از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی اعلام شد؛
تولید مشترک، توجه به سینمای انیمیشن، ورود به بازارهای جدید فیلم مستند
سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برنامه‌های جدید این مرکز را اعلام کرد.
به گزارش ایلنا، سیدمهدی طباطبایی‌نژاد با اشاره به تغییرات اخیر در معاونت‌های این مجموعه اظهار داشت: با توجه به مصوبه اخیر هیات اُمنای مرکز و نظر آقای حیدریان، تنها در معاونت اداری و مالی و خزانه‌داری «مرکز» تغییراتی اتفاق افتاد و حقیر هم در خدمت دوستان مستندساز و انیماتور خواهم بود. مرتضی رزاق‌کریمی نیز به عنوان قائم‌مقام به همکاری با ما ادامه خواهد داد.
وی ادامه داد: در حوزه معاونت اداری- مالی و حقوقی، از آنجا که مجید مغنیان به عنوان خزانه‌دار بنیاد فارابی منصوب شدند، از جمع ما جدا شدند؛ جمشید مدرس‌سعیدی و علیرضا قاسم‌خان هم به دلیل منع استفاده از نیروهای بازنشسته به صورت مستمر، امکان ادامه همکاری با ما را نداشتند. به همین دلیل با این دوستان خداحافظی کردیم. البته قاسم‌خان به عنوان مشاور مدیرعامل در امور تحقیقات و پژوهش همچنان همراه ما خواهد بود؛ ضمن اینکه فعلاً مدیری در بخش پژوهش منصوب نخواهد شد، چرا که ممکن است مرکز گسترش تغییر ساختار داشته باشد و این تغییرات مستلزم جلسات و بحث‌های زیادی در کارگروه مربوطه هست؛ مثل این بحث که «مرکز» در دو معاونت مستند و انیمیشن ادامه راه دهد. این موضوع در حال بررسی است و در آینده‌ای نزدیک مشخص می‌شود.
موفقیت در جشنواره‌های معتبر و عرضه ۴۵۰ فیلم در حوزه VOD
مدیرعامل مرکز گسترش با بیان اینکه مجموعه «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» به زعم دوستانی که ما را قضاوت کردند، چهار سال پُر تلاش را سپری کرده تا شرایط خوبی برای سینمای مستند و انیمیشن ایران رقم بزند، تصریح کرد: این ادعا با نگاهی به حضور موفق فیلم‌های مستند و انیمیشن تولیدی «مرکز» در جشنواره‌های معتبر دنیا قابل اندازه‌گیری است. البته مرکز گسترش همواره حرکت رو به رشدی داشته و در چهار سال گذشته سرعت این حرکت بیشتر شده است. ما در سال ۹۵ موفقیت‌های چشم‌گیری در حوزه فیلم‌های مستند و انیمیشن در جشنواره‌های معتبر ملی و بین‌المللی داشتیم؛ از جمله حضور در بخش مسابقه جشنواره هات‌داکس کانادا و جشنواره انسی فرانسه؛ ضمن اینکه جوایز متعددی هم از جشنواره پویانمایی تهران، جشنواره فیلم فجر و... به آثار تولیدی «مرکز» تعلق گرفت.
وی افزود: اگرچه حضور در جشنواره‌ها برای سینمای مستند و انیمیشن ارزشمند است، اما کافی نیست. نگاه ما نزدیک شدن به مخاطب هدف است و به همین دلیل تلاش کردیم در بخش سینمای مستند با عقد قراردادهایی با صداوسیما، فضای بهتری برای نمایش این آثار ایجاد کنیم. سال گذشته حق پخش ۸۰ فیلم مستند طی قراردادی به شبکه مستند و تامین برنامه تلویزیون واگذار شد. در بخش VOD که سامانه نمایش درخواستی است نیز با حدود ۹ شرکت داخلی که اجازه فعالیت در این حوزه را داشتند، قرارداد بستیم و ۴۵۰ عنوان فیلم در این سامانه‌ها قرار داده شد. VOD در جهان رقیب جدی تلویزیون‌ها است، اما در ایران این سیستم به تازگی راه‌اندازی شده و هنوز قابلیت‌های فراوان خود را به نمایش نگذاشته است. طبیعتاً هنوز آن‌گونه که می‌خواهیم در این فرایند به بازدهی نرسیده‌ایم، اما امیدواریم این موقعیت عرضه جدی‌تر گرفته شود.
طباطبایی‌نژاد با اشاره به توجه مرکز گسترش به حوزهٔ شبکه نمایش خانگی هم اظهار کرد: فیلم مستند محدودیت‌هایی برای عرضه دارد و مخاطبان آن محدود‌تر هستند؛ با این وجود ما از ظرفیت شبکه نمایش خانگی غافل نبودیم و سال گذشته هشت عنوان فیلم را در این حوزه عرضه کردیم. البته تلاش می‌کنیم در دوره جدید آثار بیشتری را برای مخاطبان هدف خود عرضه کنیم.
توجه به موضوعات روز سینمای مقاومت
توجه به موضوعات ارزشی مانند موضوع تکفیری‌ها و داعش، بخش دیگری از فعالیت‌های اخیر مرکز گسترش بود که مدیرعامل مرکز گسترش به آن اشاره کرده و گفت: در این دوره توجه ویژه‌ای به موضوعاتی که پیش از این کمتر مورد توجه قرار گرفته بودند و از موضوعات روز سینمای مقاومت محسوب می‌شوند، داشتیم. هر چند نگاه ما به تولید این آثار فرهنگی و ارزشی بوده، اما از آنجایی که فیلم‌ها کیفیت بالایی دارند، به نظر می‌رسد نظر مخاطبان جدی‌تر را هم به خود جلب کرده است.
«تولید مشترک» فضایی برای عرضه بهتر آثار مستند
وی با تاکید بر افزایش تولیدات مشترک در حوزه مستند عنوان کرد: آقای حیدریان نسبت به تولید مشترک با سایر کشور‌ها تاکید دارند و این از برنامه‌های مهم دوره جدید فعالیت مرکز گسترش است. البته تولید مشترک دشواری‌ها و محدودیت‌های خاص خود را دارد، اما باید به این سمت حرکت کنیم. ما هر اندازه در فضای داخلی کشور فعالیت‌های جدی داشته باشیم، تا زمانی که به سمت مخاطب بین‌المللی حرکت نکنیم، آنچه مورد نظرمان است مُحقق نخواهد شد.
طباطبایی‌نژاد ادامه داد: حضور جشنواره‌ای مواجهه با گروهی محدود است؛ نمایش‌های داخلی هم نوعی ارتباط با مخاطبان محدود است؛ لذا باید به رسانه‌های وسیع‌تر در سطح بین‌المللی فکر کنیم و شبکه‌های تلویزیونی معتبر دنیا مدنظر ما باشند که این موضوع جز با تولید مشترک حاصل نمی‌شود. زمانی که یک شبکه معتبر و یا کمپانی شناخته شده برای ساخت فیلمی در کنار ما قرار می‌گیرد، فضای عرضهٔ آن اثر هم باز‌تر خواهد شد.
مدیرعامل مرکز تاکید کرد: در کنار تولید مشترک، بازاریابی برای عرضهٔ فیلم‌های مستند به شبکه‌های تلویزیونی غیرممنوعه هم در دستور کار ما قرار دارد؛ چرا که جدا از آورده‌های اقتصادی، این موضوع به لحاظ فرهنگی بسیار برای ما حائز اهمیت است. فیلم مستند با بیان واقعیت‌ها، موثر‌ترین ابزار برای آشنایی مردم کشورهای دیگر با فرهنگ ما است. این سینما می‌تواند تصویر درستی از ایران که سرشار از جذابیت‌های تاریخی و قومی و جغرافیایی است را به جهان ارائه دهد.
تقویت تهیه‌کنندگی مستند؛ رویکرد مهم مرکز گسترش
وی با اشاره به اهمیت تقویت تهیه‌کنندگی در سینمای مستند تصریح کرد: این حوزه می‌تواند یکی از رویکردهای تازه ما در «مرکز» باشد. متاسفانه در طی سال‌های گذشته به دلیل محدودیت‌های بودجه، در زمینه تقویت نظام تهیه و تولید چندان موفق نبودیم. ما تهیه‌کننده‌ای که قراردادی امضا کند و آن را به کارگردانان مختلف بسپارد، نداریم. تهیه‌کنندگان عموماً مواجه‌ای کارمندی با ما دارند و اکثرشان هم تهیه‌کننده- کارگردان هستند؛ در حالی که دفا‌تر تهیه مستند باید فعال شوند. ما به دنبال تهیه‌کنندگانی هستیم که بخشی از هزینه تولید را دریافت کرده و خودشان امکان تهیه مابقی سرمایه را داشته باشند.
طباطبایی‌نژاد افزود: به این شکل مستندسازان ضمن فاصله گرفتن با عرصهٔ متصدی‌گرایانه تولید مستند، با بسیاری از صاحبان صنایع ارتباط گرفته و فضاهای تازه‌ای برای جذب بودجه ایجاد خواهند کرد. اگر مستندسازان ما را صرفاً حامی خود ببینند و بازار مستند را علاوه بر مرکز گسترش و صداوسیما، در فضاهای دیگری جستجو کنند، شرایط بهتری ایجاد خواهد شد. بسیاری از پروژه‌های بزرگ عمرانی در کشور ما اجرا می‌شود که مستندی از آن ساخته نمی‌شود یا نهایتاً از سوی کارمندان روابط عمومی مستندسازی می‌شود؛ در حالی که دولت می‌تواند پروژه‌های بزرگ را ملزم به عقد قرارداد با مستندسازان معتبر کند. اگر این الزامات جدی گرفته شود، بازارهای تازه‌ای برای مستندسازان ایجاد خواهد شد.
خانه‌های مستند در استان‌ها جان می‌گیرند
به گفته طباطبایی‌نژاد، یکی از مواردی که مرکز گسترش در بخش حمایتی به آن توجه خواهد کرد، حمایت از خانه‌های مستند استان‌های کشور است.
وی در این باره توضیح داد: روال ما همواره بررسی طرح‌ها و حمایت مالی از فیلمساز‌ها بوده است، اما از سال قبل بحث خانه‌های مستند را با همکاری اداره‌کل ارشاد استان‌ها پیگیری کردیم. تفاهم‌نامه‌ای هم با سازمان سینمایی امضا کردیم و ردیفی را به این موضوع اختصاص دادیم تا از تاسیس خانه‌های مستند در شهرستان‌ها حمایت کنیم. ما تلاش می‌کنیم با همکاری اداره‌کل استان‌ها، مجموعه مستندسازان یک شهر یا استان را دورهم جمع کنیم تا بصورت مستقل فعالیت کنند. خانه مستند اصفهان یکی از نمونه‌های موفق در این زمینه است که «مرکز» حمایت حداقلی از آن داشته و این خانه با حضور و فعالیت مستندسازان این شهر به حیات خود ادامه می‌دهد.
مدیرعامل مرکز گسترش تاکید کرد: حمایت از این خانه‌های مستند امری متصدی‌گرایانه نیست و در واقع ما در برخی امور از جمله برگزاری کارگاه‌های تخصصی، دوره‌های کارآموزی و... به این خانه‌های مستند کمک می‌کنیم.
وی افزود: سال گذشته در جشنواره سینماحقیقت مستندسازان کرمانی را شناسایی و دور هم جمع کردیم؛ هر چند هنوز خانه مستند استان کرمان راه‌اندازی نشده، اما با اداره‌کل ارشاد کرمان صحبت‌هایی داشتیم تا این خانه فعال شود. البته این موضوع به این شکل نیست که ما به تنهایی برای راه‌اندازی آن وارد عمل شویم. دفا‌تر متعددی از سوی انجمن سینمای جوان در شهرهای مختلف وجود دارد و ما قصد راه‌اندازی دفا‌تر دیگری در کنار این مراکز را نداریم و می‌خواهیم این خانه‌های مستند به صورت خودجوش و کاملاً صنفی شکل بگیرند.
طباطبایی‌نژاد در ادامه خاطرنشان کرد: به زودی سفری به تبریز خواهیم داشت و با مدیرکل ارشاد استان آذربایجان شرقی قرار گفتگویی برای تاسیس و راه‌اندازی خانه مستند تبریز داریم و پس از آن استان‌های دیگر را در دستور کار قرار خواهیم داد. امیدواریم در هر سال بتوانیم سه یا چهار خانه مستند را در استان‌های مختلف راه‌اندازی کنیم. اگر در مجموعه استان‌های کشور این تشکل‌های صنفی «خانه‌های مستند» را فعال کنیم، اتفاق بزرگی برای سینمای مستند رقم خواهد خورد و مستندسازان ما به عنوان تشکلی جدی به کار خود رونق خواهند داد.
تغییر رویکرد تولید آثار مستند تلویزیونی به سینمایی
مدیرعامل مرکز گسترش با بیان اینکه در طول سال‌های گذشته حجم تولید فیلم‌های مستند نیمه‌بلند بر دیگر آثار غلبه داشته است، اظهار داشت: برای سال‌های آتی در دستور کار «مرکز» قرار دادیم که حدود نیمی از تولیدات، مستند بلند باشند تا هم در عرضهٔ اکران موفق‌تر باشیم و هم رویکرد فیلم‌های مستند از تلویزیونی به سینمایی تغییر یابد. البته دربارهٔ سینمای انیمیشن این رویکرد وجود ندارد و کماکان به رویهٔ هنری گذشته ادامه خواهیم داد.
توجه جدی به حوزه انیمیشن در دوره جدید
طباطبایی‌نژاد پیرامون حمایت از تولیدات انیمیشن نیز یادآور شد: در طول سال‌های گذشته عمده توجه ما به حوزه فیلم سینمایی اول و مستند بود؛ اما از زمانی که تولید فیلم‌های سینمایی اول را به بنیاد فارابی واگذار کردیم، توجه جدی‌تری به حوزه انیمیشن داریم. مرکز گسترش در این زمینه موفقیت‌های خوبی به دست آورده و فضای تازه‌ای را برای انیمیشن‌های هنری ایجاد کرده است. در سال‌های آتی هم یکی از رویکردهای جدی «مرکز» توجه به سینمای انیمیشن است. امسال ۳۰ فیلم انیمیشن کوتاه هنری را در دست تهیه داریم، به اضافه دو فیلم سینمایی انیمیشن که یکی در مسیر تولید و دیگری در مرحله پیش‌تولید است. شاید سومین فیلم سینمایی انیمیشن را هم که در دست بررسی است، به مرحله تولید برسانیم.
وی افزود: سینمای انیمیشن در دنیا امری جدی محسوب می‌شود و بسیاری آینده سینمای جهان را بدون انیمیشن مبهم و ناممکن می‌دانند. رونق این بخش از سینما رونق تمام سینما است. شاید در سال‌های قبل ما نسبت به این حوزه کمی کوتاهی کردیم، اما امسال تلاش می‌کنیم که تولیدات انیمیشن را به لحاظ کیفی و کمی افزایش دهیم تا سینمای انیمیشن هم‌پایهٔ سینمای مستند و حتی مهم‌تر و جدی‌تر از آن مورد توجه قرار گیرد. تحت این شرایط انیماتور‌ها با حمایت مرکز، فضایی برای کسب موفقیت‌های بیشتر می‌یابند و ما هم در کنار مؤسساتی که حامی سینمای انیمیشن هستند، به عنوان بازوی اجرایی سازمان سینمایی در حوزه حمایتی سینمای انیمیشن تلاش می‌کنیم نقشی جدی در این زمینه داشته باشیم.
مدیرعامل مرکز با اشاره به هم‌افزایی مجموعه مؤسسات سازمان سینمایی که یکی از نکات مورد اشاره رئیس سازمان سینمایی است، تصریح کرد: به گفته آقای حیدریان مدرسه ملی سینما، مرکز گسترش، بنیاد فارابی، انجمن سینمای جوان، موسسه سینماشهر، گروه هنر و تجربه و... همه باید در ارتباط مستمر با هم فعالیت‌های خود را پیش ببرند. ما در این دوره تلاش کردیم تا با مؤسسات زیرمجموعه سازمان سینمایی ارتباط دقیق‌تری داشته باشیم. در همین راستا و در بخش آموزش سینمای مستند و انیمیشن میان مرکز گسترش و مدرسه ملی سینما تفاهم‌نامه‌ای امضا شده است.
تغییرات در جشنواره سینماحقیقت
طباطبایی‌نژاد یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات سینمای مستند ایران را طراحی و برگزاری جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت اعلام کرد و افزود: توجه مردم به فیلم مستند و رونق این سینما طی سال‌های اخیر حاکی از میل جامعهٔ ما به آگاهی است. سینمای مستند دغدغهٔ آگاهی دارد و هر جامعه‌ای به افزایش آگاهی تمایل داشته باشد، به این معناست که به توسعه علاقمند است. جامعه پیشرفته نمی‌تواند به فیلم مستند بی‌توجه باشد. من از تمامی بانیان و متولیان جشنواره سینماحقیقت که پیش‌تر این مسئولیت را برعهده داشتند، از جمله محمد آفریده که مؤسس این جشنواره بود و شفیع آقامحمدیان که چهار سال برگزاری این جشنواره را برعهده داشت، تشکر می‌کنم. سینماحقیقت در تمامی دوره‌ها معتبر بوده و مسیر خوبی را طی کرده است. این جشنواره به‌درستی شروع شد و به‌درستی ادامه یافت. من جشنواره خوبی را تحویل گرفتم و همکاران خوبی هم در کنار خود دارم تا سینماحقیقت قوارهٔ درخور و شایسته‌ای برای سینمای مستند بیابد.
دبیر جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت با اشاره به تغییرات جدید ایجاد شده در این رویداد گفت: ما در جشنواره امسال تغییراتی دادیم؛ نخست اینکه بخش «مسابقه ملی» و «جایزه شهید آوینی» از سه بخش به دو بخش «مستند کوتاه» و «مستند بلند» تغییر یافت که بخش کوتاه شامل فیلم‌های تا ۴۵ دقیقه می‌شود و بخش بلند هم مستندهای بالای ۴۵ دقیقه را دربر می‌گیرد. بسیاری از جشنواره‌های معتبر دنیا هم چنین زمانبندی دارند، ضمناً یکی از دلایل دیگر تغییر این بود که از جشنواره فیلم کوتاه تهران که دو ماه قبل از ما برگزار می‌شود و در بخش فیلم‌های مستند، آثار زیر ۳۰ دقیقه را می‌پذیرد، به دلیل تشابه فیلم‌ها و تکراری بودن فاصله بگیریم. به همین دلیل مدت زمان فیلم‌های مستند کوتاه سینماحقیقت ۴۵ دقیقه شد.
وی تاکید کرد: در این سال‌ها تجربه کردیم که تعداد فیلم‌های مستند جدی بخش نیمه‌بلند و بلند، هر سال رو به افزایش بوده و مستندهای کوتاه کاهش می‌یابند؛ لذا به دلیل توجه به مستندهای بلند که پس از جشنواره قابلیت اکران هم پیدا می‌کنند، این تغییرات را انجام دادیم.
دعوت از بهترین‌های سینمای مستند جهان برای حضور در ایران
طباطبایی‌نژاد ادامه داد: یکی از اتفاقات مهم جشنواره یازدهم سینماحقیقت، دعوت از میهمانان معتبر خارجی برای سفر به ایران است. البته سال‌های گذشته هم میهمانان مهمی به جشنواره آمده‌اند؛ مثلاً در دوره دوم ۱۲۰ نفر می‌ه‌مان داشتیم و امسال هم در تلاشیم تا بهترین‌های سینمای مستند جهان را به این جشنواره دعوت کنیم. هفته پیش جلسه‌ای هم با دکتر پاکدامن مدیرکل دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه داشتیم. ایشان از مدیران باتجربه و علاقمند به سینما هستند و در تلاش هستیم با همراهی ایشان و دوستان دیگر، ارتباط وسیع‌تری با کشورهای مختلف ایجاد کنیم. به عنوان مثال اگر امسال مرور سینمای دانمارک را در سینماحقیقت برگزار کردیم، مرور سینمای مستند ایران را هم در این کشور داشته باشیم و به این معنا، ارتباط متقابلی با سایر کشور‌ها از منظر فرهنگی ایجاد نماییم. وزارت خارجه هم از این موضوع استقبال کرده است و امیدواریم جشنواره سینماحقیقت با ارتباطات جدی‌تر، به صورت جهانی برگزار شود.
افزودن مستندهای سیاسی و مردم‌شناسی
وی با بیان اینکه امسال دو بخش به بخش‌های جنبی جشنواره افزوده شده است، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین ابزارهای عالم سیاست در دنیا تولید فیلم مستند است و هر سال فیلم‌های مستند بسیاری با موضوع سیاسی در دنیا تولید می‌شود. به همین دلیل ما در جشنواره امسال بخشی را به مستندهای سیاسی اختصاص دادیم. در این بخش دو یا سه فیلم ایرانی هم حضور خواهند داشت، اما همکاران من از مدت‌ها قبل، از جمع بیش از دو هزار فیلم در حال انتخاب هستند تا فیلم‌های شاخص سیاسی روز دنیا را که در مجموعاً حدود دوازده فیلم می‌شود، در بخش غیر رقابتی جشنواره نمایش دهیم.
دبیر جشنواره سینماحقیقت افزود: مستندهای مردم‌شناسی و قوم‌نگار نیز همواره در سینمای جهان جایگاه ویژه‌ای دارند و خوشبختانه در کشور ما هم مستندسازان شاخصی در این حوزه فعالیت داشته‌اند. در سال‌های اخیر تولیدات ارزشمندی در این زمینه داشتیم و در مرکز گسترش هم مستندهای خوبی تولید شده است. در یازدهمین جشنواره سینماحقیقت، بهترین مستندهای مردم‌شناسی و قوم‌نگار روز دنیا برای مخاطبان نمایش داده خواهد شد که این فرصت مغتنمی برای مستندسازان است.
نگاه ما به «مستند بحران» خبری نیست
طباطبایی‌نژاد با تاکید بر اینکه توجه به موضوع «مستندهای بحران» یکی از مسائل جدی مستندسازی در دنیاست، عنوان کرد: پس از خبر، این سینمای مستند است که در معرض مواجه با اتفاقات است. البته ما در مرکز گسترش نگاه خبری به بحران نداریم و هرگاه مستندسازی پیرامون یک موضوع بحرانی، طرح خوبی ارائه داده است، از آن پروژه حمایت کرده‌ایم. در این زمینه ما سعی می‌کنیم ایجاد انگیزه کنیم و چنین موضوعاتی را خارج از نوبت بررسی و بلافاصله تبدیل به قرارداد کنیم. ما هر زمان کوچک‌ترین اعلام آمادگی فیلمساز را دریافت کرده‌ایم، سعی کردیم خودمان را با آن موضوع هماهنگ کنیم. پس از محاصره شیعیان در مناطق فوعه و کفریا و حادثه ناگواری که رخ داد، یکی از مستندسازان اعلام آمادگی کرد و مستندی پیرامون این موضوع ساخته شد. طرحی هم دربارهٔ معدن زمستان یورت آزادشهر از سوی یک مستندساز خانم ارائه شد و با حمایت ما هم اکنون در حال ساخت است؛ اما دربارهٔ حادثه پلاسکو با طرح جذاب و موثری رو‌به‌رو نشدیم. دغدغه ما تولید چنین مستندی بود، اما متاسفانه طرح متقاعد‌کننده‌ای ارائه نشد.
استقبال از افزایش تعداد بانوان مستندساز در سال‌های اخیر
به گفته طباطبایی‌نژاد، در بسیاری از جشنواره‌های مستند دنیا تعداد قابل توجهی فیلمساز زن وجود دارد؛ حتی دبیر بسیاری از جشنواره‌های معتبر از جمله «ایدفا» هم خانم هستند. در ایران نیز طی سال‌های اخیر، تعداد بانوان مستندساز افزایش یافته است و حضور موفق و موثری در این حوزه داشته‌اند که قابل تقدیر است.
وی در این ارتباط گفت: البته من اساساً تفکیک جنسیتی در این زمینه را قبول ندارم. در «مرکز» ما تنها به طرح و تفاوت نوع نگاه زنان و مردان توجه داریم. هر فیلمسازی که طرح قابل قبولی داشته و توانمند باشد، می‌تواند از حمایت ما برخوردار شود و فیلم بسازد.
