«سقاخانه» صادق تبریزی در حراج بونامز/ مکتب ایرانی پس از نیم قرن همچنان می‌درخشد
اثری کمتردیده شده از «پیشگام مکتب سقاخانه» چهارم آذر در حراج بونامز به فروش گذاشته می‌شود.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در حراج «هنر مدرن و معاصر خاورمیانه» بونامز که ۲۴ نوامبر (چهارم آذر) در نیو بوند استریتِ لندن برگزار می‌شود، ۱۱۵ اثر از هنرمندان مطرح خاورمیانه به فروش گذاشته می‌شود که از آن جمله می‌توان به یکی از آثار کمتر دیده شده صادق تبریزی از مجموعه احسان یارشاطر، ایران‌شناس و دانشنامه‌نگار فقید ایرانی اشاره کرد. این اثر که «سقاخانه» نام دارد و ابعاد آن ۱۰۰ در ۷۰ سانتی‌متر است، سال ۱۳۴۲ کشیده شده و قیمتی تخمینی بین ۲۵۰۰ تا ۳۵۰۰ هزار پوند برای آن در نظر گرفته شده است.
صادق تبریزی در حالی پاییز سال ۹۶ در سن ۷۹ سالگی در لندن بدرود حیات گفت که طی سه سال فقدانش به انحاء مختلف شاهد تلاش برای تمدید یاد و نام او در حراج‌ها و نمایشگاه‌های مختلف بوده‌ایم؛ هنرمندی که هر چند پیش از مرگش قدْر ندید، ولی در سومین سال رفتنش به‌طور صحیح بر صدر نشسته و آثارش خصوصاً در حراج‌ها خواهان زیادی پیدا کرده. سال ۲۰۱۶ اثری از او به کریستیز دوبی راه یافت و سه دوره هم در حراج تهران خوش درخشید. اخیراً هم تابلوی «لیلی و مجنون» او در حراج آنلاین ساتبیز لندن به مبلغ ۱۵ هزار پوند فروخته شد.
حراج پیشِ روی بونامز، به ارائه آثار هنر مدرن و معاصر کشورهای ایران، ترکیه، مصر، عراق، لبنان، سوریه، سودان، فلسطین و مراکش اختصاص دارد. تابلوی «خانه بدوش» از محمود سعید هنرمند فقید مصری با بر آورد قیمت ۳۵۰ تا ۵۰۰ هزار پوند گران‌ترین اثر این حراج است.
اما در این حراج مارکو گریگوریان با تابلوی صحرا شماره ۳ به قیمت ۲۰ تا ۳۰ هزار پوند حضور دارد. اثری از پروانه اعتمادی هم ۲۰ تا ۳۰ هزار پوند قیمت‌گذاری شده است. سه اثر از حسین کاظمی دو تایشان به مبلغ ۱۰ تا ۱۵ هزار و سومی که نوازنده سه تار نام دارد ۲ تا ۳ هزار پوند قیمت‌گذاری شده. «لا لا سر» عنوان اثر حسین زنده رودی است که ۱۲۰ تا ۱۸۰ هزار پوند قیمت‌گذاری شده است.
«شکار رنگ»، «گل عدن» و «لیلی و مجنون» سه اثر از رضا درخشانی است که ۲۵ تا ۳۵.۱۵ تا ۲۰ و ۱۵ تا ۲۵ هزار پوند قیمت‌گذاری شده‌اند. باله کالیگرافیک و جنبش یک از فریدون هویدا ۴ تا ۶ هزار پوند قیمت‌گذاری شده. سرزمین مادری و برج سیراک ملکونیان ۷ تا ۱۰ و ۱۰ تا ۱۵ هزار پوند بر آورد قیمت شده است. زندگی هنوز هست و زن با یک آینه و زوج از ناصر اویسی ۶ تا ۱۰ و ۵/۲ تا ۵/۳ و ۵ تا ۷ هزار پوند قیمت‌گذاری شده. سقاخانه پرویز کلانتری نیز ۴ تا ۶ هزار پوند بر آورد قیمت شده است. دیگر بر آوردهای این حراج به این قرار است: «G۱-۴۶ شماره یک» از مرتضی سازگار ۵ تا ۸ هزار پوند، و اثر دیگر او ۶ تا ۱۰ هزار پوند. «الله» و «یزدان» از محمد احصایی ۳ تا ۵ و ۴۰ تا ۶۰ هزار پوند. «گل‌ها» ی ابوالقاسم سعیدی ۱۸ تا ۲۵ هزار پوند، «بانوی کتابخوان» لیلی متین دفتری ۱۵ تا ۲۰ هزار پوند، بدون عنوان رضا مافی ۱۵ تا ۲۰ هزار پوند، «باغ رویاها» ی ناصر عصار ۶ تا ۱۰ هزار پوند، ۱۴ اثر از اردشیر محصص بین قیمت‌های ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ و ۴ تا ۶ هزار پوند، «هلال» از مسعود عربشاهی ۸ تا ۱۲ هزار پوند، ۱۰ اثر از سُمبات دِر-کیورقیان بین قیمت‌های ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ پوند.
احسان یارشاطر در کتاب «اوج‌های درخشان هنر ایران» درباره «سقاخانه» تبریزی می‌نویسد: «گذشته، بدان گونه که تبریزی نشان می‌دهد متمرکز شده است بر اشیایی که پیش از یورش‌های فناوری غرب کاربرد داشتند و در پیوند با شیوه زندگی سنتی بودند، و هنوز هم در برخی نقاط کشور چنین‌اند: خرمهره‌ها، قفل‌ها و کلیدهای کهنه، صفحات کنده شده از نسخه‌های خطی، ورق‌های مشق خط، مهرهای قدیمی، کاسه‌های فلزی با حاشیه محکوک، سرهای قلیان یا نارگیله، شیشه‌های رنگی یا قطعه سنگ‌های نیمه قیمتی، و همه لوازمی که در سقاخانه می‌توان یافت. تبریزی همچنین از نگاره‌ها و از نقاشی‌های مذهبی و عامیانه هنرمندان مکتب ندیده بهره می‌گیرد. نکته مهم در شیوه کار او این است که می‌تواند این عناصر مختلف را در کلیتی کمابیش هماهنگ و یکپارچه سامان دهد.»
مهرداد فلاح – نقاش ونماینده هنری خانواده تبریزی– درباره حراج پیشِ روی بونامز می‌گوید: «در پی اتفاق خوبی که در حراج اخیر ساتبیز برای تبریزی افتاد و نشان داد هنر ایران همچنان پتانسیل بالایی برای دیده شدن دارد اثر سقاخانه این هنرمند نیز وارد حراج بونامز شد.» فلاح درباره اثر تبریزی در این حراج اضافه می‌کند: «این اثر با تکنیک تکه چسبانی با آینه، مهره‌ها و قفل‌ها اجرا شده. این اثر جزء مجموعه آثار خاص تبریزی است.»
به اعتقاد این نقاش، «میان سنت و نوآوری تضادی در بین است، سنت می‌خواهد همان بماند که هست؛ اما نوآوری می‌خواهد آن‌چنان‌که هست نماند. بااین‌همه از آمیزش سنت و نوآوری است که فرهنگ، چنان نمادی از تحول انسان آفریده می‌شود. بر بنیاد سنت است که فرهنگ در طول زمان یگانه و استوار می‌ماند و در پرتو نوآوری است که فرهنگ پیش‌می‌رود و تکامل می‌یابد. اگر سنت در کار نمی‌بود، فرهنگ همچون آب در مرداب می‌گندید. تبریزی در آثار خود همواره تلاش کرده سنت را با نوآوری درهم‌آمیخته و طرحی نو دراندازد.»
فلاح عرضه آثار این هنرمند پیشگام را در حراج‌ها و نمایشگاه‌های خارج از کشور تلاشی برای تمدید یاد و نام پیشگام مکتب سقاخانه می‌داند. به اعتقاد او تبریزی در این سال‌ها نشان داده که پتانسیل این را دارد که قیمت آثارش بالا رود و این آثار مسیر خوبی را هم طی می‌کند. همچنین با اقدامات خانواده و همکاری گالری داران دست جاعلان از آثار این هنرمند کوتاه شده است.
صادق تبریزی نخستین بار سال ۱۳۳۸ نقاشی خط را روی یک پنل سرامیکی کار کرد و به گواه برخی کارشناسان و منتقدان کار این هنرمند روی این پنل سرامیکی، نخستین اثر نقاشی خط است که کلماتش به قصد خوانده شدن نوشته نشده است. تبریزی اوایل دهه ۱۳۴۰ نزد استاد علی اکبر کاوه خوشنویسی را فراگرفت و پس از آن همزمان با رواج مکتب سقاخانه در میان شماری از هنرمندان، به سبک نقاشی- خط روی آورد. او در کنار پرویز تناولی، حسین زنده‌رودی، فرامرز پیلارام، مسعود عربشاهی و منصور قندریز از پیشگامان مکتب سقاخانه است؛ مکتبی که ریشه در مکتب‌های قدیمی و میراث فرهنگی ایران داشت و قرار بود پلی میان سنت و دنیای نو بنا کند.
آخرین نمایشگاه این هنرمند ایرانی بهمن ۹۸ در حالی در گالری سهراب برگزار شد که این گالری میزبان آثاری از تمام دوره‌های کاری او شد؛ نمایشگاهی از دوره‌های مختلف کاری تبریزی حدفاصل سال‌های ۱۳۳۸ تا ۱۳۹۲ شامل نقاشی خط‌ها، کارهای فیگوراتیو و فیگوراتیو مدرن و مینیاتور مدرن برای آشنایی مخاطبان و هنردوستان و دانشجویان با هنرمندی که زندگی پرماجرا و پرفراز و نشیبی داشت؛ شبیه خطوط سرکش، سحرآمیز و کوبنده نقاشی‌هایش.
گفتنی است حراج پیشین بونامز که ژوئن ۲۰۲۰ (۲۲ خرداد ۹۹) در لندن با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و حضور محدود علاقمندان در سالن حراج برگزار شد، با ارائه ۹۹ اثر هنری از کشورهای ایران، ترکیه، مصر، عراق، لبنان، سودان، فلسطین و… با فروشی بیش از دو میلیون پوند به کار خود پایان داد.
