میزگرد ایلنا با موضوع سی‌ونهمین جشنواره فیلم کوتاه تهران (۱)؛
سیاست تنوع ژانر نباید در راستای حذف سینمای اجتماعی باشد/ سیاستهای جشنواره باید زودتر اعلام می‌شد/ فیلمساز به جشنواره اعتبار می‌دهد
در میزگردی با حضور چند تن از فیلمسازان حاضر در جشنواره فیلم کوتاه تهران امسال، سیاستهای جشنواره و عملکرد انجمن سینمای جوان را مورد بررسی قرار دادیم که در بخش اول سیاست تنوع ژانر در جشنواره از جهات مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت.
به گزارش خبرنگار ایلنا، جشنواره فیلم کوتاه تهران در اواخر مهرماه سال جاری برگزار خواهد شد. امسال اولین دوره جشنواره با مدیریت مهدی آذرپندار برگزار خواهد شد و سی‌ونهمین دوره جشنواره با توجه به اظهارات دبیرش تغییرات و سیاستهای تازه‌ای خواهد داشت که این تغییرات از همان زمان اعلام با واکنش‌های مثبت و منفی بسیاری مواجه شد.
در میزگردی با حضور یاسر برزگر کارگردان «یه چوم یه لنگ»، فردین انصاری کارگردان «لیدی» و سیدمحمدرضا کمال‌علوی کارگردان «دوباره سکوت» این موضوع را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه مشروح بخش اول این میزگرد را مطالعه می‌کنید:
امسال اصلی‌ترین سیاست جشنواره فیلم کوتاه تهران تنوع در ژانر است، این سیاست را در حوزه سینمای کوتاه چطور ارزیابی می‌کنید؟
سیاست تنوع ژانر نباید به یک فیلتر تبدیل شود
سیدمحمدرضا کمال‌علوی: تعداد جشنواره‌های سینمایی در ایران آنقدر زیاد و متنوع نیست که بخواهیم برای معتبرترین جشنواره فیلم کوتاه کشور فیلتری تعریف کنیم و بگوییم که به این جشنواره تنها فیلم‌هایی راه پیدا می‌کنند که در قالب یک ژانر تعریف شوند. این نگرش به نظر من در کشورهایی که تعداد جشنواره‌های سینمایی‌شان بسیار زیاد است می‌تواند رویکردی مثبت و سازنده باشد.
جشنواره‌های زیادی در دنیا هستند که تمرکزشان روی ژانر است اما این سیاست جایی می‌تواند مثبت عمل کند که تعدد و تنوع وجود داشته باشد. اگر ما سیاست جشنواره را بر این اساس تعریف کنیم که فقط فیلم‌های تعریف شده در قالب ژانر می‌توانند به آن راه پیدا کنند، اگر یک فیلم در این قالب به جشنواره ارسال شود و فیلم‌هایی که ارتباط چندانی با سیاستهای این رویداد ندارند هم با کیفیت بالا به جشنواره ارسال شوند اما به دلیل سیاست تنوع ژانر کیفیت مدنظر نباشد و فیلم‌های بی‌کیفیت در ژانرهای مختلف به جشنواره بروند، اتفاق خوبی رخ نداده و منطقی نیست.
به نظر من جشنواره فیلم کوتاه تهران باید فقط به کیفیت آثار توجه داشته باشد و دیدگاه‌هایی مثل تنوع ژانر در این رویداد را نمی‌پسندم چرا که انتخاب‌ها را می‌تواند محدود کند.
یاسر برزگر: من با این دیدگاه موافق هستم اما با توجه به اینکه فراخوان را خوانده‌ام می‌دانم که سیاست تنوع ژانر در جشنواره فیلم کوتاه نوعی فیلتر نیست. فراخوان جشنواره بر این نکته تأکید دارد که تنوع ژانر در اولویت است و قرار بر این نبوده فیلم‌های با کیفیتی که در قالب ژانرهای متفاوت نیستند، کنار گذاشته شوند. باید فیلم‌های راه‌یافته به جشنواره را ببینیم و بعد درباره این مسئله قضاوت دقیقی داشته باشیم اما در اولویت‌بندی من مشکلی نمی‌بینم و حتی بزرگ‌ترین جشنواره‌ها مثل جشنواره کن هم اولویت‌بندی دارد.
امسال سیاست جشنواره بر این است که تنوع ژانر در اولویت باشد ولی اگر این سیاستگذاری در این جهت باشد که مثل یک فیلتر عمل کند، قطعاً سیاستگذاری غلطی است. نکته دیگر به این مسئله مربوط می‌شود که جشنواره فیلم کوتاه تهران سیاست خود را اعلام کرده و این شفاف‌سازی از نظر من اتفاق مثبتی است چرا که تکلیف فیلمساز با جشنواره را روشن می‌کند و برخی جشنواره‌ها این رویکرد را دارند و سیاستهای خود را اعلام می‌کنند.
رویکرد حمایت از تنوع ژانر در سینمای کوتاه، به خودی خود اتفاق مثبتی است
سیدمحمدرضا کمال‌علوی: از نظر من جشنواره اگر اعلام کند که از فیلم‌هایی در یک موضوع خاص حمایت می‌کند می‌تواند یک سیاستگذاری منطقی باشد اما این رویکرد که ما امسال از فیلم‌ها در ژانرهای مختلف حمایت می‌کنیم و این در اولویت ما است، در هر صورت می‌تواند کارکرد فیلتر داشته باشد.
فردین انصاری: من فکر می‌کنم ما دچار یک اشتباه در بحث شده‌ایم. اینکه بگوییم یک فیلم در قالب ژانر تعریف می‌شود و فیلمی دیگر اینگونه نیست، تعبیر غلطی است چرا که همه فیلم‌ها به هر شکلی در قالب یک ژانر تعریف می‌شوند. بحث تنوع ژانر، موضوعی است که در این مدت مطرح است که اصلاً منظور از تنوع ژانر چیست. این موضوع حتی پیش از نشست دبیر جشنواره عنوان شد، زمانی که آقای آذرپندار مدیر انجمن سینمای جوان شد به این مسئله تأکید کرد و سیاست انجمن به این سمت رفت که از تنوع ژانر در سینمای کوتاه حمایت کند.
زمانی که آقای آذرپندار در سمت مدیر انجمن قرار گرفت با برخی فیلمسازان که تجربه همکاری با انجمن را داشتند جلسه‌ای گذاشته شد که در آن جلسه هم به این موضوع تأکید شد. البته باید به این نکته اشاره کنم که فارغ از بحث سیاستهای جدید برایم جلسه گذاشتن مدیر انجمن با فیلمسازان اتفاق عجیبی بود.
به نظر من سیاست تنوع ژانر در سینمای کوتاه اتفاق مثبت و خوبی است. در همان جلسه هم مدیر انجمن به هیچ ژانر و موضوع خاصی اشاره نکرد و فقط از تنوع ژانر گفت که به نظر من رویکرد بسیار خوبی بود اما نکاتی در این مورد وجود دارد. یکی از پرسش‌های اصلی این است که آیا از نظر انجمن سینمای جوان فیلم‌های اجتماعی منتقد که بعضاً برچسب سیاه‌نمایی نیز به آن‌ها زده می‌شود در قالب ژانر قرار نمی‌گیرند؟ قطعاً این آثار هم در قالب ژانر تعریف می‌شود و از آنجا که متأسفانه اکثر فیلمسازان به سیاستهای دولتی نسبت به سینما اعتمادی ندارند این نگرانی به وجود آمد که مبادا سیاست حمایت از تنوع ژانر در راستای حذف این سینما به کار برود. البته باید این نکته را هم در نظر داشته باشیم که در این سال‌ها سینمای ما از اینگونه آثار اشباع شده است.
به هر شکل من در تصورات خودم به این نتیجه رسیدم که این رویکرد، اتفاق کاملاً مثبتی است. پس از این جلسه، دبیر جشنواره در نشست خبری به صراحت موضوعاتی چون کودک کشی و همجنسگرایی را جزو خط قرمزهای خود عنوان کرد؛ کاری که شاید مدیران قبلی هم انجام می‌دادند اما هیچ‌گاه با صراحت این حرف را نمی‌زدند و نمونه‌اش آقای موسوی بود که حذف و سانسورهای زیادی انجام داد و حجم زیادی از نارضایتی را به وجود آورد اما آقای آذرپندار با صراحت خط قرمزها و محدودیت‌های موجود در دوره مدیریت خود را بیان کرد.
سیاستهای جشنواره باید یک سال زودتر اعلام می‌شد
یاسر برزگر: از نظر من حتی اگر محدودیت‌ها غلط باشد، شفاف‌سازی که صورت گرفته اتفاق مثبتی است چرا که تکلیف فیلمساز را مشخص می‌کند.
سیدمحمدرضا کمال‌علوی: اگر قرار است جشنواره فیلم کوتاه به سینمای ما جهت بدهد، این شفاف‌سازی باید زودتر صورت می‌گرفت. اینکه یک جشنواره سیاستهای خود را سه یا چهار ماه پیش از برگزاری اعلام کند، به نوعی فیلمسازانی که بدون آگاهی از این سیاست فیلم ساخته‌اند را حذف کرده است.
جشنواره اگر در سیاستگذاری‌هایش برنامه‌ریزی دارد باید بلافاصله پس از برگزاری اختتامیه این دوره، اعلام کند که برای سال آینده چنین رویکردی دارد و انتخاب فیلم‌ها در این شرایط صورت می‌گیرد تا فیلمساز یک سال فرصت داشته باشد.
یاسر برزگر: اما من به عنوان فیلمساز هیچ‌وقت پیگیر فراخوان‌ها نیستم، من ذهنی دارم که فقط به سمت سینمای فانتزی گرایش دارد و اگر جشنواره فیلم‌های فانتزی را هم در خط قرمزهای خود قرار دهد، فیلم فانتزی خواهم ساخت اما با این حال رویکرد جشنواره را در جهت تنوع ژانر در سینمای ایران می‌پسندم و آن را درست می‌دانم.
یکی از دلایلی که ما در کشورمان تعداد جشنواره‌های سینمایی زیادی نداریم، این است که ما به آن اندازه تنوع فیلم هم نداریم. به نظر من نمی‌توان به فیلمساز نگاه و نوع فیلمسازی را تحمیل کرد اما اگر بخواهیم با سیاستگذاریهای دولتی به سینما جهت دهیم لازم است که اینگونه حمایت‌هایی در نظر گرفته شود، در این شرایط فیلمسازی که حضور در جشنواره برایش اهمیت دارد سعی دارد در ژانری خاص فیلم بسازد که به جشنواره راه پیدا کند و اینگونه خود به خود تنوع ایجاد می‌شود.
آیا جشنواره فیلم کوتاه این اعتبار و قدرت را دارد که با سیاستگذاریهای اینچنین تغییراتی اساسی در کلیت سینمای کوتاه ایران ایجاد کند؟
فیلمسازان بسیاری برای حضور در جشنواره فیلم می‌سازند
سیدمحمدرضا کمال‌علوی: من فکر می‌کنم سال آینده برای حضور در جشنواره فیلم‌های کوتاه در ژانرهای مختلف ساخته خواهد شد چرا که حضور در جشنواره برای خیلی از فیلمسازان مهم است و اساساً فیلم می‌سازند که در جشنواره حضور داشته باشند.
یاسر برزگر: ساخت فیلم برای حضور در جشنواره در سینمای کوتاه اتفاق رایجی است و تنوع ژانر هم به طور کل به نفع سینما است. اگر فیلمسازی برایش مهم است فیلمش در ایران دیده شود، یکی از راه‌های ممکن حضور در جشنواره فیلم کوتاه تهران است و نمی‌توان این موضوع را منکر شد پس ممکن است برای دیده شدن خیلی‌ها مجبور شوند که در راستای سیاستهای جشنواره که اتفاقاً این بار یک سیاست فرمی است و نکته مثبتش هم در این نکته است، به ژانر فکر کنند و دست به تجربه‌های جدید بزنند.
من بر این عقیده‌ام که اصلاً امکان ندارد فیلمساز فیلم کوتاه هنگام ساخت فیلم به جشنواره فکر نکند. من به شخصه پس از ساخت فیلم سیاستهای جشنواره‌های مختلف را می‌خوانم و بعد اگر جشنواره مورد نظر از فیلم من استقبال می‌کرد، اثرم را به آن رویداد ارسال می‌کنم. برای من که دغدغه اصلی‌ام ساخت فیلم بلند است و در ایران برای دریافت مجوز و بودجه مجبور هستیم ساخت فیلم کوتاه را تجربه کنیم برای من اهمیت دارد که در جشنواره حضور داشته باشم و وقتی متوجه شدم که جشنواره از تنوع ژانر حمایت می‌کند خوشحال شدم و به نظرم این رویکرد سینماگران را مجبور به ساخت فیلم در ژانرهای مختلف می‌کند و می‌تواند به تنوع در سینمای ایران منجر شود.
فیلم ساختن برای جشنواره، هیچ تفاوتی با فیلمسازی سفارشی ندارد
فردین انصاری: من با حرف‌های آقای برزگر مخالفم، اینکه فیلمساز به سیاستهای جشنواره توجه داشته باشد و بر اساس آن سیاست‌ها فیلم بسازد، هیچ فرقی با فیلمساز سفارشی یا آگهی‌سازی ندارد.
یاسر برزگر: این کاملاً مشخص است که فیلمسازی در جهت سیاستهای یک جشنواره، فرقی با فیلمسازی سفارشی ندارد اما من به شرایط فیلم کوتاه اشاره کردم و از طرفی به این نکته تأکید کردم که من به شخصه پس از ساخت فیلمم برای حضور در جشنواره‌ها، درباره سیاست‌هایشان تحقیق می‌کنم. اما در نهایت فیلمساز فیلم کوتاه یکی از راه‌هایی که برای دیده شدن و فراهم کردن فرصت برای ادامه فیلمسازی‌اش در پیش دارد حضور در جشنواره‌ها است و طبیعی است که به سیاستهای جشنواره‌ها نیز توجه کند.
فردین انصاری: از نظر من جشنواره اعتبارش را از فیلمسازان می‌گیرد و اگر یک سال همه فیلمسازان معتبرترین جشنواره جهان را تحریم کنند، همان رویداد معتبر هم دیگر حداقل در آن سال هیچ اعتباری ندارد. من این نکته را می‌پذیرم که هر جشنواره‌ای در دنیا سیاست خود را دارد اما لازم است که این سیاستگذاری مورد تحلیل قرار بگیرد.
درباره تنوع ژانر باید بگویم که من در زمان ساخت فیلم اصلاً به ژانر فکر نمی‌کنم و تنها چیزی که در ذهن دارم آن چیزی است که به آن علاقه دارم. جشنواره فیلم کوتاه کارش سیاستگذاری برای سینمای کوتاه نیست، انجمن سینمای جوان است که این وظیفه را برعهده دارد اما از آنجا که جشنواره توسط انجمن برگذار می‌شود، سیاستهای انجمن در جشنواره رسوخ پیدا کرده است و من فکر می‌کنم فیلمسازانی که مسیر خودشان را دارند و به علاقه‌مندی‌های خود فکر می‌کنند، سیاستهای جشنواره تأثیری بر آن‌ها نخواهد داشت.
با این حال باید بگویم وجود انجمنی که از ساخت فیلم‌های کوتاه حمایت می‌کند واقعاً اتفاق مثبت و خوبی است و قطعاً این انجمن در سینمای کوتاه ایران تأثیرگذار است. این نکته را هم باید مدنظر داشت که انجمن سینمای جوان یکی از معدود نهادهای دولتی است که در این کشور وظیفه‌اش را انجام می‌دهد و از این جهت یک نهاد دولتی متفاوت است.
