گنبد قابوس ترک برداشت/ فرونشست دشت گرگان به بلندترین برج آجری جهان رسید؟ / ۵۰۰ آجر هزارساله گنبد قابوس تعویض می‌شود
گنبد قابوس دارای ترک‌های عمودی شده و حالا باستان‌شناس‌ها با همکاری سازمان زمین‌شناسی و دانشگاه شهید بهشتی در حال مطالعه عمق ترک ها، سن ترک‌های ایجاد شده، دلیل ایجاد شدن آن‌ها و احتمال مخاطره‌آمیز بودن ترک‌های موجود بر این بنای ثبت جهانی شده ایران هستند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، محققان در حال مطالعه ترک‌هایی هستند که بر روی گند قابوس ایجاد شده است. سوال محققان این است که آیا فرونشست اتفاق افتاده در دشت گرگان به بلندترین برج آجری جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز رسیده یا ترک‌های موجود بر بنا به دلیل سیلاب شدید سال ۱۳۹۸ استان گلستان که اطراف این بنا را تبدیل به دریاچه کرد، ایجاد شده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس البته به ایلنا خبر داده است که همزمان با مطالعات در حال انجام بر ترک‌های عمودی ایجاد شده بر بنا، طرح تعویض حدود ۵۰۰ آجر آسیب دیده گنبد قابوس که بخشی از آن‌ها ۱۰۰۰ سال قدمت دارند نیز در حال انجام است.
عبدالمجید نورتقانی با تایید وجود ترک‌های عمودی بر بنای گنبد قابوس درخصوص وضعیت مرمتی گنبد قابوس اعلام کرد: از زمان تهیه پرونده ثبت جهانی گنبد قابوس اطلاعات خوبی در مورد وضعیت بنا جمع آوری شد. اما سال ۹۸ سیلاب شدیدی در استان گلستان آمد و اطراف گنبد را هم آب گرفت و پس از آن جریان رویش شدید گیاهان بر بنای گنبد قابوس اتفاق افتاد که منجر به رویش شدید گیاهان بر بنا شد که بعدتر با نصب داربست بوته کنی‌ها از پیکره بنا انجام شد.
او افزود: خوشبختانه در سال ۱۴۰۱ طرح مرمت پیشنهادی دانشگاه شهید بهشتی توسط شورای تخصصی وزارت میراث فرهنگی تایید و قرار شد آجرهای قسمت‌هایی که به دلیل رویش گیاه و رطوبت بنا آسیب دیده بودند با تولید آجرهای نزدیک به آجرهای اصلی بنا تعویض شوند.
نورتقانی با اعلام اینکه گنبد قابوس یک پیر هزارساله و دچار عارضه است، درباره تاثیر فرونشست دشت گرگان بر گنبد قابوس و ترک‌های ایجاد شده بر این بنای ثبت جهانی شده گفت: اینکه چقدر عارضه‌های ایجاد شده جدید و مخاطره‌آمیز هستند، نیازمند پایان مطالعات جدی در حال انجام است.
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس افزود: پایش یکساله سه محوری گنبد قابوس آغاز شده تا مشخص شود حجم تغییرات ایجاد شده بر بنا چه میزان است. چون براساس گزارش سازمان نقشه برداری و سنجش از راه دور ماهواره‌ای، دشت گرگان دارای فرونشست است و گنبد قابوس هم در این دشت قرار دارد و احتمالا فرونشست شامل این بنا هم می‌شود.
نورتقانی اعلام کرد: تاثیر فرونشست دشت گرگان بر برج قابوس نیازمند پایش دقیق است و براساس قراردادی که با سازمان نقشه برداری امضا شد، پایش سه محوری بنا به مدت یکسال در حال انجام است تا نرخ دقیق تاثیر احتمالی فرونشست دشت گرگان بر گنبد قابوس مشخص شود. نتیجه این مطالعات مشخص خواهد کرد که آیا گنبد قابوس نیز دچار فرونشست شده یا خیر؟
او تاکید کرد: بنای گنبد قابوس دارای ترک است. ولی باید مشخص شود آیا این ترک‌ها به دلیل فرونشست اتفاق افتاده و ترک‌های فعال هستند یا خیر؟ به همین دلیل مطالعات سنجش سلامت بنا توسط دانشگاه شهید بهشتی در حال انجام است و نتیجه این مطالعات وضعیت ترک‌های بلندترین برج آجری جهان و عمق و وضعیت فعال بودن آن‌ها و میزان مخاطرات را مشخص می‌کند.
او در پاسخ به سوالی درباره تعویض حدود ۵۰۰ آجر هزارساله گنبد قابوس گفت: نمونه‌های آزمایشگاهی آجرها آماده و کوره پخت آن‌ها نیز ساخته شده است. مشخصات فنی ترکیب خاک و ملات برای تولید خشت هم که گچ نیم کوب ساسانی است به دست آمد و در فاز نخست قرار است روی ترک ۵ از ۱۰ ترک موجود بر بنای گنبد قابوس کار پاکسازی آجرها انجام شود.
مدیر پایگاه میراث جهانی گنبد قابوس افزود: در این مرحله آجرهایی که بتوانیم حفظ کنیم، حفظ خواهد شد. چون با آجرهای هزارساله روبرو هستیم. بنابراین سعی بر حفظ آجرهای اصلی است. در مرحله دوم اگر قرار باشد آجری جایگزین شود تمرکز بر تعویض آجرهای آسیب دیده‌ای است که در مرمت‌های دهه ۴۰ و ۵۰ بر بنا گذاشته شده و بنابراین آجری جای آن‌ها گذاشته می‌شود که جزئیاتش منطبق بر بنا باشد.
عبدالمجید نورتقانی درخصوص ویژگی‌های آجرهای گنبد قابوس گفت: آجرهای استفاده شده بر بنای گنبد قابوس بدون بند هستند و پشت آجرها هم فضایی وجود دارد که رطوبت آجر را به بنا منتقل نمی‌کند و به خشک شدن رطوبت آجر هم کمک می‌کند. بنابراین تلاش داریم از آجرهایی استفاده کنیم که هم رطوبت را به بنا منتقل نکند و هم به کنترل رویش بیشتر گیاهان بر پیکره اثر ثبت جهانی شده گنبد قابوس کمک کند.
