بلاتکلیفی ۱۴۰ خانه تاریخی سمنان در ۳۵۷ هکتار بافت مصوب/ نه توان تملک داریم نه شرایط دادن زمین معوض!

به گزارش خبرنگار ایلنا، سالهاست خانه‌های تاریخی شهرهای ایران یکی پس از دیگری تخریب می‌شوند و جای این بناها را یا پاساژها و مراکز تجاری می‌گیرند یا بناهایی ناهمگون که هیچ تناسبی با معماری اصیل و بومی ندارند. مالکان بناهای خصوصی معتقدند که به‌دلیل نبود سیاست‌ها و راهکارهای تشویقی از جمله حذف مالیات و همچنین منتفع نشدن از حفظ بنای تاریخی خود، به تخریب بنا روی می‌آورند تا با ساخت و سازهای تجاری سود بیشتری را کسب کنند. این درحالی است که رشد تورم و همچنین سود ناشی از ساخت و سازها به تخریب بناهای تاریخی در شهرهای مختلف کشور دامن زده است.

استان سمنان نیز یکی از استان‌های پهناور ایران است که مملو از آثار تاریخی است. معاون اداره میراث‌فرهنگی استان سمنان اما این مشکل را بیشتر مربوط به مرکز استان می‌داند به گفته او، این معضل کمتر در شهرهای کوچکی چون دامغان و شاهرود مشاهده می‌شود چراکه هم بافت تاریخی آن کوچکتر است هم تعداد بناهای تاریخی آن‌ها کمتر است اما در سمنان این موضوع یکی از بزرگترین معضلات به‌شمار می‌رود.

سروش هاشمی (معاون میراث‌فرهنگی اداره میراث‌فرهنگی استان سمنان) به ایلنا گفت: درحال‌حاضر بزرگترین مشکل میراث‌فرهنگی، در سمنان خانه‌های تاریخی است که دارای مالکین شخصی هستند. قانون به بناها و خانه‌های دارای ارزش تاریخی اجازه تخریب نمی‌دهد اما مالکی که به لحاظ اقتصادی در شرایط مطلوبی قرار ندارد چه باید کند؟ این بناها یا باید توسط اداره‌های میراث‌فرهنگی تملک شوند یا باید به مالکین زمین معوض داده شود تا آن‌ها نیز متضرر نشوند.

وی افزود: درست است که قانون اجازه تخریب به بنای تاریخی را نمی‌دهد اما زمانی‌که میراث‌فرهنگی نه بودجه تملک دارد و نه زمین معوضی دارد که در اختیار مالک بگذارد، مالک چه کار باید کند؟ این موضوع یک معضل بزرگ است.

او در پاسخ به اینکه چه تعداد بناهای تاریخی سمنان که در اختیار مالکان خصوصی هستند درمعرض تخریب هستند، گفت: در سمنان بسیاری از خانه‌های تاریخی با مالکیت خصوصی درحال تخریب هستند، هر چند که تعدادی از آن‌ها را اداره میراث‌فرهنگی مانع از تخریب می‌شود اما وقتی مالکین هیچ انتفاعی از این بنا نمی‌برند و به آن‌ها رسیدگی نمی‌کنند طبیعی است به مرور زمان تخریب می‌شوند.

معاون اداره میراث‌فرهنگی سمنان افزود: خانه مثل یک موجود زنده است وقتی در آن رفت و آمد شود، روح زندگی در آن جریان پیدا می‌کند ولی وقتی به آن رسیدگی نشود طبیعتا تخریب می‌شود و متاسفانه سمنان نیز با این مشکل مواجه است و ما هنوز نتوانسته‌ایم آن را حل کنیم.

هاشمی افزود: ما در سمنان در ناحیه یک شهری یا همان منطقه یک شهرداری، ۳۵۷ هکتار بافت تاریخی مصوب داریم که در این بافت مصوب ۱۴۰ خانه تاریخی وجود دارد. در این منطقه هم زمین محدود است و مردم هم علاقمند به نوسازی هستند و در شرایطی که میراث‌فرهنگی قرار دارد، ما نمی‌دانیم با وضعیت این بناهای تاریخی چه کار کنیم. گرچه در برنامه هفتم توسعه، دولت مسکن و شهرسازی را موظف کرده تا زمین معوض در اختیار میراث‌فرهنگی بگذارد تا ما بتوانیم بحث تملک خانه‌های تاریخی را انجام دهیم اما این اتفاق بسیار زمانبر است و نمی‌دانیم با این وضعیت پیش‌رو این طرح به سامان می‌رسد یا خیر.

هاشمی درخصوص ویژگی بناهای تاریخی سمنان افزود: در سمنان بناهای تاریخی دارای دوره‌بندی مختلفی هستند و برخلاف کاشان که برگرفته از معماری اشرافی و تزئینات است، ما با یک معماری بومی، ساده و مردم‌گرایانه در یک منطقه کویری مواجه هستیم به‌عنوان مثال در یک کلنونی مجموعه‌ای از خانه‌های درهم تنیده را داریم که از گذشته تاکنون در کنار هم بدون هیچ مشکلی زندگی می‌کردند.

او گفت: به عنوان مثال در محور کهن‌دژ سمنان، خانه‌ای قاجاری که متعلق به آقای آزاده است وجود دارد که دارای تزئینات بسیار زیباست. مالک بارها به اداره میراث‌فرهنگی درخواست داده تا میراث‌فرهنگی این بنا را خریداری کند اما از آنجا که این امکان در شرایط فعلی وجود ندارد مالک در آن را بسته و خانه نیز افتاده دست ورثه و به مروز زمان دارد تخریب می‌شود. ما نیز تا حدی به مالک می‌توانیم با اخطارهای مکرر فشار وارد کنیم که از تخریب جلوگیری کند اما از یک جایی به بعد که نتوانیم کاری برای بنا انجام دهیم، طبیعی است که خانه تخریب می‌شود.

معاون میراث‌فرهنگی استان سمنان تاکید کرد: بارها به مالکان خصوصی از مشوق‌های مالکان بناهای تاریخی گفته‌ایم از تغییر کاربری رایگان تا مشارکت‌های مرمتی، اما مالکان همچنان رغبتی برای انجام این اقدامات ندارند چراکه آن‌ها به کسب منافع کوتاه مدت و سریع فکر می‌کنند از سوی دیگر اقداماتی که ما ارائه می‌دهیم کاملا خدماتی است و مالکان باید یکسری فعالیت‌ها انجام دهند تا به این خدمات در آینده بتوانند دست پیدا کنند به‌همین دلیل از انجام این کار در بسیاری از موارد سرباز می‌زنند.