در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
باغِ عباس‌آباد بهشهر پرمعضل‌ترین باغِ ایرانی/ دیگر شاهد تغییر کاربری‌های غیرکارشناسانه در باغ‌های میراث جهانی نخواهیم بود
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی از تشکیل هیات راهبردی و برنامه‌ای منسجم برای اداره باغ‌ها خبر داد و گفت که دانشگاه‌ها در تنظیم طرح‌های مدیریتی به ما کمک می‌کنند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، باغ‌های ایرانی با معماری خاص و عناصری ازجمله ساختار هندسی، آب و درختان و ساختمان میانی هستند که بیشتر در فلات ایران و مناطق پیرامونی آن ساخته شده‌اند. سه ساختار و طراحی منحصر به فرد، باغ ایرانی را از سایر باغ‌ها متمایز می‌کند که از آن‌جمله می‌توان به در مسیر عبور جوی آب قرار داشتن، با دیوارهای بلند محصور بودن و قرار داشتن عمارت تابستانی و استخر آب در آن اشاره کرد.
۹ باغ از باغ‌های ایرانی به فهرست میراث جهانی یونسکو راه یافته‌اند که عبارتند از: پاسارگاد در مرودشت فارس، ارم در شیراز، چهل‌ستون در اصفهان، فین در کاشان، عباس‌آباد بهشهر، باغ شازده در ماهان کرمان، دولت‌آباد در یزد، پهلوان‌پور در مهریز یزد و اکبریه در بیرجند.
پرویز سعادتی (مدیر پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی) که حدود سه سال است در این سمت فعالیت دارد، در خصوص وضعیت و شرایط این پایگاه به ایلنا گفت: در بررسی که در خصوص مدیریت مجموعه داشتیم، متوجه شدیم هر چند ممکن است در خصوص بناهایی که در باغ‌ها وجود دارد فعالیت‌ها و مرمت‌هایی انجام شود اما از فضای سبز باغ‌ها که در واقع دلیل اصلی ثبت جهانی آنها هستند، غافل شده‌ایم. از این رو یک برنامه سه ساله تنظیم کردیم که بر اساس آن سعی شد به یک الگوی مشترک در خصوص حفظ فضای سبز تمام باغ‌ها برسیم.
او ادامه داد: منظور از یک برنامه مشترک این است که چه زمانی کود به درختان داده و چه زمانی سمپاشی شود. در واقع الگوی مشخص برای نگهداری فضای سبز باغ‌های ایرانی تدوین و مشخص شد که بر اساس آن در طول سال تمام این مجموعه‌ها به صورت یک برنامه یکپارچه نگهداری شوند. بر اساس گونه‌های گیاهانی که در باغ‌ها وجود دارد ممکن است این برنامه در حد نوع سم‌ها تغییر کند. در واقع اکنون می‌دانیم تکلیف ما در خصوص حفظ فضای سبز باغ‌های ایران که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند، چیست.
سعادتی در ادامه به فعالیت هیئت راهبردی در خصوص پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی اشاره کرد و گفت: این هیئت، نقش مشورتی دارد و افرادی از تخصص‌های مختلف از معمار گرفته تا گیاه‌پزشک و مرمتگر در آن عضو هستند. این هیئت راهبردی به ما بسیار کمک کرد تا در خصوص نگهداری از پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی راه درست را پیش بگیریم.
به گفته سعادتی؛ او حدود سه سال پیش که به عنوان مدیر پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی فعالیت خود را آغاز کرد، به غیر از دو باغ ازجمله باغ اکبریه و باغ ارم شیراز، سایر باغ‌ها وضعیت مناسبی از لحاظ فضای سبز نداشتند این در حالی است که مرمت بناهایی که در باغ‌ها قرار دارند مانند کوشک‌ها به درستی انجام می‌شد و معمولا مرمت و رسیدگی به این بناها در اولویت قرار داشت؛ با این‌حال وقتی نام از باغ ایرانی برده می‌شود اگر فضای سبز را از کوشک یا بنای مرکزی آن بگیریم دیگر باغ ایرانی معنا نمی‌دهد و تبدیل به یک فضای تاریخی می‌شود نه باغ.
این مقام مسئول در ادامه به بحرانی که چندی پیش در باغ فین کاشان به وجود آمد، اشاره کرد و ادامه داد: هرچند در دوره‌ای شاهد انجام کارهای غیراصولی در این مجموعه بودیم که اطراف درختان را بتن کرده بودند و کار درستی نبود، اما اکنون آزادسازی انجام شده و سعی بر آن است تا باغ‌های ایرانی از بحران خارج شوند و بر اساس برنامه‌ریزی صحیح نگهداری شوند.
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی همچنین از همکاری این مجموعه با دانشگاه‌ها خبر داد و اذعان داشت: سعی ما بر آن است تا از امکانات دانشگاه‌ها وعلم اساتید آن برای بهره‌برداری و نگهداری از باغ‌های ایرانی استفاده کنیم. اکنون برای نگهداری از باغ ارم با دانشگاه شیراز تفاهم‌نامه داریم و در خصوص نگهداری از باغ فین نیز قراردادی با دانشگاه علم و صنعت بسته‌ایم. در خصوص باغ عباس آباد بهشهر نیز در حال بستن قرارداد با دانشگاه مازندران هستیم. این در حالی است که یکی از پر معضل‌ترین باغ‌های مجموعه پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی، باغ عباس آباد بهشهر بود. هرچند هر یک از باغ‌های میراث جهانی دارای وضعیت خاص خود است اما در خصوص باغ عباس آباد با مداخلات بسیار عجیب از سوی نهادهای مختلف روبرو بودیم. قبل از ثبت جهانی نیز به عنوان پارک ملی محسوب می‌شد و منابع طبیعی نیز بر اساس دیدگاه خود بخش‌هایی را واگذار می‌کرد، همین امر سبب شد تا با مشکلات بسیار زیادی در خصوص مدیریت و نگهداری این مجموعه روبرو باشیم. اکنون درصدد پیدا کردن راهی برای مدیریت مشترک باغ عباس آباد بهشهر هستیم که قرار است با هدایت میراث فرهنگی اتفاق بیفتد.
او در پاسخ به این سوال که اکنون با ورود دانشگاه‌ها به حوزه مدیریت باغ‌های میراث جهانی و راهکارهایی که معمولاً دانشگاه برای مدیریت‌ها ادامه می‌دهند چه تعاملی بین پایگاه میراث جهانی و دانشگاه برای اداره و نگهداری از باغ‌های ایرانی حاصل شده، گفت: برای دانشگاه‌ها شرح خدمات تعریف می‌کنیم و آنها موظف هستند بر اساس این شرح خدمات عمل کنند. ضمن آنکه مدیریتی که در باغ مستقر است بر عملکرد دانشگاه نظارت دارد و دانشگاه‌ها نمی‌توانند هر آنچه که دوست دارند در خصوص مدیریت و نگهداری باغ‌های میراث جهانی انجام دهند. درحال حاضر می‌توان گفت تعامل لازم بین میراث و دانشگاه‌ها برقرار شده است.
سعادتی در خصوص وضعیت تغییر کاربری بناها یا فضاهای موجود در باغ‌های مجموعه میراث جهانی نیز گفت: شاید در گذشته تغییر کاربری‌هایی غیرکارشناسانه را شاهد بودیم اما اکنون با مدیریت یکپارچه که برای این مجموعه در نظر گرفته شده، بدون نظرات کارشناسی میراث تغییر کاربری اتفاق نمی‌افتد. دیگر شاهد انجام تغییر کاربری‌های غیرکارشناسانه نخواهیم بود. درحال حاضر نیز تقریبا وضعیت باغ‌ها در شرایط مناسب است. البته حدود 2 سال است که شدیدا با محدودیت بودجه روبه رو هستیم.
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی درخصوص وضعیت بازدید گردشگران از این مجموعه‌های میراث جهانی نیز گفت: وقتی مکانی در فهرست یونسکو ثبت می‌شود تبدیل به مقصد گردشگری در دنیا می‌شود و در بسته‌های سفر جای می‌گیرد. قبل ازشیوع ویروس کرونا با ثبت جهانی باغ‌های ایرانی شاهد حضور تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی در این مجموعه‌ها بودیم که سبب کسب درآمدهای میلیاردی برای این مجموعه‌ها می‌شد. اما اکنون با نبود گردشگران درآمدها به شدت کاهش یافته. قطعاً تعداد بازدیدکنندگان هر یک از باغ‌های این مجموعه با توجه به در دسترس بودن آنها متفاوت خواهد بود.
سعادتی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر آنکه آیا در حال حاضر مسیر گردشگری ویژه برای بازدید از مجموعه باغ‌های ایرانی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند تدارک دیده شده، گفت: قبل از شیوع ویروس کرونا نشست‌های تخصصی با تورگردانان داشتیم تا با همکاری یکدیگر مسیر گردشگری و بسته سفر برای باغ‌های ایرانی تعریف کنیم. در عین حال قرار بود در صورت جذب گردشگران برای این مسیرها تسهیلات و امکاناتی از سوی پایگاه میراث جهانی باغ‌های ایرانی نیز به تورها اختصاص یابد. این مسیر از تهران آغاز و در ادامه به کاشان و اصفهان می‌رسید، مسیر تا بازدید از باغ‌های میراث جهانی یزد ادامه می‌یافت و سپس به بیرجند می‌رفتند و بعد از آن بازگشت به تهران بود. تقریباً می‌توان گفت در این مسیر تمام باغ‌های ثبت جهانی شده ایران توسط گردشگران مورد بازدید قرار می‌گرفت؛ البته باغ‌های شیراز در یک مسیر دیگر تعریف شده‌اند. درعین حال سعی ما برآن است تا ساعات بازدید از مجموعه باغ‌های ایرانی را افزایش دهیم و حتا یک شب اقامت در برخی از این مجموعه‌ها را در بسته سفر گردشگران بگنجانیم اما شیوع کرونا مانع عملیاتی و اجرایی شدن این طرح تاکنون شده است.
