سهم 16 درصدی کالاهای مصرفی از کل واردات ایران در سال 96

استانداردهای بین المللی در طبقه بندی کالاهای سرمایه ای ،واسطه ای و مصرفی

به گزارش ایلنا از گمرک ایران؛ طبقه ­بندی نظم بخشیدن منطقی به داده ­ها یا اطلاعات موجود است. به طوری که یک یا چند صفت مشخص از موارد موجود، مد نظر قرار گرفته و چارچوبی معنادار به منظور دسته­بندی داده­ ها و اطلاعات موجود ارایه می­شود. در راستای انجام طبقه ­بندی­های اقتصادی- اجتماعی که در زمرة طبقه ­بندی­های مرجع قرار می­‌گیرند، نهادهای بین ­المللی نظیر سازمان ملل متحد، سازمان بین­المللی کار، صندوق بین­المللی پول، سازمان جهانی گمرک و سایر نهادهای مشابه، با توجه به اهداف مورد نظر خود، به ارایه انواع طبقه ­بندی­ پرداخته­ اند. بخشی از طبقه ­بندی­های انجام­ شده در حوزه اقتصاد، به طبقه ­بندی محصولات تولیدی باز می­گردد که در همین راستا نیز چندین تقسیم­ بندی، توسط نهادهای مرتبط ارایه شده است. یکی از این دسته ­بندی­ها، طبقه ­بندی استاندارد بین­ المللی کلیة رشته فعالیت­های اقتصادی (ISIC) است.

    این نوع طبقه­ بندی، مرجع بین ­المللی طبقه­ بندی فعالیت­های تولیدی بوده و چارچوبی جامع است که از طریق آن، داده­های اقتصادی گردآوری شده و در ساختاری مناسب به منظور تحلیل اقتصادی، تصمیم­گیری و سیاستگذاری مورد استفاده واقع می­شوند.

   نوع دیگری از طبقه ­بندی ارایه­ شده، طبقه ­بندی محوری محصول (CPC) است که تولیدات را بر اساس خصوصیات فیزیکی و ماهیت ذاتی محصولات که خاص آنها است، طبقه ­بندی می­کند. در این نوع طبقه­بندی جزئیات کاملی از کالا مد نظر قرار می­گیرد. عواملی نظیر اینکه کالا از چه مواد خامی تشکیل شده است، در چه مرحله ­ای از تولید محصول قرار دارد یا نحوة تولید کالاها، هدف یا ردة استفاده کننده از آن و قیمتی که به فروش می­رسد، در این طبقه ­بندی لحاظ می­شود.

   دسته سوم طبقه ­بندی محصولات، طبقه­ بندی نظام هماهنگ توصیف و کدگذاری کالا (HS) نام دارد که بر طبق این دسته­ بندی، جزئیات مبسوط و کاملی از کالاهای قابل مبادله در تجارت بین­ الملل ارائه می­گردد. شایان ذکر است، شکل دیگر این گروه ­بندی، طبقه ­بندی استاندارد تجارت بین ­الملل (SITC) نام دارد. در این نوع طبقه­ بندی مواردی چون؛ مواد مورد استفاده در تولید، مرحلة فرایند، طرز عمل بازار و استفاده از محصول، اهمیت کالا بر مبنای تجارت جهانی و تغییرات فن­آوری منعکس می­گردد.

طبقه ­بندی رده ­های عمده اقتصادی (BEC) نیز نوعی دیگری از طبقه­ بندی است که گروه­های کالایی را بر مبنای مصارف نهایی آنها به سه دسته عمده «کالاهای مصرفی»، «کالاهای واسطه­ای» و «کالاهای سرمایه ­ای» طبقه­ بندی می­کند. در این راستا، ابتدا توضیحاتی در خصوص منطق طبقه ­بندی کالاها به سه دستة مذکور، پرداخته، سپس اطلاعاتی در رابطه با طبقه ­بندی BEC آورده شده است.

نحوه تعیین گروه بندی کالاهای سرمایه ای، واسطه ای و مصرفی

   کالاها از نظر نحوة استفاده در سه دستة کالاهای مصرفی، واسطه ­ای و سرمایه ­ای طبقه­ بندی می­شوند. گمرک ایران برای اولین بار در سال 1379، اقدام به انتشار آمار واردات به تفکیک کالاهای سرمایه ­ای، واسطه ­ای و مصرفی نمود. با توجه به جداول موجود اتصال کدهای SITC وBEC  به HS، امکان طبقه­بندی کالاها بر اساس مصرف نهایی آنها وجود خواهد داشت. گروه­ بندی مذکور بر اساس کد تعرفه H.S و اختصاص سهم در هر یک از گروه­ها تنظیم شده و الگوی بین ­المللی بر مبنای کد BEC، مبنای این گروه­ بندی قرار گرفته که در الگوی مذکور به هر ردیف سهم 100 تعلق می­گیرد و این مبنا بر اساس الگوی مصرف کالاهای وارداتی در داخل کشور، دستخوش تغییرات در سهم گردیده است.

تعاریف  طبقه بندی مذکور  به شرح زیر مبنا قرار گرفته است:

کالاهای سرمایه ­ای: به کالاهای اطلاق می­گردد که در تولید سایر کالاها و خدمات به کار رفته و طول عمر آن بیش از یک سال باشد. کالاهای سرمایه ­ای نیز در ایجاد کالاهای دیگر مورد استفاده قرار می­گیرند. ماشین چاپ، تراکتور، دستگاه جوش، دستگاه تراشکاری و موارد مشابه، در زمره  «کالاهای سرمایه ­ای» لحاظ می­گردند.

کالاهای واسطه ­ای: به کالاهایی اطلاق می­گردد که در تولید سایر کالاها و خدمات به کار می­رود. به عبارت دیگر؛ این کالاها، به عنوان واسطه و وسیله­ ای به منظور تولید کالاهای نهایی به شمار می ­آیند. مواد اولیة مورد استفاده در صنایع گوناگون، قطعات و لوازم اولیة اتومبیل و موارد مشابه به عنوان کالاهای واسطه ­ای به شمار می­ آیند.

کالاهای مصرفی: به کالاهایی اطلاق می­گردد که در تولید سایر کالاها و خدمات به کار نرفته و مستقیم در مصرف خانوار مورد استفاده قرار می­گیرد. به تعبیری دیگر؛ کالاهایی که در سطح خرده فروشی خریداری می­شوند و در نهایت به مصرف خانوارها می­رسند، کالاهای مصرفی نامیده می­شوند و خود به دو دسته قابل تقسیم­ بندی هستند. برخی از کالاهای مصرفی، از نوع کالاهای مصرفی بی دوام  یا کم دوام به شمار می­آیند که عموماً با مصرف توسط خانوارها، پایان پذیرفته و عملاً چیزی از آن باقی نخواهد ماند، این نوع کالاها سریعاً فرسوده شده و از میان می­روند. انواع خوراکی­ها، از این دسته کالاها به شمار می­آیند. در مقابل برخی دیگر از کالاهای مصرفی از نوع کالاهای مصرفی بادوام هستند که با یکبار مصرف توسط مصرف ­کننده پایان نپذیرفته، بلکه قابلیت استفاده برای مدت زمان­های طولانی را دارا هستند. یخچال، تلویزیون و جارو برقی، نمونه های از کالاهای مصرفی با دوام هستند.

 نکته مهم در طبقه بندی مذکور این است که سهم کالاها در هر طبق بر مبنای الگوی مصرف در داخل هر کشور تعیین می گردد. بر این اساس برخی از کالاها هم می­توانند به عنوان کالاهای مصرفی و هم به عنوان کالاهای واسطه ­ای طبقه­ بندی شوند. چنانچه یک کالای مصرفی بی­دوام مانند شکر و گندم در صنایع تولیدی نظیر شکلات و شیرینی مورد استفاده قرار گیرد، به عنوان یک کالای واسطه­ای محسوب خواهد گردید. علاوه بر این برخی از کالاها هم می­توانند به عنوان کالاهای مصرفی و هم به عنوان کالاهای سرمایه­ ای طبقه­ بندی شوند. به عنوان مثال چرخ خیاطی اگر توسط خانوار مورد استفاده قرار گیرد، به عنوان کالای مصرفی بادوام و چنانچه در کارگاه تولیدی پوشاک مورد استفاده واقع شود، به عنوان کالای سرمایه ­ای در نظر گرفته خواهد شد.

نکته حائز اهمیت پاسخ به این سؤال است که؛ یک کالا در گروه کالاهای مصرفی طبقه ­بندی ­شود یا در کالاهای واسطه ­ای یا سرمایه­ ای؟ پاسخ سؤال در مورد بسیاری از کالاها، از پیش مشخص و واضح نیست. آنچه مسلم است، آن است که عامل اصلی در این مورد، به هدف خریدار برای خرید کالای مزبور و شیوه استفاده از آن کالا، باز می­گردد.

با توجه به مطالب فوق ، نحوه مصرف کالا ها در داخل کشور بر اساس جدول داده ستانده مرکز آمار ایران و میزان مصرف خانوار، میزان مصرف به منظور تولید کالا در صنایع تولیدی بر اساس اطلاعات موجود در وزارتخانه های مرتبط نظیر وزارت جهاد و کشاورزی ، بازرگانی، صنعت ، معدن و تجارت، بانک مرکزی ...  احصاء و بر همین اساس سهم کالا های وارداتی در هر گروه تعیین گردیده است .

به طور مثال،  «دانه گندم خوراکی»، به طور 100% کالای واسطه­ای محسوب شده که به عبارتی به طور خام و به شکل اولیه مورد مصرفی نبوده و پس از طی فرایندهایی تغییر کاربری می­یابد. بیشترِ کالاهایی همچون «محصولات شیمیایی»، «کودها»، «چدن، آهن و فولاد» و ... در این دسته قرار دارند. کالاهای مصرفی نیز، کالاهایی هستند که بی­واسطه و به طور مستقیم مورد مصرف قرار می­گیرند، مانند «پوشاک»، «خوراکی ها»، «زیورآلات»، «گوشت» و.... در مقابل، کالاهایی مانند «حیوانات زنده مانند اسب برای مولد نژاد»، «ماشین­آلات و دستگاه­های برقی»، «وسائط نقلیه هوایی» در گروه کالاهای سرمایه­ای قرار دارند. برخی کالاها نیز، از هر یک از دو یا سه گروه کالایی سهم دارند.

 میزان «واردات» در سال 1395

   میزان واردات کشور در سال 1395 بالغ بر 33,399 هزارتن و به ارزش 43,684 میلیون دلار بوده است. از این میزان واردات بالغ بر 28,028  میلیون دلار با سهم ارزشی 64.16 درصد به کالاهای واسطه­ای،8,524  میلیون دلار با سهم ارزشی 19.51 درصد به کالاهای سرمایه­ای و حدود7,131  میلیون دلار با سهم ارزشی 16.32 درصد به کالاهای مصرفی اختصاص داشته است. در جدول شماره 1، میزان واردات کشور در سال 1395 به تفکیک کالاهای گروه­بندی شده آورده شده است.

گروه کالاهای سرمایه ­ای

«دستگاه­های کمک ناوبری رادیویی غیر از دستگاه موقعیت­ یاب جهانی» با سهم ارزشی 10.58 درصد ، «دستگاه گیرنده و فرستنده از نوع SDH به ظرفیت 155 مگابیت بر ثانیه (STM1) و بالاتر» با سهم ارزشی 4.04 درصد و «ماشین­ آلات و دستگاه­های به هم فشردن، شکل دادن یا قالب­گیری سوخت­های معدنی جامد، خمیرهای سرامیکی و سایر محصولات معدنی، ماشین­های درست کردن قالب­های ریخته­ گری از ماسه» با سهم ارزشی 3.20 درصد، سه گروه اصلی کالاهای سرمایه­ای وارد شده به کشور هستند.

گروه کالاهای واسطه­ ای 

   همچنان که در جدول 1، اشاره شد، حدود 28,029  میلیون دلار یا حدود 64.16  درصد از ارزش کل واردات کشور در سال گذشته به کالاهای واسطه ­ای تعلق داشته است. «ذرت دامی» با سهم ارزشی 6.7 درصد و «لوبیای سویا» با سهم ارزشی 5.17 درصد و پس از آن « قطعات منفصله جهت تولید اتومبیل سواری ردیف 8703 بنزینی با حجم سیلندر 2000cc با ساخت داخل 14% تا کمتر از 30% به استثنای لاستیک» با سهم ارزشی 3.24 درصد سه گروه کالایی عمده کالاهای واسطه‌ای وارد شده به کشور در سال گذشته بوده ­اند.

کلیه اطلاعات مذکور بر اساس اطلاعات مندرج در اسناد وارداتی و طبقه بندی ارائه شده بر اساس استاندارهای جهانی که پیشتر به آن اشاره نمودیم و الگوی تأیید شده مصرف کالا در داخل کشور توسط سازمان های متولی است.

جهت مشاهده جدول  آمار واردات کشور به تفکیک گروه کالاها، بر اساس اطلاعات موجود و کارشناسی نشده سال 1395اینجا را کلیک نمایید .