نویسنده و کارگردان نمایش «مکبث‌زار» مطرح کرد؛
اتاق فکری برای اعزام گروه‌های تئاتری به خارج از کشور وجود ندارد
ابراهیم پشتکوهی می‌گوید: وظیفه حمایتی در اداره کل هنرهای نمایشی دیگر وجود ندارد. باید در این زمینه ساز و کاری ایجاد شود و برنامه‌ریزی‌هایی صورت گیرد و البته بودجه هم موضوع مهمی است. به نظرم اتاق فکری لازم است و باید به جریان‌سازی کمک شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از بخش‌های مهم در تمام هنرها، دفاتر یا اداراتی هستند که زیر مجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت هنری فعالیت دارند. وظیفه اصلی و مهم این زیر مجموعه‌ها در وهله اول حمایت از هنر است. مثلا اینکه دفتر موسیقی وظیفه دارد در میان اهالی موسیقی نقش حمایتی داشته باشد و صد البته وضع قوانین و آیین‌‌نامه‌ها در جهت بهره‌برداری بهتر از سبک‌های مختلف، موضوع مهم دیگری است که به عهده این بخش است، که جشنواره‌های سالانه را هم باید به این چهارچوب اضافه کرد. دفتر هنرهای تجسمی نیز چنین وظیفه‌ای دارد. اداره کل هنرهای نمایشی هم وظیفه دارد از تئاتر کشور و هنرمندان این عرصه به طرق مختلف حمایت کند. شاید بهتر است اینگونه بگوییم که اداره کل هنرهای نمایشی به چند دلیل باید نقش حمایتی پررنگ‌تری داشته باشد. دلیل اصلی این اهمیت، عدم وجود چرخه اقتصادی در عرصه تئاتر است. بدون شک تئاتری‌ها مظلوم‌ترین قشر از هنرمندان هستند.
شاید در دو سه دهه گذشته اجرای یک نمایش صرفا به خلاقیت و تخصص و تکنیک و پشتکار نیاز داشت، اما حال چند سالی است که این رویه منسوخ شده است. در دنیای امروز تئاتر بدون تهیه‌کننده بی‌معناست که البته تهیه‌کننده نیز می‌تواند در حد یک واژه یا کمی بیشتر عمل کند به این دلیل که تئاتر درآمدی مانند سینما ندارد تا سود بالایی را نصیب تهیه‌کننده کند. لذا این سمت در تئاتر صرفا مادرخرج گروه و اجرا محسوب می‌شود. از طرفی هزینه سرسام‌آور پلاتوهای تمرین و اجاره سنگین سالن‌ها برای اجرا معمولا سودی برای کارگردان، بازیگران، گروه صحنه و لباس و موسیقی و دیگر افراد باقی نمی‌گذارد.
یکی دیگر از موضوعات، اعزام گروه‌های تئاتر داخلی به کشورهای دیگر و فستیوال‌های معتبر دنیاست. درگذشته و پیش از دوران ریاست کاظم نظری، مهدی شفیعی، قادر آشنا و شهرام کرمی، این مهم یکی از اولویت‌های اصلی مرکز هنرهای نمایشی بود اما هرچه این حمایت‌ها کمتر شده گروه‌های کمتری برای اجرا یا حضور در فستیوال‌های به خارج از کشور رفته‌اند.
«تی‌توک» به سرپرستی ابراهیم پشتکوهی را باید یکی از گروه تئاتر فعال در این سال‌ها دانست که با نمایش «مکبث‌زار» در چند رویداد خارجی حضور یافته است. اجرا در جشنواره جهانی شکسپیر آلمان آخرین حضور نمایش «مبکث‌زار» است.
ابراهیم پشتکوهی در گفتگو با ایلنا از تجربیات خود برای حضور در رویدادهای برون‌مرزی گفت و درباره حمایت‌های مرکز هنرهای نمایشی از اثرش توضیحاتی داد. او از عدم توجه اداره کل هنرهای نمایشی و عدم حمایت از گروه‌ها انتقاد کرد.
با توجه به تجربه حضورتان در دیگر کشورها و شرکت در رویدادهای مختلف و اجرا برای مخاطبان غیر ایرانی از آخرین تجربه‌تان بگویید. جشنواره جهانی شکسپیر چگونه و با چه حمایت‌هایی برگزار شد؟
به نظرم باید لااقل بخشی از حمایت‌های لازم توسط دولت و نهادهای فرهنگی دولتی تامین شود. در اغلب کشورها این نوع حمایت‌ها وجود دارد. به طور مثال همین فستیوال «Neuss»، یا همان جشنواره جهانی شکسپیر که در آلمان برگزار شد و درباره‌اش سوال کردید، بودجه‌اش توسط شهرداری تامین می‌شود. یعنی چنین حمایتی جزو وظایف شهر است و شهرداری باید متولی آن باشد. جشنواره «کن» هم همینطور و بر اساس چنین حمایت‌هایی برگزار می‌شود. شهرداری کن در برگزاری فستیوال نقش مهمی دارد و به همین دلیل است که این رویداد در دنیا به یک اسم و عنوان مهم تبدیل شده. کلا در غرب و اروپا روال همین است.
می‌دانیم که شهرداری‌های ما صرفا مشغول فعالیت‌های خودشان هستند و اگر توجهی هم به فرهنگ و هنر هست صرفا سفارشی و انحصاری است! البته که عملکرد مرکز هنرهای نمایشی هم جای بحث دارد.
بله درست می‌گویید. همینطور است و عملکرد مرکز هنرهای نمایشی به نوعی زیر سوال است. مرکز هنرهای نمایشی به عنوان متولی تئاتر کشور بیشتر روی مقوله ممیزی متمرکز است و صرفا نظارت دارد.
یکی از وظایف حمایتی اداره کل هنرهای نمایشی در گذشته اعزام گروه‌های خارجی به دیگر کشورها بود. گویا این رویه خیلی بی صدا از بین رفته و سال‌هاست وجود ندارد!
بله به یاد دارم اما همانطور که گفتم وظیفه حمایتی دیگر وجود ندارد. باید در این زمینه ساز و کاری ایجاد شود و برنامه‌ریزی‌هایی صورت گیرد و البته بودجه هم موضوع مهمی است. به نظرم اتاق فکری لازم است و باید به جریان‌سازی کمک شود. متاسفانه همه این موارد طی این سال‌ها از بین رفته و وجود ندارد.
جشنواره‌های داخلی بخصوص جشنواره تئاتر فجر را از نگاه و ابعاد بین‌المللی چگونه می‌بینید؟
لازم است که جشنواره تئاتر فجر ضرورت و اهمیت بخش بین‌الملل را دوباره در دستور کار قرار دهد تا به این واسطه آثار خارجی درخور و شایسته تئاتر ما روی صحنه بروند. بر اساس چنین روندی است که مبادلات و مشاهدات خوبی صورت خواهد گرفت و توجه نسل جوان هم جلب خواهد شد. امیدوارم از این به بعد آثار خوب و شایسته‌ای برای حضور در جشنواره تئاتر فجر به ایران بیایند. اینکه بگوییم بودجه نداریم و باید ذخیره کنیم و نمی‌توانیم هزینه کنیم، دردی از تئاتر ما دوا نخواهد کرد.
شما در سال‌های اخیر بیش از دیگر کارگردان‌ها اجرای برون‌مرزی داشته‌اید. طی این چند سال مرکز هنرهای نمایشی چقدر در اعزام به دیگر کشورها از شما حمایت کرده است؟
در گذشته مثلا حدود ده سال پیش که ما اجرا می‌رفتیم، مرکز هنرهای نمایشی بخشی داشت که از این اعزام‌ها حمایت می‌کرد. بر همین اساس، لااقل سالی یک اجرای برون‌مرزی مورد حمایت مرکز قرار می‌گرفت. مثلا اگر گروه ما سه یا چهار اجرا داشت، حتما یکی از آنها مورد توجه و حمایت مرکز هنرهای نمایشی قرار می‌گرفت. متاسفانه این روند طی سال‌های اخیر کلا حذف شده است.
برای اجراهای اخیر نمایش «مکبث‌زار»، مرکز هنرهای نمایشی کجای ماجرا قرار داشت؟
متاسفانه در زمان مدیریت آقای کاظم نظری با ما همکاری نشد. ما برای اجرای نمایش «مکبث‌زار» سالن تمرین می‌خواستیم که حتی این امکان را در اختیارمان نگذاشتند. حتی برای این درخواست با ما همکاری هم نکردند؛ مثلا اینکه بگویند ما برای مهیا شدن مکان تمرین شما با مدیر فلان مجموعه مکاتبه می‌کنیم. هرگز چنین اتفاقاتی رخ نداد. جای تاسف است که این توجه‌ها و حمایت‌ها در مرکز هنرهای نمایشی که تنها حامی هنرمندان است، دیگر وجود ندارد.
معمولا مدیران بخش‌های فرهنگی همیشه از عدم وجود بودجه کافی می‌نالند.
نباید اینطور باشد. شما حساب کنید تئاتر مثل فوتبال و ورزش‌های دیگر تیم ملی ندارد؛ اما با این حال هر اثری که از ایران در خارج از کشور روی صحنه می‌رود، نماینده مملکت ماست. این همکاری‌ها حتی در اجراهای قبلی سال گذشته‌مان هم وجود نداشته است.
به نظرتان فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی تا چه حد تحت تاثیر مقولات سیاسی است؟
ببینید ما یک جزیره نیستیم بلکه در دنیا یک تاریخ و تمدن محسوب می‌شویم. اگر می‌خواهیم در حیطه سیاسی اثرگذار باشیم باید در عرصه فرهنگ حرفی برای گفتن داشته باشیم. قضیه این است که توسعه تک سویه، توسعه ناقص است! اگر ما نتوانیم فرهنگ و هنرمان را به دنیا نشان دهیم، آنها تعریفی را به کار می‌برند که خودشان دوست دارند. خیلی مهم است که نسبت به این موضوع تجدید نظرهایی صورت گیرد.
نظرتان درباره مدیریت جدید اداره کل هنرهای نمایشی، چیست؟
با شناختی که به طور نسبی از مدیر جدید آقای نیلی دارم، امیدوارم دریچه و درهای تازه‌ای به روی تئاتر باز شود. باید در برنامه‌ریزی کلان اهمیت اجراهای فرا مرزی مورد توجه قرار بگیرد. خوشبین هستم که با حضور ایشان اتفاقات خوبی در حوزه فرا مرزی رخ دهد. امیدوارم چنین اتفاقی بیفتد، زیرا بسیار لازم است. در حال حاضر نمایش «مکبث‌زار» به جشنواره‌های دیگری هم دعوت شده، در ادامه آیا از ما حمایت خواهد شد؟ مشخص نیست و امیدوارم چنین باشد.
آیا ناگفته‌ای هست که بخواهید درباره‌اش صحبت کنید؟
کلا گروه‌ها نباید همیشه در این زمینه دغدغه مالی و چالش‌های دیگری داشته باشند. وقتی یک نمایش مورد اقبال جهانی قرار می‌گیرد در نهایت نماینده همین کشور است و نباید این موضوع را فراموش کنیم.
