تاریخ را باید به شیوه خودمان بنویسیم

به گزارش ایلنا، مراسم رونمایی از کتاب «تأملاتی در باب تاریخ فرهنگی» ۱۱ دی‌ماه ۴۰۳ در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

نوذری این نشست را فرصتی برای گفت‌وگو در باب تاریخ فرهنگی قلمداد کرد و گفت: همت پژوهشگاه در برگزاری چنین مجامع علمی و از آن مهم‌تر تداوم آن بسیار ستودنی است. این امر همتی والا و دغدغه‌ای می‌طلبد که در این سال‌ها پژوهشگاه نشان داده است که این تلاش و استمرار را دارد.

وی ادامه داد: کار سترگ و قابل تقدیر انتشار کتاب تاریخ فرهنگی است که از منظرهای متفاوت به تاریخ فرهنگی پرداخته شود که خود بازنمای تنوع و تکثر ذاتی تاریخ فرهنگی است. این اثر که به همت دکتر احمدزاده و گروه «تاریخ فکری و فرهنگی» پژوهشگاه، پیش‌روی ما قرار گرفته، بسیار قابل تحسین است و از مسئولان پژوهشگاه درخواست می‌کنم که این کتاب را در تعداد نسخه‌های بیشتری منتشر کند تا به آسانی در دسترس دانشگاه‌ها، استادان، دانشجویان و پژوهشگران قرار گیرد.

در ادامه؛ معین‌زاده، معاون پژوهشی پژوهشگاه به‌رسم سپاسگزاری و قدردانی از طرف پژوهشگاه علوم انسانی به استاد نوذری تقدیم کرد.

سپس علیرضا ملایی‌توانی گفت: امیدوارم دکتر احمدزاده با حمایت معاونت پژوهشی پژوهشگاه با برگزاری نشست‌های تخصصی و همایش‌های ملی و بین‌المللی رونق بیشتری به این حوزه در پژوهشگاه و ایران بدهند که اکنون دکتر احمدزاده تنها فردی هستند که عَلَم تاریخ فرهنگی را برافراشته نگه‌داشته است.

 ملایی‌توانی بیان کرد: تاریخ فرهنگی بحث نوظهوری است که در ایران متولی خاصی ندارد، مشخص نیست در این زمینه جامعه‌شناسان، فیلسوفان یا انسان‌شناسان متولد هستند؟ تنها نهاد رسمی موجود در ایران همین گروه «تاریخ فکری و فرهنگی» پژوهشگاه است که در این جهت در حال تلاش و تولید ادبیات و انتشار آثار تألیفی و ترجمه است. تاریخ فرهنگی مبحث بسیار مهمی است برای شناخت تغییر و تحولات پرشتابی که در آن هستیم. تاکنون این تغییرات ان‌طور که باید و شاید باعث تجربه معرفتی، فکری و عملی ایرانیان نشده است و با انجام چنین کارهایی و همچنین بررسی در حوزه‌های مطالعاتی تاریخ فرهنگی می‌توانیم در این زمینه بیش از این مؤثر باشیم.

 یعقوب خزایی نیز ضمن ابراز خرسندی از تجربیات دوران دانشجویی خود در پژوهشگاه گفت: پژوهشگاه بستر بسیار مناسبی برای تعامل دانشجویان، استادان و پژوهشگران از حوزه‌ها و رشته‌های مختلف با یکدیگر است و بنده شخصاً از این پژوهشگاه، بیشتر از دانشگاه‌ها آموخته‌ام. به یک معنا پژوهش واقعی در این بستر تعاملی و گفت‌وگویی رخ می‌دهد. اغلب گروه‌های تاریخ در دانشگاه‌های کشور در بستر سنتی، کلاسیک و تک‌ساحتی تاریخ قلم می‌زنند درحالی‌که رشته تاریخ هم اکنون میان‌رشته‌ای شده است. پژوهشگر تاریخ باید با پژوهشگران فلسفه، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی و… تعامل کند و در پژوهشگاه این گفت‌وگوها و دیالوگ‌ها فراهم است که فرصتی بسیار ارزشمند برای هر پژوهشگری به‌شمار می‌رود.

سپس مهدی معین‌زاده، معاون پژوهشی پژوهشگاه، ضمن اشاره به اهمیت پژوهش‌های تاریخ فرهنگی اشاره کرد و گفت: هایدگر در کتاب «هستی و زمان» می‌گوید مورخ اصیل کسی است که دازاین اصیل بوده و زمان‌مندی را درک کرده باشد.

 وکیلی، مدیر امور پژوهشی پژوهشگاه ضمن عرض تبریک نیز به‌مناسبت انتشار کتاب و سپاس و قدردانی از دکتر احمدزاده این پرسش را طرح کرد که «تفاوت تاریخ فرهنگی و تاریخ فرهنگ» در چیست؟ و درخواست کرد عبارت «تاریخ فرهنگی» روشن شود.

در ادامه حمیدرضا دالوند با اشاره به واژه «فرهنگی» در نام «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی»، فرهنگ را جزئی از هویت پژوهشگاه دانست که در این کتاب متجلی شده و انتشار این اثر را بسیار ارزشمند توصیف کردند و گفت: این اثر ظرفیت‌های بسیاری برای طرح گفت‌وگوهای مختلف در پژوهشگاه دارد ازجمله گفت‌وگو میان تاریخ فرهنگی و تاریخ علم. وقتی تاریخ می‌نویسیم بین تاریخ فرهنگی و تاریخ علم هم‌پوشانی‌هایی هست و می‌توان بستر گفت‌وگویی میان دو گروه تاریخ فرهنگی و تاریخ علم در پژوهشگاه ایجاد کنیم که بستر و مسیرش فراهم است. همچنین تاریخ فرهنگی به نوعی تاریخ فرهیختگان و تاریخ اندیشه است و از این‌جهت نسبتی با خود ما در پژوهشگاه دارد. تاریخ فکری و فرهنگی پژوهشگران و فرزانگانی که تحول‌آفرین بوده‌اند و نشان داده‌اند که همواره پشت هر تحولی اندیشه و فکری جاری بوده است و از این بابت هم انتشار این اثر بسیار مهم است.

همچنین نیره دلیر، عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ضمن تشکر ویژه از دکتر احمدزاده برای بر عهده گرفتن مسئولیت گروه تاریخ فکری و فرهنگی پژوهشکده تاریخ پژوهشگاه گفت: من به‌عنوان مسئول وقت پژوهشکده تاریخ از نزدیک شاهد تلاش‌های ایشان بودم و پشتکار دکتر احمدزاده و تعامل پیگیرانه ایشان با نویسندگان، پژوهشگران و نویسندگان همایش بسیار تحسین‌برانگیز است.

دلیر افزود: پس از چرخش فرهنگی قرن بیستم و تغییرات مختلف در علوم، نگاه به رشته تاریخ نیز دچار تحولاتی شد. از سیطره تاریخ سیاسی کاسته و بر رویکردهای دیگر پرداخته شد مانند تاریخ اجتماعی، تاریخ فرهنگی و… ما نیز باید از سیطره شرق‌شناسی خارج شویم و به شیوه خودمان تاریخ‌مان را بنویسیم تا بتوانیم بر مبنای آن آینده‌پژوهی کنیم تا دریچه‌های جدیدی برای‌مان گشوده شود.

توران طولابی نیز ضمن قدردانی از تلاش‌های دکتر احمدزاده، در خصوص اهمیت حوزه تاریخ فرهنگی گفت: غالباً راویان تاریخ مردسالار، شهری و نخبه‌گرایانه بوده است، اما گویی برای دست‌یابی به شناخت بهتر نیاز است صدای دیگر راویان را نیز بشنویم از جمله راویان زن، راویان محلی و… که این امر را تاریخ فرهنگی میسر می‌کند. ما باید از چشم‌اندازهای جدید تاریخ را بازنگری و بازخوانی کنیم و چشم‌اندازهای محلی گنجینه‌های ارزشمندی هستند برای پرداختن به تاریخ فرهنگی و دست‌یابی به شناختی عمیق‌تر از گذشته خود.

سپس رضا بیگدلو کار دکتر احمدزاده و پژوهشگاه را از جنس بنیان‌گذاری دانست و گفت: بنیان‌گذاری آغاز راهی نو و تحول در دل خود دارد و دکتر احمدزاده با انتشار این کتاب مسیری نو در ایران ایجاد کرد و همچنین کیفیت این بنیان‌گذاری نیز شایان توجه است. توجه به تاریخ فرهنگی در ایران ضروری است. جامعه ما با مسائلی روبه‌روست که ریشه در انگاره‌های فرهنگی و استعاره‌های ما دارد که به آن‌ها پرداخته نشده و حیاتی است که به آن بپردازیم.

وی افزود: حل این مسائل و معضلات در گرو پرداختن به این انگاره‌ها و استعاره‌هاست که در مطالعات تاریخ فرهنگی میسر می‌شود.

در بخش پایانی مراسم نیز احمدزاده گزارشی از روند آماده‌سازی این کتاب ارائه کرد و گفت: برای این همایش ۸۶ مقاله دریافت و تعداد ۵۴ مقاله پذیرفته شد و به جرأت می‌توان گفت، مقالات از استاندارد بالایی برخوردارند و در حد مقالات علمی – پژوهشی و بسیار باکیفیت هستند. در این کتاب، مجموعه مقالاتی از پژوهشگران رشته‌های مختلف از جمله جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، روان‌شناسی، ادبیات، فلسفه و… گردآوری شده است.

وی افزود: بیش از ۱۰ سال است که مشغول ترجمه متون تاریخ فرهنگی هستم. در تاریخ اگر بخواهیم حرف جدیدی بزنیم باید در یکی از این سه مورد نوآوری داشته باشیم: منابع، روش‌شناسی و یا موضوع. تاریخ فرهنگی یک روش جدید و یک نوآوری در روش‌شناسی است. تا قرن اخیر تلقی پژوهشگران از رشته تاریخ، حوزه‌ای مستقل بوده و تمایلی به مطالعات میان‌رشته‌ای نداشته، اما اکنون با نسل جدیدی روبه‌رو هستیم که گشودگی برای مطالعات میان‌رشته‌ای دارد و به ما فهم بهتری از تاریخ می‌دهد و افق‌های جدیدی برای ما می‌گشاید. همچنین تاریخ همواره انسان را به‌عنوان موجودی «مجرد و انتزاعی» بررسی کرده است اما اکنون می‌دانیم که باید انسان را به‌مثابه یک موجود «فرهنگی» و متعلق به بستر و شرایط خاص خود بررسی کنیم. البته که این روش دشواری‌ها و آسیب‌شناسی‌هایی دارد و درنهایت آرزوی من انتشار این کتاب در تعداد بیشتر و دسترسی آسان پژوهشگران تاریخ به آن و ایجاد گرایش ارشد و دکتری برای رشته تاریخ فرهنگی است.

در پایان از کتاب «تأملاتی در باب تاریخ فرهنگی» رونمایی به‌عمل آمد.