تصویرگری کتاب کودک در دانمارک و برزیل بررسی شد

ایلنا: نشست «تصویرگری کتاب کودک در دانمارک» با حضور راجر ملو از برزیل، لیز اندرسون از دانمارک و هدی حدادی شنبه سوم اسفند در موسسه فرهنگی هنری صبا برگزارشد.

به گزارش ایلنا، در بخش اول این نشست که به مرور تصویرگری و ادبیات کودک و نوجوان دانمارک اختصاص داشت، «لیز اندرسن» عضو هیات داوری بخش تصویرسازی ششمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر با نمایش تصاویری از آثار شاخص هنرمندان عرصه تصویرگری دانمارک ضمن معرفی این هنرمندان در خصوص سیر تحولات این هنر در کشور دانمارک نیز سخنانی ایراد کرد.

اندرسن در ابتدای سخنانش با اشاره به پرطرفدار بودن اشعار ریتمیک و فولکلوریک یا‌‌‌ همان «هیچانه» ‌ها در میان کودکان دانمارکی گفت: وقتی شعرهای هیچانه «لارسن» را می‌خوانیم می‌بینیم که خیلی سرگرم کننده‌اند به خاطر اینکه دقیقا متکی بر قافیه هستند و قافیه در این شعر‌ها خیلی عمده است. تصویر سازی بر روی این اشعار در دانمارک رواج دارد و هنرمندان ناشرین کتاب‌های کودک و نوجوان هم برای تولیداتشان زیاد سراغ این گونه متن‌ها می‌روند.

او پس از نمایش پروجکشن تعدادی از تصویرگری‌های شاخص هنرمندان دهه‌های گذشته دانمارک اظهار کرد: علت اینکه آثار هنرمندان چند دهه قبل در این بخش ارائه شد یادآوری سنت‌هایی است که هنرمندان امروز با تاثیر گرفتن از آن‌ها و همچنین با تلاش در تجربه راه‌هایی تازه آنچه را که این هنرمندان در اختیار ما گذاشته‌اند را دنبال می‌کنند.

مدرس ادبیات کودکان دانشگاه «آرهوس» در بخش بعدی این نشست به نمایش آثاری از هنرمندان متاخر تصویرگری دانمارک پرداخت و در این خصوص بیان کرد: ‌‌‌ همان طور که در این تصاویر دیدید هنرمندان امروز با در نظر گرفتن تجربه‌های هنرمندان نسل‌های گذشته به یک نوع سادگی و ایجاز در تصویرسازی‌ها رسیده‌اند و این سادگی در حقیقت پشتوانه محکمی از دستاوردهای هنرمندان نسل‌های پیشین را هم در اختیار دارد.

او در بخش پایانی سخنانش با نمایش آثار دوتن از شاخص‌ترین هنرمندان تصویرگری حال حاضر دانمارک گفت: آثاری که مشاهده کردید نشان گر یکی از مشخصه‌های اصلی تصویرگری امروز دانمارک است که با رویکرد هم وزنی کامل متن و تصویر خلق شده‌اند. در حقیقت تصویرگران امروز دانمارک به این نتیجه رسیده‌اند که بهترین شکل ممکن در تولید کتاب‌های کودک و نوجوان در این است که متن و تصویر کاملا با هم همسنگ باشند و هیچ یک بر دیگری غلبه پیدا نکند. ‌‌‌ همان طور که در این آثار مشاهده کردید متن‌ها علاوه بر اینکه به حداقل رسیده‌اند و در کوتاه‌ترین حالت ممکن خود قرار دارند در حقیقت از شکل متن نوشتاری صرف فاصله گرفته‌اند و بخشی از تصویرسازی شده‌اند. به این ترتیب دیگر تفاوت و تمایزی بین متن‌ها و تصاویر وجود ندارد و هردو به نوعی به یک موجودیت واحد و هماهنگ دست پیدا کرده‌اند به نحوی که تعادل و تعامل کامل بین نوشته‌ها و تصاویر ایجاد شود و درحقیقت به نوعی با یک تصویر واحد شامل حروف و کلمات و عناصر تصویری دیگر روبه رو می‌شویم.

بخش بعدی این نشست به هنر تصویرگری در برزیل اختصاص داشت و «راجر ملو» هنرمند تصویرگر برزیلی و عضو هیات داوری بخش تصویرسازی ششمین جشنواره تجسمی فجر در ابتدای سخنانش با اشاره به وجود یک دوران طلایی هنر تصویرگری برزیل اظهار کرد: برزیل تاریخی طولانی در تصویرگری دارد ولی از آنجا که در برزیل سبک خاصی از تصویرگری دنبال نشده نمی‌توانیم نمونه‌هایی را ارائه کنیم که به صورت کامل نماینده شیوه تصویرسازی در این سرزمین باشند.

ملو در ادامه افزود: در واقع دوران نوین تصویرسازی برزیل با فعالیت یکی از نویسندگان مطرح این کشور و زمانی آغاز شده که او تصمیم می‌گیرد خودش یک انتشارات مستقل راه اندازی کند.

ملو در بخش بعدی سخنانش به تاثیرپذیری تصویرسازان این کشور از دیگر فرهنگ‌ها و ملل اشاره کرد و گفت: گاهی در تصویرسازی برزیل تاثیر شیوه‌های آمریکای جنوبی را می‌بینیم و زمانی دیگر تاثیرات آمریکای شمالی و اروپا در کار‌ها نمود پیدا می‌کند.

نماینده برزیل در جایزه بین المللی هانس کریستین اندرسن درسال ۲۰۱۰ و ۲۰۱۲ در بخشی دیگر از معرفی هنر تصویرسازی برزیل بیان کرد: در حال حاضر موقعیتی در برزیل فراهم شده تا جوانان هنرمند بسیاری به نویسندگی و تصویرسازی کتاب رو بیاورند و حتی بتوانند معیشت خود را از این راه تامین کنند که همین موجب شده تا این هنر‌ها در برزیل رشد و پیشرفت قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. امیدوارم این پیشرفتی که حاصل شده موجب شود تا مخاطبین هم بتوانند علاوه بر اینکه با متن کتاب‌ها ارتباط برقرار می‌کنند مهارت و آگاهی بیشتری هم در خوانش تصاویر پیدا کنند.

او در ادامه سخنانش با اشاره به کمک و حمایت دولت برزیل از انتشار کتاب‌های ویژه کودکان و نوجوانان بیان کرد: در حال حاضر دولت برزیل بعضی از کتاب‌ها را در تعداد بسیار زیاد خریداری می‌کند و این اقدام دولت در حفظ و ثبات بازار نشر کتاب‌های کودک و نوجوان خیلی موثر است چرا که به صورت بالفعل مخاطبان این کتاب‌ها در این کشور تعداد زیادی نیستند و افراد خاصی به تهیه و استفاده از آن رغبت نشان می‌دهند.

برنده ۹ دوره جایزه اتاق کتاب برزیل بابیان اقدامات دیگر نهادهای دولتی برزیل در حمایت از این کتاب‌ها اظهار کرد: وزارت آموزش و پرورش برزیل هم یکی از نهادهایی است که در سطح وسیع اقدام به خرید کتاب‌های کودک و نوجوان می‌کند و سپس آن‌ها را در اختیار معلمان و دانش آموزان قرار می‌دهد.

ملو در بخش پایانی سخنانش گفت: نهادهای دولتی بیشتر روی کتاب‌هایی سرمایه گذاری می‌کنند و آن‌ها را خریداری می‌کنند که در راستای فرهنگ ملی و بومی برزیل تولید شده باشند. همین امر موجب شده تا تولیدکنندگان کتاب بیشتر به سمت انتشار چنین کتاب‌هایی بروند تا از حمایت‌های دولتی برخوردار شوند ولی ممکن است همه این کتا‌ب‌ها کیفیت مطلوبی از نظر متن و تصویر‌ها نداشته باشند و گاهی دیده می‌شود که همین اتفاق هم می‌افتد.

* نمایش کاریکاتوریست‌های ایتالیا و ترکیه و کارگاه تصویرسازی در جشنواره فجر

در بخش نخست این برنامه که به نمایش آثار محی‌ تین کوراغلو، کاریکاتوریست شناخته شده ترکیه‌ای و یکی از داوران بخش کاریکاتور ششمین جشنواره بین‌المللی تجسمی فجر اختصاص داشت. کوراغلو پیش از نمایش آثارش تنها به گفتن این نکته که «عدالت» موضوع محوری این کاریکاتورهاست، بسنده کرد و ترجیح داد که حرف‌هایش را بعد از نمایش آثارش بزند.

در ادامه و پس از نمایش تعدادی از آثار خلق شده با موضوع محوری عدالت، محی‌ تین کوراغلو در سخنان کوتاهی با بیان اینکه این آثاری که امروز به نمایش درآمد هیچ جنبه تجاری برای من نداشته و ندارد، گفت: خلق تمام این آثار به آنچه که در وجدان من می‌گذرد برمی‌گردد.

کوراغلو که متولد سال ۱۹۸۴ میلادی است و از هفده سالگی کارش را آغاز کرده، در ادامه و در پاسخ به این سوال که آیا روش مشخصی برای خلق آثارش دارد و به طور کلی در چه مدت زمانی آثارش را تمام می‌کند، گفت: بیشتر مفهوم برایم اهمیت دارد و از هر متریالی که تشخیص بدهم کارم را بهتر می‌کند استفاده می‌کنم. از نظر زمان هم مشخص نیست، بعضی کار‌هایم را در دو، سه ساعت و بعضی هم شاید دو، سه روز طول بکشد.

این کاریکاتوریست مطرح ترکیه‌ای در ادامه با اشاره به اینکه بعد از موضوع عدالت، مساله جنگ نیز برای او بسیار اهمیت دارد، افزود: یک بار در زمان جنگ ایران و عراق در روزنامه مطلبی خواندم که از دو طرف چه تعداد در این جنگ کشته شدند و از‌‌ همان زمان پرداختن به موضوع جنگ برایم جدی شد.

او ادامه داد: هر کسی به اندازه‌ای که توان دارد باید اثر خلق کند تا مردم جهان متوجه بشوند که ما باید زندگی کردن در کنار همدیگر با صلح را یاد بگیریم. ما باید عقل و فکر خودمان را به کار بیاندازیم زیرا در جنگ انسان در برابر انسان قرار می‌گیرد و از هر دو طرف افرادی کشته می‌شوند و در اصل انسان‌ها هستند که همدیگر را می‌کشند.

محی‌ تین کوراوغلو با بیان اینکه؛ کاریکاتور مانند یک زبان است که برای بیان حرف‌ها و افکارم انتخاب کردم، خاطر نشان کرد: کاریکاتور وسیله‌ای است تا اقوام و ملل جهان از نزدیک با یکدیگر و نحوه زندگی هم آشنایی پیدا کنند و زمینه تعاملات گسترده دیگر را فراهم نمایند.

در ادامه آجیم سولاج پیش از نمایش آثارش با ابراز خوشحالی از حضورش در ایران به این دلیل که یکی از کشورهایی است که کاریکاتوریست‌های بسیار خوبی دارد، گفت: امروز پس از دیدن آثار جشنواره تجسمی فجر باید بگویم که احترام ویژه‌ای برای کارتونیست‌های شما قائل‌ام و امیدوارم با دیدن این آثار بتوانید قوه تخیل شما بیشتر شود و بتواند به پیشرفت شما در ارائه ایده‌های نو کمک کند.

سولاج ادامه داد: کاریکاتورهایی که امروز نمایش می‌دهیم آثاری است که با مداد رنگی، اکرولیک و رنگ روغن خلق شده و موضوعات مختلفی از جمله؛ روز‌مره‌گی، آینده کودکان، مهاجرت، تخریب محیط زیست، آزادی بیان، دو رویی سیاست‌مداران، صلح، فقیر و غنی، اتحادیه اروپا و… را دربرمی‌گیرد.

پس از اتمام نمایش آثار آجیم سولاج، او در پاسخ به این سوالی که در آثارشان حضور تصویرسازی و نقاشی هم دیده می‌شد با این وصف چه تعریف مشخصی از کاریکاتور دارد، گفت: این بحثیک مقدار شخصی است و کاریکاتور برای من بیان کننده احساس شخصی و همچنین عقاید من است که برای بعضی به سمت نقاشی گرایش دارد و برای بعضی بیشتر به سمت گرافیک تمایل پیدا می‌کند و من جز آنهایی هستم که بیشتر به سمت نقاشی می‌روم.

سولاج ادامه داد: وقتی برای اولین بار یکی از کار‌هایم را به یکی از نشریات آلبانی که تخصصشان کاریکاتور است بردم آن‌ها به من گفتند این اثر شما ربطی به کاریکاتور ندارد اما واقعیت این است که من با این سبک و روش راحت‌تر هستم و به همین دلیل آن را تا امروز ادامه دادم.

در این کارگاه که توسط «راجر ملو» هنرمند تصویرگر برزیلی و داور بخش تصویرسازی ششمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر و علی بوذری هنرمند تصویرگر و عضو دیگر هیات داوری جشنواره برگزار شد جمعی از تصویرگران جوان، همچنین تعدادی از علاقمندان به هنر تصویرسازی حضور داشتند.

در ابتدای این کارگاه راجر ملو به معرفی تعدادی از کتاب‌های تصویرسازی خود پرداخت و درباره تکنیک و نوع نگاه خود به خلق آثار تصویرگری‌اش سخن گفت.

در ادامه راجرملو از شرکت‌کنندگان در کارگاه خواست تا در یک صفحه کاغذ با استفاده از قلم سیاه و بدون به کارگیری رنگ اولین مکانی را که به ذهنشان خطور می‌کند طراحی کنند که شرکت‌کنندگان در این بخش مکان‌های مختلفی از جمله پارک، سینما و ایستگاه اتوبوس را در طرح‌هایشان آوردند. بعد از پایان یافتن زمان تعیین شده برای طراحی‌ها، ملو از شرکت‌کنندگان خواست تا تصویری را که خلق کرده‌اند در یک جمله توصیفی در کنار طرحشان بنویسند. در ادامه او از حاضران خواست تا طراحی‌هایشان را با فرد مقابل خود تعویض کنند و در ادامه کارگاه روی طرحی که از دیگری کارهای تکمیلی را به سلیقه خودشان پیاده کنند و به نوعی اثر فرد دیگر را به یک تصویر نهایی تبدیل کنند همچنین او ا خواست تا پس از تکمیل اثر نظر خود را درباره بخش اول کار که توسط فرد قبلی انجام شده نیز در کنار اثر درج کنند.

علی بوذری دیگر داور بخش تصویرسازی ششمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر نیز در خصوص لزوم برگزاری چنین کارگاه‌هایی در بخش جنبی جشنواره به خبرنگار هنرآنلاین گفت: مهم‌ترین کارکرد این جلسات برقراری تعامل میان هنرمندان تصویرگر است که به صورت ذاتی معمولا فعالیت‌ها و خلق آثار را به صورت انفرادی و در خلوت خودشان پیش می‌برند و کمتر فرصت تعامل و همفکری با دیگر هنرمندان آن هم به صورت کارگاهی و عملی برایشان پیش می‌آید. بنابراین باید گفت که این کارگاه‌ها نقش مهمی در آشنا شدن هنرمندان با نحوه فعالیت یکدیگر دارند و به این ترتیب شیوه‌های اجرایی هر یک از آن‌ها با مشاهده مستقیم مراحل اجرایی آثار امکان پذیر می‌شود.

* منوچهر معتبر: مستند‌های تجسمی زیبایی خاص خود را نیاز دارد

فیلم‌های مستند هنرهای تجسمی تازگی داشته باشد و علاوه بر اهمیت پژوهشی برای جوانان نیز جذابیت داشته باشد و چون فیلم‌ها برای حوزه تجسمی‌ است زیبایی‌شناسی خاص خود را نیاز دارد.

منوچهر معتبر؛ هنرمند نقاش و داور فیلم‌های مستند ششمین جشنواره بین المللی هنرهای تجسمی فجر گفت: تعداد زیادی از فیلم‌های مستند تجسمی این دوره جشنواره درباره اسطوره‌ها و آثار تاریخی ما بود. تعدادی از فیلم‌ها هم گزارش‌هایی از شخصیت‌های هنری بود که این شخصیت‌های هنری هم عموما هنرمندان هنرهای سنتی ما بودند که معمولا با عشق و خودآموخته به این حرفه مشغول هستند. اما در مقایسه با تعداد آثار رسیده فیلمی‌که به لحاظ موضوع و سوژه تکان دهنده و جالب توجه باشد به چشم نمی‌خورد.

معتبر ادامه داد: البته آثاری بودند که می‌تواند مبنای کارهای پژوهشی باشد و در این مورد به کار بیاید. هر چند متاسفانه همین کار‌ها هم خوب به نمایش در نمی‌آید و در جامعه دیده نمی‌شود برای همین شاید جریان سازی نمی‌شود. در حالی که همین فیلم‌ها می‌تواند در مدارس ما نشان داده شود. در واقع من اثر امروزی در میان آثار ندیدم.

معتبر افزود: بخش فیلم‌های مستند هنرهای تجسمی جشنواره فجر تداوم و برنامه داشته باشد و در فراخوان مشخص‌تر راه را به مستندسازان نشان داده شود. اختصاص امکانات مادی برای این بخش به این موضوع کمک می‌کند، اما در هر حال باید کاری کنیم که فیلم‌ها تازگی داشته باشد. الان کار‌ها برای یک پژوهشگر شاید شایان توجه باشد اما برای جوانان شاید گیرایی زیادی نداشته باشد.