گزارشی از عملکرد پلتفرم‌ها در اکران آنلاین؛
وقتی انحصار اکران آنلاین را به بیراهه می‌برد/ VODها به فیلمسازان زور می‌گویند
سامانه‌های VOD این روزها با این پرسش روبرو هستند که چرا در شرایط فعلی که چاره‌ای جز اکران آنلاین پیش روی سینماگران نیست، از انحصار ایجاد شده سوءاستفاده می‌کنند و با رفتارهای سلیقه‌ای امکان رشد مناسب در این حوزه را می‌گیرند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، یکی از اتفاقات مهمی که سینمای ایران در زمان شیوع ویروس کرونا نسبت به آن آگاه شد اکران آنلاین بود. در روزهایی که سینمای ایران به خاطر شیوع ویروس کرونا نیمه تعطیل بود و با گذشت چند ماه از سال نتوانسته بود سالن‌های سینما را بازگشایی کند، استفاده از ظرفیت VODها برای اکران آنلاین آثار راه‌حل مناسبی بود که راه را برای ورشکسته نشدن سینمای ایران هموار کرد.
در فروردین ۹۹ فیلم «خروج» ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا به عنوان نخستین فیلم وارد چرخه نمایش از طریق پلتفرم‌های مطرح VOD شد و رفته رفته آثار مطرح دیگری نیز از این طریقه به نمایش درآمدند. اتفاقی که در کنار حسن‌هایی که برای صاحبان آثار داشت دارای معایبی هم بود. انتشار سریع نسخه غیرقانونی فیلم در فضای مجازی و پخش از شبکه‌های ماهواره‌ای امکان فروش مناسب را از فیلم‌ها می‌گرفت. از طرفی ترافیک حضور فیلم‌ها در اکران آنلاین باعث شده بود در یک حرکت انتحاری شاهد فیلم‌سوزی باشیم که ناشی از عدم برنامه‌ریزی مناسب برای چیدمان اکران در پلتفرم‌ها بود. در واقع به واسطه اینکه تنها دو سامانه مطرح VOD وارد کارزار اکران آنلاین شدند دیگر هیچ نظارتی بر نحوه رفتار آن‌ها صورت نگرفت.
این اقدام بدون برنامه باعث شد بعد از مدتی اعتراض سینماگران و صاحبان آثار نسبت به نحوه رفتار مدیران پلتفرم‌های مطرح VOD رسانه‌ای شود. برخی از سینماگران از رفتارهای سلیقه‌ای که ناشی از انحصار VODها در اکران آنلاین است گلایه کرده و از اینکه مجبور هستند فیلم‌هایشان را با رقم‌های ناچیز در اختیار سامانه‌های پخش آنلاین بگذارند انتقاد کردند.
تعداد پلتفرم‌ها باید بیشتر شود
در همین رابطه محمدحسین فرح‌بخش (تهیه‌کننده سینما) با اشاره به اینکه باید از ظرفیت اکران آنلاین به نحوی استفاده کرد که به بیراهه نرود به ایلنا گفت: سینمای ایران در شرایطی است که به خاطر ویروس کرونا سالن‌های سینما یا تعطیل هستند و یا اگر هم تعطیل نباشند صدا و سیما طوری خبر می‌دهد که انگار تعطیل است. در این شرایط کسی از سینماها استقبال نمی‌کند در حالی که سینما یکی از مکان‌های بی‌خطر به لحاظ شیوع ویروس کرونا است. در چنین شرایطی اکران آنلاین یک فرصت است که می‌تواند بخشی از خسارت‌های فیلم‌ها را جبران کند. اما در شرایط عادی که سینماها ظرفیت جذب مخاطب را دارند و با فرض تمام شدن ویروس کرونا باید برای اکران آنلاین فکر کرد و برای ادامه فعالیت آن برنامه‌ریزی کرد. اگر برای اکران آنلاین برنامه ریزی نکنیم بعد از ریشه‌کن شدن کرونا باز هم به سینما آسیب خواهد زد.
وی با اشاره به وجود انحصار اکران آنلاین که در اختیار دو پلتفرم است، گفت: پلتفرم‌های زیادی برای پخش آثار سینمایی وجود دارد اما برای خرید و پخش آثار پیش قدم نمی‌شوند. به قول شعری: گر گدا کاهل بود تقصیر صاحب خانه چیست؟ وقتی به غیر از این دو پلتفرم مطرح بقیه برای خرید و اکران جلو نمی‌آیند، طبیعی است که خودبه‌خود انحصار شکل بگیرد. اگر بخواهم در مقیاس سالن‌های سینما مثال بزنم، پلتفرم‌هایی مثل نماوا و فیلیمو مثل پردیس کورش هستند در مقابل یک سالن سینما در یکی از شهرستان‌های کم جمعیت. هر دو سالن سینما هستند، اما ظرفیت جذب مخاطب کورش کجا و بقیه سینماها کجا. اما سینماگران هم نسبت به این انحصاری که شکل گرفته و نحوه قیمت‌گذاری پلتفرم‌ها هم حق دارند و درست می‌گویند. دولت باید دیگر پلتفرم‌ها را هم تقویت کند تا بازار انحصار از دست این دو VOD خارج شود. وقتی تنوع پلتفرم‌ها وجود داشته باشد آنوقت عرصه رقابت هم بالا می‌رود و خدماتی که ارائه می‌دهند هم بهتر خواهد شد.
تهیه‌کنده «زنها فرشته‌اند۲» با اشاره به اکران آنلاین این فیلم گفت: «زنها فرشته‌اند۲» در شرایط عادی یک فیلم ۱۵ میلیاردی بود و می‌توانست در گیشه فروش بسیار بالایی داشته باشد ولی با شرایط فعلی چاره‌ای جز اکران آنلاین نداشتیم که باز هم در این شرایط جزو چهار فیلم پرفروش آنلاین بود. در شرایط عادی قطعا به این زودی فیلم را برای پخش در اکران آنلاین به پلتفرم‌ها نمی‌دادم.
وی در پایان گفت: اکران آنلاین برای ۷۰ درصد تولیدات سینمای ایران فرصت مناسبی است. یکسری از فیلم‌ها هستند که وقتی اکران عمومی می‌شوند برای سالن‌های سینما فقط ضرر به همراه دارند. ولی اکران آنلاین برای این دست فیلم‌ها می‌تواند خیلی مفید باشد. به نظرم باید بعد از کرونا این دسته‌بندی و تقسیم‌بندی فیلم‌ها برای اکران سینماها و اکران آنلاین شکل بگیرد. البته این به معنای دخالت دولت نیست. دولت نباید در این زمینه‌ها دخالت کند. دولت تنها باید زیرساخت‌های مناسب رشد پلتفرم‌ها و گسترش پهنای باند اینترنت را فراهم کند تا شاهد رقابت عادلانه در VODها باشیم.
انحصار VODها ادامه مسیر انحصار سینماداران
صحبت‌های حسین فرح‌بخش درباره انحصار در عرصه اکران آنلاین موضوعی است که از جانب دیگر فیلمسازان نیز مطرح می‌شود. مهرداد خوشبخت (کارگردان فیلم سینمایی «آبادان یازده۶۰») که به تازگی اکران آنلاینش آغاز شده است، با اشاره به انحصار در حوزه پخش آنلاین فیلم‌ها به ایلنا گفت: یک زمانی از اینکه سینماداران تبدیل به مافیا شده و انحصار اکران در اختیار عده‌ای معدود بود گلایه می‌کردیم، امروز باید حواسمان باشد که VODها تبدیل به مافیای اکران آنلاین نشوند. انحصار در این حوزه باعث شده است پلتفرم‌ها روی فیلم‌ها قیمت‌گذاری کنند و چون می‌دانند که صاحبان آثار چاره‌ای جز اکران در این پلتفرم‌ها ندارند هر طور که می‌خواهند رفتار می‌کنند.
وی در ادامه گفت: بنابراین به نظر می‌رسد باید یک جایی جلوی این انحصار گرفته شود تا اکران آنلاین و ظرفیت خوبی که برای سینمای ایران ایجاد کرده است به بیراهه نرود.
صاحبان پلتفرم‌ها می‌گویند یا ما یا هیچ‌کس!
انحصار VODها برای اکران آنلاین در بعضی مواقع موجب اختلاف با مالکان آثار نیز می‌شود. اشکان رهگذر (کارگردان انیمیشن «آخرین داستان») در شهریور ۹۹ فیلمش را در یک پلتفرم گمنام اکران آنلاین کرد. دلیل این تصمیم از سوی رهگذر و مالکان انیمیشن «آخرین داستان» رفتارهایی است که از سوی صاحبان دو پلتفرم مطرح با آن‌ها و فیلمشان صورت گرفت.
رهگذر در این باره به ایلنا گفت: ما از اسفند سال گذشته مذاکره را برای ورود به اکران آنلاین شروع کردیم و دو پلتفرم معروف این روزها برخورد خیلی خوبی با ما نداشتند و با این دیدگاه که چون با انیمیشن طرف هستند، می‌خواستند با یک عدد بسیار بسیار جزئی فیلم را قرار داد ببندیم و تمام حقوق آن را تا مدت ۱۰ سال صاحب شوند. این برخورد از انحصار ناشی می‌شود. اینکه فرض را بر این بگذارند که یا ما یا هیچ کس؛ خیلی فرضیه حرفه‌ای نیست. ما در کشورهای دیگر هم فیلم را بر بستر VOD اکران می‌کنیم و همه جای دنیا یکسری قوانین وجود دارد که باید در نظر گرفته شود. وقتی با یک ساختار مشخص که برای همه فیلم‌ها برابر است روبرو باشیم و بر اساس بازدید از فیلم و درصد مشخصی قرارداد منعقد شود قطعا این سوءتفاهم‌ها شکل نمی‌گیرد. ولی در این دو پلتفرم داخلی این موضوع خیلی سلیقه‌ای انجام می‌شود و چون انحصار نسبی وجود دارد، فضا را به سمتی می‌برند که هر چه میل خودشان باشد فارغ از زحمت و جایگاه فیلم‌ها با آن برخورد کنند.
باج‌خواهی از صاحبان فیلم
رفتارهای سلیقه‌ای موضوعی است که از جانب فیلمسازان دیگر در انتقاد به پلتفرم‌های اکران آنلان مطرح می‌شود. داریوش احمدیان (کارگردان سینمای کودک) نیز با اشاره به رفتارهای سلیقه‌ای در اکران آنلاین از سوی پلتفرم‌ها به ایلنا گفت: متاسفانه پلتفرم‌های VOD به واسطه اینکه می‌دانند صاحبان آثار راه دیگری برای نمایش فیلمشان جز مراجعه به آن‌ها ندارند؛ در خرید فیلم‌ها رقم‌های بسیار پایینی را مطرح می‌کنند.
وی در ادامه گفت: قبلا برای نمایش در پلتفرم‌های خانگی میزان سود از یک فیلم بر اساس کلیک بود ولی با شیوع کرونا و وضعیت فعلی، پلتفرم‌ها درصد بسیار کمی از فروش را با صاحب فیلم شریک می‌شوند که اصلا به‌صرفه نیست. رفتاری که پلتفرم‌ها در پیش گرفتند نوعی باج‌خواهی است که اصلا درشان کار فرهنگی و سینما نیست.
