ایلنا گزارش می‌دهد؛
کار کشیدن به بهانه کارورزی/ زمینه سوءاستفاده از کارورزان را از بین ببرید
به رغم ممنوعیت قانونی برای سپردن مسئولیت شغلی به کاروزران، برخی کارفرمایان بخشی از نیروی کار خود را با پذیرش این افراد تامین می‌کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، طرح کارورزی دانش آموختگان دانشگاهی طرحی است که ذیل برنامه‌ای با عنوان کاج اجرا می‌شود. کاج همان «برنامه کارانه اشتغال جوانان» است که «طرح کارورزی دانش آموختگان دانشگاهی»، «طرح مشوق بیمه کارفرمایی»، «طرح مهارت آموزی در محیط کار واقعی» و «طرح یارانه دستمزد» را دربرمی‌گیرد. هدف از اجرای این طرح از طرفی مهارت‌آموزی و آشنایی جوانان به ویژه دانشگاهیان با بازار کار است و از طرف دیگر، وزرات کار بر آن است تا با ارائه مشوق‌هایی به‌کارگیری جوانان را تشویق کند. چه در مورد این برنامه و چه در مورد برنامه‌های که قبلا با این اهداف اجرا شده‌اند، همواره این نقد وجود داشته که زمینه سوءاستفاده از نیروی کار رایگان به وجود آید.
جوانان بیکار و بی‌تخصص
بالا بودن نرخ بیکاری جوانان تحصیل‌کرده که تا دو برابر میانگین نرخ بیکاری گزارش شده است، بارها مورد آسیب‌شناسی قرار گرفته است. به ویژه از طرف مسئولان دولتی این نظر مطرح می‌شود که جوانان بیکار می‌مانند، چون تخصص کافی ندارند. این نظر البته ایرادی اساسی دارد. چنین حرفی بیشتر نوعی فرافکنی است، چراکه بر این فرض تلویحی استوار است که اگر کسی تخصص داشته باشد، کار هست، حال آنکه مشکل بیکاری در ایران ناشی از کوچک بودن کیک اقتصاد است. اقتصاد ایران ظرفیت ایجاد شغل برای جمعیت جویای کار را ندارد و داشتن مهارت و تخصص نه دلیل اصلی بیکار ماندن جوانان که دلیل فرعی آن است. با این همه، طرح‌هایی با هدف مهارت افزایی و آشنایی جوانان اجرا می‌شود که کارکرد آنها بیشتر گذراندن افراد از دروازه بازار کار است. به این شکل اگر به ماجرا نگاه کنیم، طرحی مثل کارورزی مثبت است، البته به این شرط که زمینه سوءاستفاده از نیروی کار را فراهم نکند.
کاظم فرج‌اللهی (فعال مستقل کارگری) به ایلنا می‌گوید: طرح‌های کارورزی در بسیاری موارد عملا تبدیل به طرح‌هایی برای تامین رایگان نیروی کار شده است.
طرح کارورزی دانش آموختگان دانشگاهی
طرح کارورزی دانش آموختگان دانشگاهی دقیقا چیست؟ آنطور که وزارت کار ضوابط طرح کارورزی را مشخص کرده کارگاه‌هایی با شرایط خاص می‌توانند به ازای تعداد کارگران خود، تعدادی کارورز جذب کنند. دوره کارورزی نهایتا شش ماه و در مورد برخی مناطق و مشاغل ۹ ماه است. هر چند کارورزی تکلیفی برای کارفرمایان مبنی بر به‌کارگیری کارورز پس از پایان دوره کارورزی ایجاد نمی‌کند، اما اگر کارفرمایی کارورز را استخدام کند از مزایایی بهره‌مند می‌شود.
وزارت ﺗﻌﺎون، ﮐﺎر و رﻓﺎه اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ۴۰ درصد از اعتبارات ﻣﻮﺿﻮع ﻃﺮحﻫﺎی اﺷﺘﻐﺎﻟﺰایی را به ﻃﺮح ﮐﺎرورزی داﻧﺶآﻣﻮﺧﺘﮕﺎن داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ اختصاص داده است که در همین راستا مبلغ ۶۷۰.۴ ﻣﯿﻠﯿﺎرد رﯾﺎل (۶۷ میلیارد و ۴۰ میلیون تومان) را برای اجرای ﻃﺮح ﮐﺎرورزی داﻧﺶآﻣﻮﺧﺘﮕﺎن داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ تأمین اعتبار کرد که طی دو سال ۹۷ و ۹۸ مبلغ ۴۹۷ میلیارد ریال (۴۹ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان) صرف طرح شد، از این رو برای سال جاری ﻣﺒﻠﻐﯽ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ۱۷۳.۵ ﻣﯿﻠﯿﺎرد رﯾﺎل (۱۷ میلیارد و ۳۵۰ میلیون تومان) ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده است.
ﺗﺎ ﭘﺎﯾﺎن ﺳﺎل ۹۸ ﺗﻌﺪاد ۳۶ هزار و ۱۲۲ مورد از ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎﯾﺎن ﺑﻨﮕﺎهﻫﺎی اﻗﺘﺼﺎدی از ﻃﺮﯾﻖ ﺛﺒﺖ ﻧﺎم در ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﮐﺎرورزی، ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺧﻮد را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮﮐﺖ در ﻃﺮح و ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی از ﻣﺰاﯾﺎی آن اﻋﻼم کردند ﮐﻪ ﺗﻌﺪاد ۱۷ هزار و ۶۶۳ ﺑﻨﮕﺎه، ﺷﺮاﯾﻂ دﺳﺘﻮراﻟﻌﻤﻞ اﺟﺮاﯾﯽ ﻃﺮح ﮐﺎرورزی را دارا ﺑﻮده و اﻣﮑﺎن ﺟﺬب ﮐﺎرورز را داﺷﺘﻪاﻧﺪ.
ضمن آنکه تعداد قراردادهای منعقد شده برای ﭘﺬﯾﺮش ﮐﺎرورز از سوی کارگاه‌های مذکور ۳۸ هزار و ۹۰۶ مورد تا پایان سال ۹۸ بوده است.
طرح‌های کارورزی در بسیاری موارد عملا تبدیل به طرح‌هایی برای تامین رایگان نیروی کار شده است
چند نکته قابل توجه درباره طرح کارورزی وجود دارد. وزارت کار برای هر کارورز کمک هزینه‌ای در نظر می‌گیرد که بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ هزار تومان است. کارفرما نباید مسئولیت شغلی به کارورز بدهد یا به عبارت روشن‌تر نباید از او کار بکشد. مشکلی که از آن با عنوان «تامین رایگان نیروی کار» یاد کردیم دقیقا همین جا پیش می‌آید.
فرج‌اللهی می‌گوید: روابط کار گاه به گونه‌ای شده که به سادگی زمینه کار کشیدن از کارورزان، نیروهای آزمایشی و موقت فراهم شده است. عده‌ای از کارفرمایان بخشی از نیروی کار خوب را از این طریق تامین می‌کنند.
او ادامه می‌دهد: نمی‌توان صرفا با گذاشتن این قید که کارفرما حق ندارد از کارورز کار بکشد، انتظار داشت سوء‌استفاده‌ای صورت نگیرد. کار کردن کارورز اجتناب‌ناپذیر است، بنابراین باید سازوکاری تعبیه شود که افراد در دوران کارورزی حقوق مناسبی دریافت کنند.
این فعال کارگری با بیان اینکه حقوق ۳۰۰ یا ۴۰۰ هزار تومانی توجیهی ندارد، می‌گوید: نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که بیشتر افراد در ایران نه برای آموزش که به امید استخدام تن به کارورزی می‌دهند. برخی کارفرمایان هم این را می‌دانند و از شرایط افراد سوءاستفاده می‌کنند و صرفا با وعده و وعید از نیروی کار رایگان افراد استفاده می‌کنند.
او عنوان می‌کند: می‌گوییم جوانان تحصیل‌کرده مهارت و تخصص کافی ندارند. مشکل را باید در دانشگاه‌ها و مدارس رفع کرد نه اینکه بعد سال‌ها درس خواندن تازه از افراد بخواهیم مهارت یاد بگیرند. دانشگاه‌ها و مدارس ما باید مجهز به کارگاه شوند و دانشجویان و دانش آموزان آنجا کار یاد بگیرند، نه اینکه مجبور شوند کار مفت انجام دهند.
برخی از طرح‌های در حال اجرا نه تنها به ایجاد اشتغال کمک نمی‌کند که توازن بازار کار را به هم زده و زمینه سوءاستفاده از نیروی کار را فراهم می‌کند. در شرایطی که شاغلان امنیت شغلی ندارند، وجود این امکان که کارها را با نیروهای آموزشی و آزمایشی پیش ببرند، بیش از پیش موقعیت شغلی شاغلان را به خطر می‌اندازد، ضمن اینکه تضییع حقوق کارورزان و نیروهای آزمایشی هم هست.
