تولید ادبیات کودک و نوجوان در دوره پهلوی براساس نیازسنجی اجتماعی نبود

به گزارش ایلنا به نقل از ستاد خبری سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نشست علمی- تخصصی آسیب‌شناسی ادبیات کودک و نوجوان با حضور احمد جولایی، عضو هیئت علمی دانشگاه و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان و مریم جلالی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی و پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان، عصر شنبه، ۲۲ اردیبهشت ۱۴۰۳، زیر گنبد کتاب سالن ناشران کودک و نوجوان، در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

آمیختگی ادبیات ایران با مفاهیم دین پس از اسلام

در این نشست، مریم جلالی، پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان با مرور اجمالی تاریخ ادبیات کودک و نوجوان در جهان و ایران گفت: قبل از اسلام در متون دینی، توصیه‌هایی در رفتار با کودکان وجود داشته است و در بستر فرهنگ ایران قبل از اسلام، کودکان موظف به یادگیری این متون ایدئولوژیک بوده‌اند. پس از اسلام نیز کودکان به یادگیری خواندن قرآن و نوشتن به خط عربی می‌پرداختند و ادبیات ایران پس از اسلام به مرور با مفاهیم قرآنی آمیخته شد.

در ادامه نشست، جلالی با نام بردن از آثار ادبیات کودک و نوجوان همچون داستان کلیه‌ودمنه، گلستان سعدی و بهارستان جامی به‌عنوان مهمترین متون مورد استفاده کودکان و نوجوانان در طول تاریخ ایران، بیان کرد: از دیگر آثار مهم پس از اسلام برای کودکان و نوجوانان «بچه‌خوانی» است که متن تعزیه سخنان حضرت رقیه (س) و سکینه (س) بوده است. در دوره مشروطه کتاب قصه خاله‌قورباغه برای کودکان نوشته شد و پس از آن در دوره پهلوی اول و دوم اشراف کامل بر انتخاب متون برای کودکان و نوجوانان و نیازسنجی اجتماعی وجود نداشت.

وی در ادامه درباره تاریخ ادبیات کودک و نوجوان پس از انقلاب اسلامی افزود: پس از انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، ادبیات کودک و نوجوان، ادبیات ایدئولوژیک بود و اواخر دهه‌هفتاد به شکل جدی به ادبیات کودک و نوجوان پرداخته شد. اوایل دهه‌هشتاد اوج شکوفایی ادبیات کودک و نوجوان بوده و اواخر دهه‌نود در فضای چاپ کتاب‌های کودک و نوجوان آشفتگی ایجاد شد.

جلالی درباره آسیب‌شناسی امروز ادبیات کودک و نوجوان تاکید کرد: آسیب‌شناسی ادبیات کودک و نوجوان از نظام سیاستگذاری در این حوزه نشات می‌گیرد و نویسندگان، ناشران، متن و مخاطبان را تحت‌تاثیر خود قرار می‌دهد و برای حل این آسیب‌ها باید تغییر در نظام سیاستگذاری صورت پذیرد.

احمد جولایی، پژوهشگر ادبیات کودک و نوجوان با خواندن شعر معروف فرزندان ایران از عباس یمینی‌شریف، بیان کرد: شعر یمینی‌شریف برای کودکان با تاکید بر عنصر وطن در کتاب‌های درسی کودکان طوری بچه‌ها را تربیت کرد که این بچه‌ها در دفاع مقدس برای وطن جنگیدند.

جولایی با اشاره به محوریت دو عنصر ادبیات و کودک در تعریف ادبیات کودک و نوجوان، افزود: تعریف کودک در اسلام با جهان متفاوت است و وزارت دادگستری بر مبنای کتاب حقوق کودکان از یونسکو باید هرساله به یونسکو گزارش دهد که برای کودکان ایران چه کرده است و حال ما در اینجا باید بگوییم ادبیات کودک و نوجوان برای کودکان ایران چه کرده است.

جولایی در پایان درباره آسیب‌شناسی فضای نشر کتاب در ایران گفت: ناشران عمومی با بودجه دولت و ناشران بخش خصوصی با هزینه شخصی و با انگیزه‌های مختلف مادی و معنوی به نشر کتب می‌پردازند. کتب نشر عمومی پیش از تولید فروخته شده‌اند اما به‌طور کلی ناشری موفق است که به دلیل استقبال عمومی به چاپ چندم در هر اثر برسد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab. ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.