یادی از مرتضی ممیز در سالروز درگذشتش

بزرگداشت نهمین سالگرد درگذشت مرتضی ممیز در تالار استاد جلیل شهناز خانه هنرمندان ایران و با سخنرانی «هری کاماراینن» سفیر فنلاند، «مجید سرسنگی» مدیرعامل خانه هنرمندان ایران، «انوشیروان ممیز» فرزند مرتضی ممیز، «ابراهیم حقیقی» پیشکسوت طراحی گرافیک، «کاری پیپو» طراح گرافیک فنلاندی و مهمان ویژه امسال مراسم بزرگداشت استاد مرتضی ممیز، در ایران برگزار شد.

به گزارش ایلنا؛ امرالله فرهادی در این مراسم، به نمایشگاهی که از آثار استاد مرتضی ممیز، برگزار شده؛ اشاره کرد و گفت: این نمایشگاه شامل اتودهایی از سال ۱۳۷۵ است تا آخرین اتودهای استاد مرتضی ممیز؛ که واقعا باید دست‌مریزاد گفت به انوشیروان ممیز و ساعد مشکی که این همت را کرده‌اند و این مجموعه را در اختیار بینندگان قرار داده‌اند به گمانم یکی از ارزشمندترین بخش‌های نمایشگاهی امسال این مجلس همین اتودهای باشد به خصوص برای دانشجویان عزیزی که به هر حال از لحظه‌ای که وارد عرصه شده‌اند اسیر کامپیوتر شده‌اند.

وی با تشکر از بنیاد ممیز و خانواده ممیز، ساعد مشکی و بهروز متین‌صفت که هر سال این برنامه را برگزار می‌کنند، اظهار داشت: این دوستان یاد ممیز را حفظ می‌کنند، گرچه فکر نمی‌کنم یاد ممیز تا سال‌های سال از خاطر کسی برود اما برگزاری این مراسم و نمایشگاه‌های جنبی آن با حضور مهمانان مطرح خارجی و وجه آموزشی که در برگزاری آن در نظر دارند، کار بسیار ارزنده‌ای است. گمان می‌کنم اگر ۴ برنامه مثل این برنامه هر سال در ایران اتفاق بیفتد، می‌تواند ارزش‌های آموزشی بسیار بالایی داشته باشد.

انوشیروان ممیز دیگر سخنران نشست بود که گفت: امسال برای نهمین سال، دوباره نمایشگاهی برگزار کرده‌ایم و همه دور هم جمع شده ایم. تشکر می‌کنم از کاری پیپو که مثل دیگر طراحانی که تاکنون برای این مراسم دعوت کرده‌ایم با اولین ایمیلی که ارسال کردیم، دعوت ما را پذیرفتند و به این مراسم آمدند. دلیل دعوت‌مان از کاری پیپو این است که او نه تنها در سطح اروپا و کشورهای اسکاندیناوی یکی از بهترین طراحان است بلکه یک طراح بین‌المللی شناخته شده به حساب می‌آید. هدف ما هم این است که از تمام نقاط دنیا بتوانیم طراحان را دعوت کنیم و در اینجا آثارشان را به نمایش بگذاریم.

پسر مرتضی ممیز در ادامه افزود: تاکنون طراحانی از برزیل، ترکیه، فرانسه، انگلیس و… را میزبانی کرده‌ایم و امسال نیز از فنلاند، حوزه کشورهای اسکاندیناوی مهمان ویژه داریم که از این حوزه خیلی کم فرصت پیش می‌آید که یا ما به آنجا سفر کنیم و یا آنها به ایران سفر کنند و نمایشگاهی از آثارشان داشته باشند.

مدیر اجرایی موسسه فرهنگی هنری ممیز اضافه کرد: نمایشگاهی که امسال از اتودهای استاد ممیز برگزار شده، به ابتکار آقای ساعد مشکی صورت گرفته و اگر راستش را بخواهید من در ابتدا فکر می‌کردم برگزاری آن شدنی نیست اما فکر می‌کنم به بهترین نحو این اتفاق افتاد. در پایان باید از استاد ابراهیم حقیقی تشکر کنم که وقتی من پیشنهاد این نمایشگاه را دادم ایشان بلافاصله پذیرفتند و کارها را خیلی منظم، دقیق و به موقع به من رساندند.

مجید سرسنگی نیز گفت: قدر و مرتبه استاد ممیز به گونه ای است که قطعا تا سالیان طولانی علاقه‌مندان، دوستان و کسانی که هنرآموز این استاد بودند نخواهند گذاشت نام او از یادها برود. درگذشت استاد ممیز یک واقعیتی بود که با آن روبه‌رو شدیم؛ دوستی جایی نوشته بود که اگر این هنرمندانی که از دنیا می‌روند در زمان حضورشان به آنها توجه می‌کردیم، اصلا نمی‌مردند. طبیعتا این سخن، خیلی درست نیست ضمن اینکه قابل تامل است. امروزه به واسطه دسترسی‌هایی که به فضای مجازی و دانش و علم توسط همگان هست، افراد بیشتری نسبت به دوران گذشته، به اشتهار می‌رسند اما مهم به اشتهار رسیدن نیست، مهم آن است که انسان در اشتهار باقی بماند و اگر به معروفیتی رسید بتواند این معروفیت را در فلب مردم حفظ کند و مرتضی ممیز چنین انسانی بود.

سرسنگی در ادامه با اشاره به درگذشت هنرمندان در چند ماه اخیر، اظهار داشت: در این مدت کوتاه هنرمندان نسبتا بسیاری از بین ما رفتند. مرتضی پاشایی، خواننده، مجید بهرامی، بازیگر، عظیم جوان‌روح، فیلمبردار، علیرضا خورشیدفر، نوازنده، مهدی کاشانیان، پیشکسوت رادیو و بازیگر و بهمن بوستان، استاد موسیقی؛ رفتن این هنرمندان واقعیتی است که ما با آن روبه رو شده‌ایم اما آنچه در کنار این آمد و شد برای جامعه فرهنگی و هنری ما مهم است چگونگی برخورد با هنرمند در هنگام حیات او است. محور و اساس فرهنگ در هر کشور، هنرمندان هستند و طبیعتا اگر کشوری بخواهد سرافراز باشد، توسعه فرهنگی داشته باشد، در جهان از نظر فرهنگ و هنر بدرخشد، چاره‌ای نخواهد داشت مگر آنکه به هنرمندان خود توجه کنند. امروز ما صحبت‌های زیادی راجع به میراثفرهنگی انجام می‌دهیم، بعضی وقت‌ها یک ساختمان قدیمی که در جایی خراب می‌شود، همه اعتراض می‌کنند و اعتقاد دارند که میراثفرهنگی باید حفظ شود، که حرف کاملا درستی است اما می‌خواهم بگویم که مهم‌تر از آن ساختمان، سازنده آن ساختمان است مهم‌تر از بنا، کسی است که این بنا را برای ما به عنوان میراثبه یادگار گذاشته است. مهم تر از یک تابلوی نقاشی، نقاش آن و مهم‌تر از یک عکس، عکاس آن است.

این استاد دانشگاه، اضافه کرد: به نظر می‌رسد در کنار آن توجهاتی که در حوزه میراثفرهنگی داریم حتما باید به سازندگان آن میراثهم توجه کنیم. شاید سازمان میراثفرهنگی در حوزه خودش باید حتما بخشی را هم به عنوان میراثنخبگان فرهنگی ایجاد کند و به این نخبگان رسیدگی کند. مشکلاتی که هنرمندان ما با آن دست به گریبان هستند، حل شدنی است اما قدری توجه بیشتر لازم دارد. امیدوارم با همت همه دوستان، مسئولین سیاست‌گذار و هنرمندان که اصل و پایه فرهنگ و هنر هستند، ما شاهد باشیم که ستون‌های میراثفرهنگی، یعنی هنرمندان‌مان بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرند و به مشکلات‌شان رسیدگی شود و زمینه و بستر برای ادامه ماندگاری آنها در تاریخ فرهنگ و هنر فراهم شود.

هری کاماراینن، سفیر کشور فنلاند نیز در سخنانی گفت: ایران کشوری است که نشانه‌های زیادی به دنیا می‌دهد، کشور شما تاکنون اطلاعات و افراد مهمی در زمینه‌های علمی، دارویی، ریاضی، تاریخ و… به جهان معرفی کرده است همچنین در زمینه هنر، وقتی به ادبیات کهن شما فکر می‌کنیم و موسیقی شما، هنرمندان زیادی در سراسر جهان از هنر و ادبیات ایران الهام گرفته‌اند. بعضی وقت‌ها فکر می‌کنم خیلی جالب است برای ایرانی‌ها که ببینند هنرمندان در کشورهای دیگر چه کاری با چیزهایی که از فرهنگ شما دریافت کرده‌اند، انجام می‌دهند. شما در کارها و محصولات هنری زیادی در جهان می‌توانید قسمتی برگرفته از فرهنگ این نقطه از جهان، فرهنگ ایرانی را حس کنید.

سفیر فنلاند با اشاره به نمایشگاه کاری پیپو، عنوان کرد: آثار او با بهره گیری از فرم‌ها و ساختار ساده در عین حال زبانی سخت، قوی و شفاف دارند. بعضی وقت‌ها که ما نمی‌توانیم کلمه‌ای برای بیان احساسات‌مان پیدا کنیم یا دستور زبان برای بیان آنها سخت می‌شود، آن زمان است که فکر می‌کنم با قلموی نقاشی، مداد یا خودکار برای کشیدن و یا نت‌های موسیقی راه بهتری است برای بیان. موسیقی مثل نقاشی و طراحی، یک زبان شگفت‌انگیز است، یک زبان جهانی که همه می‌توانند آن را درک کنند. پس اجازه می‌خواهم به شما به پیوندم و به مهمان هنرمندمان، کاری پیپو خوش‌آمد بگویم. امیدوارم این نمایشگاه بتواند برای همه شما پنجره کوچکی باشد به سوی جهان هنر و گرافیک.

ابراهیم حقیقی دیگر سخنران نشست بود. او با اشاره به آشنایی با کاری پیپو از سال ۲۰۰۱ در کنگره AGI در هلسینکی فنلاند، گفت: البته مثل طراحان بزرگ دیگر جهان سال ها بود که کار او را تعقیب می کردم. سال ۲۰۰۶ دوباره ایشان را در کنگره AGI در استانبول ملاقات کردم، انسانی شفاف و مهربان که از کارش نیز معلوم است چنان که در نمایشگاه خواهید دید. می خواهم به عنوان نمایشگاه پوستر و طراحی او که «ساده، قوی و شفاف» نام دارد و لغات شایسته کارهای ایشان است، اضافه کنم که کارهای آقای پیپو مثل شعر سعدی سهل ممتنع است، به ظاهر ساده اما در واقع بی‌بدیل. کارهای دسن ایشان مثل آثار هوشنگ سیحون در نهایت سادگی تنها با یک قلم بر روی کاغذ همه چیز را منتقل می‌کند آن هم در ترکیبی زیبا، اگرچه ممکن است در یک ربع در محیط خلق شده باشند. ترکیب‌بندی این آثار به ظاهر ساده سیاه و سفید حیرت انگیز است. ببینید چگونه توانسته‌اند که معماری، آب، ابر، آسمان و سنگ را در نهایت سادگی به ما القا کنند که بسیار سخت است این کار. تصور می‌کنم این از یک فرهنگ اصیل فنلاندی برمی خیزد که متاسفانه ما با آن آشنایی زیادی نداریم، طراحان کشورهای دیگر را همیشه می شناختیم ولی لااقل من اگر زودتر این نوع را می‌شناختم به دانشجویانم می‌گفتم که به فنلاند هم نگاه کنند. آثاری را که در نهایت سادگی، باشکوه است.

این هنرمند در ادامه با اشاره به اثر هنری خواندن آثار پیپو، فارغ از گرافیکی بودن آنها، گفت: این آثار را به عنوان اثر هنری دوست داریم داشته باشیم. قبل از اینکه بیایم بالا رفتم و آثارش را دیدم، از چندمین بارها بود که به هیجان آمدم که چطور ممکن است که یک رفتار خاص فکر شده درونی شده، فقط با تمپلات های رنگی ساده با رنگ های آشنا اجرا شده است. اگر چه همیشه سعی کرده‌ام آدم حسودی نباشم اما حسادت کردم به ایشان که کاش این آثار مال من بود.

ابراهیم حقیقی در پایان سخنانش با اشاره به حضور پررنگ ممیز در ذهن و زبانش، قطعه‌ای را که به یاد استاد مرتضی ممیز نوشته بود برای حضار قرائت کرد: میان خورشیدهای در طلوع و غروب. چیست که کسی را مدام در یادها جاوید زنده می‌دارد. در خاطرره قومی ملتی و در یا آنها که حتی او را ندیده بودند. جاودانگی از کجاست که آغاز می‌شود؟ و نتیجه کدام کردار تو است؟ آنچه بودی؟ یا آنچه بر جای گذاشتی؟ و عمر آنچه بر جای گذاشتی تا کجای فرداها پایدار می‌ماند؟ اگر در فرداهای نیامده، آثار بر جای مانده‌ات همچنان آبشخور تازه و جانبخش نوآمدگان باقی باشد، پس تو به راز جاودانگی دست یافته‌ای وقتی که دیگر نیستی و عکس‌های تو یادگاری است از روزی که بودی. زیبا و افراشته و انسان وار و تو را هنوز می‌ستایند حتی آنان که تو را هرگز ندیده بودند و این راز هنر است که با مرگ و جاودانگی خواهران توأمانند. و ما چهره یاران‌مان را به یاد می‌آوریم، از پس نماهای رنگ و رو رفته خاطرات کهنه، به بهانه دوباره دیدن عکس‌های یادگاری. و خاطره چیست، جز ته‌مایه‌ای باقی در کنج تاریک مغز تو که هنوز می‌توانی زندگی و زنده بودن را با آن تعریف کنی. و زندگی تو همچنان پس از نبودن‌ها برجاست، اگر جاودانگی در خیال و خاطره آیندگان در دیرپایی جا خوش کرده باشد.

آخرین بخش سخنرانی مربوط بود به کاری پیپو، طراح مشهور فنلاندی بود که به صورت کارگاهی و با پخش تصاویری از محل زندگی او، آثارش در بخش بندی‌های تصویرسازی، طراحی، طراحی نشانه و پوستر، پوستر تئاتر و… همراه بود.

این هنرمند با معرفی و مروری بر تاریخ فنلاند، به خصوصیات ویژه این کشور اشاره کرد و نقش مهم فنلاند در تصویرسازی در جهان را به نمایش گذاشت و شخصیت‌های انیمیشنی معروف فنلاندی در جهان را معرفی کرد که معروف‌ترین پرنده جهان یعنی انگری برد، همچنین بابانوئل بهترین شخصیت شناخته شده از فنلاند؛ از آن جمله بودند.

کاری پیپو متولد سال ۱۹۴۵ در هلسینکی فنلاند و فارغ التحصیل دانشکده هنرهای صنعتی هلسینکی است. تدریس در دانشگاه هنر و طراحی هلسینکی(دانشگاه آلتو)، تدریس به عنوان استاد مهمان در دانشگاه هنر تاما در توکیو، استاد افتخاری دانشگاه ارتباطات چین بخشی از رزومه کاری او محسوب می شود. او نمایشگاه‌ها و کارگاه‌های فراوانی در سراسر دنیا برگزار کرده و نشان طلای دوسالانه پوستر مکزیک، نشان افتخار هنری فنلاند، جوایز کشوری هنرهای صنعتی، طراح گرافیک برتر سال، نشان پلاتینیوم و ۴ نشان طلا و… را نیز از آن خود کرده است. پیپو عضو انجمن بین المللی طراحان گرافیک(AGI) نیز است.

در انتهای سخنان و پخش تصاویر کاری پیپو که بسیار مورد توجه حاضران واقع شد؛ با حضور سفیر فنلاند، مدیرعامل خانه هنرمندان ایران، پسر استاد مرتضی ممیز و جمع زیادی از هنرمندان صاحب‌نام و همچنین علاقه‌مندان به استاد مرتضی ممیز، سه نمایشگاه در نگارخانه‌های ممیز، زمستان و پاییز خانه هنرمندان ایران گشایش یافت.

در این مراسم؛ آیدین آغداشلو، علیرضا سمیع‌آذر، امیر عبدالحسینی، امیر اثباتی، سیف‌الله صمدیان، علی خسروی، ساعد مشکی، مصطفی اسدالهی، غلامرضا نامی، بهزاد شیشه‌گران، پریسا تشکری، ایرج زرگامی، بهروز متین‌صفت، علی رشیدی، فرزاد ادیبی، قدرت‌الله عاقلی و کامران عدل حضور داشتند.

علاقه‌مندان می‌توانند برای بازدید از سه نمایشگاه اتودهای مرتضی ممیز، پوستر و طراحی کاری پیپو و منتخب آثار ابراهیم حقیقی، از ۷ تا ۱۳ آذرماه، به خانه هنرمندان مراجعه نمایند.