اغلب آثار مستند کیفیت صادرات ندارند

به گزارش خبرنگار ایلنا، محمدرضا عباسیان (مستندساز و تهیه‌کننده سینما) درباره وضعیت پخش بین‌المللی مستندهای ایرانی اظهار داشت: ما در حوزه پخش فیلم داستانی، مستند، انیمیشن و سریال حرفه‌ای نیستیم. وقتی در زمینه صادرات صحبت می‌کنیم، از کالایی حرف می‌زنیم که از زمان تولید به عرضه و فروش آن در بازارهای جهانی فکر شده است. در زمینه میوه، خشکبار و فرش یا مواردی از این دست، چنین نگاهی را داریم و وقتی از محصول صادراتی صحبت می‌کنیم، به کیفیتی اشاره می‌کنیم که قرار است مطبوع و مقبول مشتری خارجی باشد.

وی ادامه داد: فیلم، سریال، مستند و انیمیشن، محصول فرهنگی هستند که از زمان تولید باید به وجه بین‌المللی آن بیاندیشیم. اغلب در جریان تولید این آثار، اصلا به چنین معیاری توجه نداریم. بیشترین تمرکز در بخش عرضه آثار، در بخش دولتی است و دفاتر خصوصی هم معمولا در جشنواره‌های معتبری مثل کن و برلین از امتیاز و اعتبار نهادهای دولتی استفاده می‌کنند. به هر حال، آنچه نیاز داریم نگاهی تخصصی به مسئله پخش، بازارهای جهانی و مخاطب بین‌المللی است. اگر حضور در این فضاها و درآمدزایی از آن برایمان مهم است.

دبیر سی و یکمین جشنواره فیلم فجر گفت: آنچه برای اغلب فیلمسازان، تهیه کنندگان و حتی پخش کننده‌ها مهم است، حضور در فستیوال‌هاست. در سینمای داستانی و مستند، آفت اصلی، فیلمسازی برای جشنواره‌ها و بی‌علاقگی نسبت به درآمدزایی از راه عرضه فیلم است. صاحبان فیلم از حق نمایش آثارشان در جشنواره‌ها، درآمدی اندک کسب کرده و از شهرتی که حضور در جشنواره‌ها برایشان به وجود می‌آورد و خبرسازی که زیر سایه این حضورها رخ می‌دهد، راضی و به همین درآمد اندک قانع هستند.

عباسیان گفت: مخاطبانی که از این فضاها مطلع نیستند، معمولا مرعوب این اطلاع‌رسانی و خبرسازی شده و حتی به این نکته توجه ندارند که مثلا در فلان کشور چند جشنواره و رویداد فرهنگی وجود دارد و هر رویدادی معتبر و جایزه‌اش باارزش مادی و معنوی نیست.

مدیر عامل سابق موسسه رسانه‌های تصویری ادامه داد: وقتی سیستم دولتی، در تولید مستند نقش اصلی را بازی می‌کند، طبیعی است که بحث فروش و عرضه تا سال‌ها نادیده گرفته شود. در حالی که در تولید، قانون اصلی توجه به مخاطب، فروش و بازگشت سرمایه است. نهادهای دولتی، دغدغه بازگشت سرمایه و سوددهی را ندارند و این باعث می‌شود معضل بزرگ سینمای مستند، عرضه و دیده شدن آن باشد.

عباسیان در بخش دیگری از سخنانش درباره تنوع و تکثر جوایز در جشنواره‌های خارجی و اعتبار این جایزه‌ها گفت: نسخه یکسانی برای جشنواره‌ها و جوایزشان نمی‌شود پیچید، بعضی جشنواره‌ها جوایز بیشتری دارند اما همین تعداد، موثر و مهم است. ما نباید جشنواره‌های داخلی را با رویدادهای مشابه خارجی مقایسه کنیم. اگر چه سینمای ایران، یکی از مهمترین سینماهای منطقه و غرب آسیاست. جشنواره فیلم فجر، رویداد مهمی است. رقیبان بسیاری در منطقه سربرآوردند اما خورشیدشان زود افول کرد. در ترکیه جشنواره‌ای به اعتبار فیلم فجر نداریم و در مصر چنین جشنواره‌ای وجود ندارد. جشنواره قاهره و دمشق (سوریه) روزگاری اعتبار داشته‌اند، اما آن‌ها هم روند نزولی داشته و از اعتبارشان کم شده است.

کارگردان مستند «قانا» ادامه داد: ما نباید خودکم‌پندار باشیم. سینمای ایران متصل به ریشه‌های فرهنگی ماست و غنای آن با سینماهای منطقه قابل قیاس نیست. جشنواره فیلم فجر هم بضاعتی است که نباید نادیده گرفته شود. با توجه به‌شان این سینما، باید بگویم «سینماحقیقت» یا جشنواره‌های داخلی ما مثل فیلم فجر به دلایل مختلف در حد جشنواره‌هایی مثل کن، ونیز و برلین نیستند. به همین دلیل نمی‌شود قواعدی که در آن جشنواره‌ها وجود دارد، در این جشنواره‌ها رعایت کرد.

عباسیان در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: قانونی وجود ندارد که اهدای ۱۵ جایزه در یک اختتامیه غیرحرفه‌ای است و مثلا اگر ۳ جایزه اهدا شود، آن جشنواره طراز بالایی دارد. اهمیت یک رویداد فرهنگی مثل جشنواره، به مسائل مختلفی از جمله ساختارهای آن، هیات انتخاب، هیات داوری، آثار و نحوه اهدای جوایز بستگی دارد و تنها تعداد جوایز یک رویداد، نشان دهنده میزان اعتبار آن نیست.

مدیرعامل سابق موسسه رسانه‌های تصویری ادامه داد: آنچه ما در جشنواره‌های داخلی با آن مواجهیم و در جشنواره‌های خارجی اصلا وجود ندارد این است که اینجا، کسی به قاعده بازی پایبند نیست. شما نمی‌بینید فیلمسازی بگوید چرا کن یا برلین فیلم من را نپذیرفت و من دیگر فیلم به این جشنواره‌ها نمی‌دهم. فیلمسازی نمی‌گوید چرا فیلم من در بخش مسابقه بود اما جایزه نگرفت. چنین تحلیل‌ها، فشارها و رویکردهایی وجود ندارد. اینجا، به دلیل تغییر دائمی مدیران، فیلمسازان می‌دانند می‌توانند به یک جشنواره و مدیرانش بتازند اما چند دوره بعد، با تغییر مدیر و دبیر دوباره در آن رویداد شرکت کنند.