نظر اساتید نسبت وجود رشته موسیقی در سیستم آکادمیک کشور چیست؟
خروجی دانشگاه‌های هنر ناامیدکننده است/ پذیرش فارغ‌التحصیلان رشته‌های دیگر در مقطع ارشد موسیقی کاری اشتباه است!
طی چندسال گذشته استادان و هنرمندان عرصه موسیقی نسبت به اهمیت و جایگاه رشته موسیقی و زیرشاخه‌های آن انتقادهایی جدی مطرح کرده‌اند. با وجود گذشت سالیان رشته موسیقی در عرصه آکادمیک دچار نواقص بسیاری است. در گزارش پیش‌رو چهار هنرمند و مدرس در اینباره صحبت کرده‌اند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، طی همه این سال‌ها همواره بر وجود روندی آکادمیک در هر عرصه تاکید شده است. ناگفته پیداست که تنها لازمه پرداختن درست به هر مقوله تخصصی آموزش‌های آکادمیک و بسط و گسترش بسترهای آن است. حال اگر پای هنرهای مختلف به میان آید موضوع جدی و پرچالش‌تر خواهد شد. جدی از آن جهت که مقوله هنر در دنیای امروز با توجه به تمام اتفاقات گذشته و فضای فعلی دنیا، به مقوله‌ای اقتصادی و بیزینسی و پر چالش تبدیل شده است؛ به این جهت که هرچه گذشته تعاریف هنری دچار تغییراتی شده‌اند که دلیل و مبنای آن زندگی امروزی و وجود پدیده‌هایی نوظهور چون اینترنت و فضاهای متعدد مجازی است.
حال موسیقی که به صورت کلی شکل و شمایلی عمومی‌تر و عوامانه‌تر دارد، بیش از هنرهای دیگر دستخوش این تغییرات شده است. این تحولات معلوم و نامعلوم و درست و نادرست سیستم دانشگاهی کشور را خواه‌ناخواه در پرداختن به موسیقی علمی و آکادمیک ملزم‌تر می‌کند؛ با این وجود رشته موسیقی و همه زیرشاخه‌های آن از عدم وجود قوانینی مدون در جهت بالا بردن کیفیت تدریس و آموزش، محروم هستند.
سال‌هاست تعدادی از اساتید باسابقه دانشگاهی، نسبت به این چالش‌ها هشدار می‌دهند. خبرنگار ایلنا با برخی از استادان دانشگاه و مدرسان موسیقی در رابطه با کم و کیف آموزش در دانشگاه‌ها و محیط‌های آکادمیک، گفتگو کرده است.
دانیال شهرتی (نوازنده، آهنگساز و تنظیم‌کننده) یکی از هنرمندانی است که در این رابطه با ایلنا گفتگو کرد.
کسی در دانشگاه علمی کاربردی و مراکز مشابه موسیقی یاد نمی‌گیرد
او در ابتدای صحبت‌هایش ضمن انتقاد از عملکرد آکادمیک دانشگاه‌های موسیقی کشور، بیان کرد: سیستم آکادمیک ما در زمینه موسیقی واقعا بد است. یعنی اگر کسی واقعا می خواهد چیزی یاد بگیرد، دانشگاه اصلا به دردش نخواهد خورد؛ بخصوص دانشگاه علمی کاربردی و مراکزی از این دست که صرفا مدرک ارائه می دهند.
او با تاکید بر اینکه هیچ نظارت آکادمیکی بر دانشگاه‌های وجود ندارد، گفت: اوضاع تا جای نابسامان است که حتی دانشگاه هنر نیز چنین وضعیتی دارد.
شهرتی طی توضیحات بیشتر گفت: از اوضاع فعلی دانشگاه‌ها و عملکرد آنها به طور دقیق خبر ندارم و نمی‌دانم اوضاع چگونه است؛ اما در دوره‌ای اینطور بود که دانشجو پس از دریافت لیسانش در رشته‌ای دیگر، برای دور زدن درس‌های عمومی در رشته‌های هنری و موسیقی پذیرفته می‌شد، این به آن معناست که در دانشگاه‌های ما به هیچ‌وجه شایسته‌‌سالاری وجود ندارد.
دانیال شهرتی در ادامه به بخشی از تجربه شخصی خود پرداخت و گفت: من در دانشگاه «کاربرد کامپیوتر در موسیقی» را درس می دادم؛ در حالی که این واحد را قرار داده‌اند تا دانشجوی ترم اول آن را بر دارد؛ اما می‌دیدم که آن دانشجو از این مقوله هیچ چیز نمی‌داند! وجود چنین وضعیتی نشان می‌دهد که هیچ تعیین سطحی وجود ندارد.
چینش واحدها باید نسبت با توانایی‌های دانشجو باشد
او گفته‌های خود را اینگونه تکمیل کرد: بله شاید متولیان می‌خواهند افرادی را جذب کنند که موسیقی را از صفر شروع کرده باشند؛ اما آن درسی که به عنوان واحد به آنها ارائه می شود، باید به نسبت توانایی‌های دانشجو باشد، که متاسفانه اینطور نیست.
او در ادامه توضیحاتش گفت: از طرفی «پیانوی عمومی تخصصی» درس می دادم. طی این اتفاق، می‌گفتند دانشجویان این درس باید آخر ترم، قطعه‌هایی را از دوره «باروک» و «کلاسیک» بنوازند! در صورتی که آن دانشجو اصلا ساز نزده است! همه اینها مشکل است و نواقصی را ایجاد می‌کند. واقعا چطور می توان طی چهار ماه به چنین مرحله ای رسید؟! مگر چنین چیزی امکان پذیر است؟
عرصه آکادمیک هیچ استانداردی ندارد
این نوازنده با اشاره به این که عرصه آکادمیک هیچ استانداردی ندارد، بیان کرد: حتی چند و چون واحدهای دانشگاهی نیز دچار مشکل است. در این رابطه هیچ تفکری وجود ندارد تا به این واسطه بدانند کدام واحدها را باید برای ترم اول و کدام‌ها را برای ترم دوم و بعدی ارائه دهند! اینها هر کدام پیش نیازی های دیگری محسوب می‌شوند. من فقط چند مورد را گفتم و مواردی از این دست زیاد است و در نهایت به این معناست که دانشگاه های ما به هیچ وجه سیستم درستی ندارند.
دانیال شهرتی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به خروجی ضعیف دانشگاه‌ها پرداخت و گفت: روند موجود و کم و کیف خروجی دانشگاه‌های ما گویای همه چیز است و حتی با توجه به عملکرد موجود می‌توان به ضعف‌های آکادمیک سیستم دانشگاهی پی برد.
فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها صرفا تئوریسین هستند
این نوازنده پیانو، با بیان اینکه همه فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها و دانشجویان موسیقی، صرفا تئوریسین هستند، گفت: با نگاهی به عرصه حرفه‌ای به موارد دیگری پی خواهیم برد. به طور مثال اگر به فعالیت‌های موجود نگاهی بیندازیم، در خواهیم یافت که هر موزیسینی حرفه ای کار می‌کند، فارغ‌التحصیل دانشگاه هنر نبوده یا نیست.
دانیال شهرتی در ادامه گفتگو بر اهمیت وجود موسیقی ارکسترال در فضای آکادمیک تاکید کرد و گفت: دانشگاه‌ها باید ارکستر تشکیل دهند. الان را نمی‌دانم؛ اما قبلا چنین بخشی نداشتند.
عدم وجود رشته‌های «پاپ»، «راک»، «جز» یا «رپ» در دانشگاه‌ها
او با تاکید بر اینکه تمام گونه‌های موسیقی باید در دانشگاه مورد توجه باشند و تدریس شوند، اذعان داشت: طبق زاویه گیری که اساتید دارند به جز موسیقی «کلاسیک» و «سنتی»، موارد دیگر در دانشگاه های ما آموزش داده نمی شوند. «پاپ»، «راک»، «جز» یا «رپ» سبک‌هایی هستند که در دانشگاه ها تدریس نمی‌شوند! یا اینکه در این زمینه‌ها استاد متخصص نداریم. شاید هم داریم و آنها دوست ندارند تدریس کنند! شاید هم پای همان مافیای موسیقی وسط است و آنها که در راس هستند از این نوع موسیقی‌ها خوششان نمی‌آید.
شهرتی در پاسخ به اینکه در میان سازها کدام‌ها در دانشگاه جایگاه ندارند، گفت: درامز، کوبه‌ای و بیس سازهایی هستند که متاسفانه در دانشگاه آموزش داده نمی‌شوند. فقط کنسراوتوار برخی از چنین سازهایی را دارد.
دانیال شهرتی در پایان صحبت‌هایش گفت: طی این گفتگو درباره مسائل و موضوعاتی مهم صحبت کردیم و شخصا دلیل این همه کاستی را نمی‌دانم. به امید اینکه روزی درباره حل مشکلات مذکور با شما و رسانه‌تان صحبت کنم. نمی‌دانم چه زمانی اتفاق می‌افتد اما امیداورم به همین زودی‌ها باشد.
برنامه‌های درسی سازهای تخصصی باید بازنگری و بازنویسی شوند
علی بهرامی‌فرد (نوازنده سنتور و آهنگساز) یکی دیگر از هنرمندان حال حاضر است که دغدغه، تدریس و تالیف دارد. او که فارغ‌التحصیل دانشگاه هنرهای زیبا است و با رتبه یک از مقطع فوق لیسانس آهنگسازی از تحصیل فارغ شده، نزد استادانی چون محمدرضا لطفی، داریوش طلایی، شاهین فرهت، مجید کیانی، شریف لطفی، احمد پژمان، حسین دهلوی، کامبیز روشن روان، خیام میرزازاده و علیرضا مشایخی آموزش دیده است.
او همچنین یکی از مدرسانی محسوب می‌شود که در زمینه تصحیح و ارتقای متدهای آموزشی و آکادمیک دغدغه و تلاش دارد. بهرامی‌فرد در گفتگویی که با ایلنا داشته نسبت به وضعیت دانشگاه‌های هنر و جایگاه موسیقی در آنها توضیحاتی داد.
بهرامی‌فرد گفت: اوضاع به گونه‌ای است که باید برنامه‌های درسی سازهای تخصصی در دانشگاه‌ها مجددا بازنگری و بازنویسی شود.
او افزود: دلیل تاکیدم این است که الان سلیقه شخصی به تخصص ارجحیت دارد؛ هرچند این رویه قبلا هم به نوعی وجود داشته است.
او در بخش دیگری از صحبت‌هایش، بیان کرد: البته برنامه‌های درسی یک بار بازنویسی شده‌اند که این اصلاحات پانزده تا بیست درصد بوده است.
بهرامی‌فرد در پایان گفت: تا زمانی که تخصص و کار آکادمیک اولویت اولمان نباشد، نمی‌توان به خروجی دانشگاه‌ها اعتماد کرد.
اولین و بزرگترین معضل در زمینه آموزش موسیقی نوع گزینش‌ها در دانشگاه است
محمدسعید شریفیان (موسیقی‌دان و آهنگساز موسیقی سمفونیک) یکی از استادانی است که سال‌ها در دانشگاه‌های هنر تدریس کرده است. او در کالج موسیقی لیدز، کالج سلطنتی لندن، دانشگاه هادرزفیلد و دانشگاه انگلین تحصیل کرده و دکترای خود از دانشگاه پادوای ایتالیا دریافت کرده است. وی همچنین تحصیل کرده رشته فیزیک صوت و موسیقی الکتروآکوستیک نیز، هست.
شریفیان در گفتگویی که با ایلنا داشت، مشکل را کمبود رشته‌های خاص عرصه موسیقی، نمی‌داند.
او گفت: رشته‌هایی مانند آهنگسازی، رهبری ارکستر، پژوهش هنر، نوازندگی،خوانندگی در دانشگاه‌هایم ما تدریس می‌شوند، اما به درستی پوشش داده نمی‌شوند و شیوه آموزش آنها سطحی است و عمیق نیست. این به آن معناست که کیفیت آموزش پایین است.
محمدسعید شریفیان در پاسخ به اینکه بزرگترین مشکل دانشگاه‌های ما در زمینه آموزش چیست؟ گفت: یکی از اولین و بزرگترین معضل ما در زمینه آموزش نوع گزینش‌هاست. شیوه گزینش در دانشگاه‌های ما درست نیست. در اوائل دهه نود که مجددا به عرصه آموزش بازگشتم و حدودا سه ترم به تدریس پرداختم شاهد بودم که در کلاس کارشناسی ارشد آهنگسازی، شخصی حضور داشت که مهندس رشته برق بود و تازه آمده بود که آهنگسازی بیاموزد. جای بسیار تعجب داشت که شخصی می‌خواهد در کلاس کارشناسی ارشد تازه آهنگسازی بیاموزد. حال این دانشجو کنار کسی می‌نشیند که ده، دوازده سال در زمینه موسیقی فعالیت کرده و پیشرفت خوبی داشته است. در چنین شرایطی استاد مربوطه باید چه سطحی از دانش را مدنظر قرار دهد و چگونه تدریس کند؟ به هرحال او ناچار است مواردی را تدریس کند که آن دانشجوی تازه وارد باید ده سال قبل آنها را می‌آموخته است! استاد مجبور است آن موارد و موضوعات ابتدایی را در مقطع کارشناسی ارشد تدریس کند. مشکلات و معضلات ما از همین نقطه آغاز می‌شود و تا به آخر ادامه می‌یابد.
دو واحد موسیقی برای دانشجویان کارگردانی سینما بسیار ناکافی است
محمدمهدی گورنگی (نوازنده، آهنگساز و مدرس موسیقی) نیز طی گفتگو با ایلنا از ایجاد مکانی تخصصی برای آموزش موسیقی سخن گفته است. باید گفت گورنگی در زمینه ساخت موسیقی فیلم کارنامه بلندبالایی دارد.
گورنگی در گفتگو با ایلنا از اهمیت ایجاد آهنگسازی برای سینما صحبت کرد.
او در پاسخ به این سوال که آیا در دانشگاه‌های هنری زیر شاخه‌ای با عنوان ساخت موسیقی متن فیلم تدریس می‌شود یا خیر، گفت: دانشجویان سینما در بخش کارگردانی دو واحد موسیقی فیلم دارند که بسیار کم و ناکافی است. شما تصور کنید شخصی که قرار است به عنوان کارشناس و کارگردان از دانشگاه فارغ‌التحصیل شود تنها دو واحد درسی در رابطه با موسیقی فیلم را به صورت گذرا پاس می‌کند. این در حالی است که تدوینگران در این زمینه وضعیت نسبتا بهتری دارند و چهار واحد می‌گذرانند و دو درس دارند. البته همین دو واحد موسیقی نیز آنطور که باید مورد توجه نیست. برخی استادان دعوت دانشگاه‌ها را برای تدریس نمی‌پذیرند یا متاسفانه برخی از دانشگاه‌های ما اصلا برای واحدهای مذکور موزیسین دعوت نمی‌کنند.
گزارش: وحید خانه‌ساز
