مانده و ثابت ماندند، تازه به آن‌ها تجهیزات ایمنی و کلاه و ماسک و سایر ابزارهای ایمنی فردی ارائه می‌شود. در صورتی که کارگر کارآموز یا کارگر تازه کار بیش از کارگر حرفه‌ای به این ابزارها نیاز دارد و اساسا نیروی کار از بدو ورود به محیط کار باید این تجهیزات را دریافت کند. بخشی از حوادث کار ما و آلودگی بدن افراد دقیقاً به این خاطر بوده که برای مثال نیروی یک واحد تازه پس از یکسال ابزارهای فردی برابر مخاطرات ایمنی را دریافت کرده است. 

غریب تصریح کرد: طبق ماده ۶۱ آیین نامه حفاظت و بهداشت عمومی کارگاه‌ها، سالانه در هر واحد تولیدی یا کارگاهی، سالانه دو دست لباس باید حداقل در اختیار کارگران قرار گیرد که به اقتضای همان محیط متفاوت است. اگر لباس کار به هر دلیل آسیب دید، کارفرما و یا مدیر واحد خارج از سهمیه دو دست لباس سالانه موظف است یک دست لباس نو و سالم دیگر برای کارگر تهیه کند. 

وی تاکید کرد: کفش ایمنی نیز بسیار بخصوص در حوزه انرژی، برق و. . مهم است. وزن کفش نباید از هر جفت بیش از ۶۵۰ گرم باشد. ما رده‌بندی کفش‌های ایمنی نیز از نظر ایمنی داریم اما استانداردهای مقاومت کفش را می‌توان رعایت کرد اما باید دید که آیا مدیران کارگاه‌ها عرق نکردن زیاد و قارچ نزدن پای کارگر را نیز مهم می‌دانند که کفش با کیفیت ایمنی برای نیروی خود تامین کنند؟ زیرا بسیاری از کفش‌های ایمنی بی‌کیفیت وجود دارند که چنان بی‌کیفیت بوده و آسیب‌زا هستند که به دلیل مشکلات بوی پا، آلودگی، خستگی مفرط و درد، و سایر بیماری‌های قارچی (که گاه به خانواده کارگر هم منتقل می‌شود)، اصلا از کفش استفاده نمی‌کنند. کفش مناسب ایمنی باید از نظر نارسانا بودن در برابر جریان برق، ضد استاتیک بودن و عایق بودن در برابر گرما و سرما، حفاظت از مچ پا که بخش حساسی است، از جمله موارد مهم در بحث کفش ایمنی است. حفاظت از استخوان میانی پا و ضد آب بودن رویه و کفی کفش، از جمله موارد مهم است که در هنگام خرید کفش باید مدنظر باشد. کفش پس از ۴۵ دقیقه نشان می‌دهد کفش راحتی برای کار کردن کارگر است یا خیر است. 

این کارشناس ایمنی صنایع اضافه کرد: در حوزه ایمنی تهیه ابزار بد و بی‌کیفیت با تهیه نکردن آن چندان تفاوتی نمی‌کند. تهیه تجهیزات مناسب ایمنی برای کارگران نشان دهنده میزان ارزشی است که کارفرما یا مدیر برای کارگر خود قائل است. کارگری که آگاهانه متوجه می‌شود جان او برای کارفرمایش مهم است، بهره‌وری و انگیزه کار بسیار متفاوتی را در فعالیت خود ارائه می‌دهد. طبق تحقیقات ثبت شده و محاسبه شده در دانشگاه‌های غربی، کارگرانی که تجهیزات ایمنی بهتر دارند، بهره‌وری بالاتری نیز دارند و رابطه مستقیم این دو متغیر اثبات شده است؛ همین موضوع نشان می‌دهد که عملاً کارفرما در بلندمدت از حفظ و خرید تجهیزات ایمن با کیفیت سود می‌کند. 

غریب اضافه کرد: در بحث خرید کلاه ایمنی باید حداقل بین لایه حفاظت کننده داخلی کلاه ایمنی (بندها) و پوسته روی کلاه حداقل سه سانتیمتر فاصله باشد تا بتواند از آسیب احتمالی افتادن اجسام روی سر جلوگیری کند. در بسیاری از موارد این حداقل فاصله در حین خرید کلاه رعایت نشده و یا کلاه‌هایی که این فاصله سه سانتی‌متری‌شان از بین رفته به‌عنوان کلاه فرسوده استفاده می‌شود. ما دو استاندارد کلاه ایمنی خوب داریم که یکی از آن‌ها «ANSI/ISEA-Z89» و دیگری «CSA-Z94» است. 

این مدرس حوزه ایمنی اظهار کرد: ما روی خرید تجهیزات ایمنی و نظارت روی زمان به موقع خرید این تجهیزات نظارت دولتی نداریم. یعنی ناظر ایمنی کارگاه از ادارات کار وزارت کار و وزارت بهداشت روی استفاده از تجهیزات ایمنی نظارت می‌کنند ولی روی ایمن بودن تجهیزات خریداری شده و خرید تجهیزات و تکمیل شدن به موقع آن نظارتی نکرده و دفترها و واحدهای ایمنی و HSE را چک نمی‌کنند. این جنبه نظارتی از بالا هم بسیار مهم است و باید رعایت شود. ناظر ایمنی قطعا به عنوان بازرس باید بررسی کند که یک تجهیزات خاص چندسال در انبار و به چه شکل نگهداشته شده و خاک خورده و آیا اساسا دیگر قابل استفاده است؟ آیا ابزار ایمنی موردنظر مقاومت خود را از دست نداده است؟ این‌ها همه مواردی هستند که بازرس ایمنی کار و ناظر ایمنی باید به آن نظارت کند. 

وی در پایان خاطرنشان کرد: در بسیاری از موارد حوادث کار، این نقیضه وجود دارد که بازرس ایمنی کار تازه پس از وقوع حادثه متوجه می‌شود که علت وقوع حادثه جانی یا علت زیان آوری یک شغل یک فرد در یک کارگاه خاص، در خرید اشتباه اقلام ایمنی و تجهیزات بوده است. این از جمله نکات پنهانی است که مورد توجه بسیاری واقع نشده است. ناظر ایمنی و بازرس ایمنی سخت گیر به هیچ وجه نباید خود را موی دماغ تولید و کار ببیند بلکه او به عنوان یک انسان سخت‌گیر در این موضوع، در حقیقت انسانی با وجدان است!