کلاس درس سینمایی عباس کیارستمی روی پرده سینما/ مستندی که اعتبارش را از نام کیارستمی گرفت

به گزارش خبرنگار ایلنا، مستند «کیارستمی و عصای گمشده» ساخته محمودرضا ثانی و تهیه‌کنندگی بهروز نشان یک فیلم آموزشی از کلاس درس و کارگاه‌های آموزشی عباس کیارستمی است که برای نسل امروز سینمای ایران که علاقمند به فضای فیلمسازی او هستند جالب توجه است. این مستند سینمایی این روزها در گروه سینمایی هنر و تجربه روی پرده رفته است. با بهروز نشان تهیه‌کننده این مستند که سابقه مطبوعاتی نیز دارد به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه می‌خوانید: 

مستند «کیارستمی و عصای گمشده» چگونه به مرحله تولید رسید و چطور شد تصمیم به تهیه آن گرفتید؟ 

محمودرضا ثانی کارگردان فیلم دوست دوران کودکی من است که در آبادان با یکدیگر دوست شدیم. محمودرضا یک جشنواره بین‌المللی برگزار می‌کرد که در یکی از دوره‌های این جشنواره آقای کیارستمی یک کارگاه آموزشی در این جشنواره برگزار کردند. تصاویری که محمودرضا از این کارگاه گرفته بودند قابلیت تبدیل به یک مستند را داشت و در همان مقطع که با آقای کیارستمی صحبت کرده بود، ایشان هم موافق ساخته شدن این مستند بر اساس فیلم‌های گرفته شده بودند. چند سال بعد از فوت آقای کیارستمی یک روز در دفتر محمودرضا ثانی راش‌های گرفته شده را دیدیم و تصمیم گرفتیم آن‌ها را تبدیل به مستند کنیم. تفاوتی که بین تصاویر ضبط شده توسط محمودرضا ثانی از آقای کیارستمی نسبت به دیگر تصاویری که تا امروز از ایشان منتشر شده بود وجود داشت این بود که این تصاویر یک وجه کاملا آموزشی دارد که خیلی برای علاقمندان به سینما و جوان‌هایی که عاشق سینما هستند مفید است. ضمن اینکه این فیلم بعد از چند دهه از ساختش هم می‌تواند به خوبی دیده شود و نسلی که آقای کیارستمی را ندیدند وقتی این فیلم را ببینند مثل این است که سر کلاس‌های ایشان نشسته‌اند. یک مزیت دیگر این فیلم این است که ما در خلال آموزش سینما توسط آقای کیارستمی چند تا فیلم کوتاه که توسط هنرجویان ایشان ساخته شده است را می‌بینیم. یعنی صفر تا صد تولید یک فیلم را می‌بینیم. بعلاوه یک فیلمی که آقای کیارستمی در این فیلم می‌سازند که یک فیلم کوتاه بسیار جذاب و دوست داشتنی است. 

تصمیم به استفاده از راش‌های کلاس درس آقای کیارستمی از پیشینه نگاه مطبوعاتی شما می‌آید یا از لحاظ فرم داستانی هم به جذابیت‌های اثر فکر کرده بودید؟ 

طبیعی است که سابقه حضورم در مطبوعات در تهیه این مستند خیلی کمکم کرد. اهالی رسانه وقتی در جایی قلم می‌زنند، به دلیل اینکه بیرون از ماجرای تولید نسبت به آن اشراف دارند خیلی خوب می‌توانند نقاط قوت ساخته‌ها و تولیدات هنری را متوجه شوند. آن‌ها خیلی خوب می‌توانند درک کنند که مخاطب بر اساس شرایط روز چه چیزی را نیاز دارد. من به نظرم آمد در دوره‌ای که در آن قرار داریم همه انسان‌ها در تلاشند که روی خودشان سرمایه‌گذاری کنند تا یک موضوع جدید و یک تخصص تازه را بیاموزند تا یک جایی از زندگی به کارشان بیاید. الان در دنیا اقبال به سمت آموزش بسیار زیاد است و توسعه نیروی انسانی بر اساس رشد دانش روز نقطه قوت هر کشوری است. برای همین وقتی قرار است مخاطب به سینما می‌رود و فیلمی را تماشا می‌کند با تماشای آن اثر یک آموزشی هم ببیند که در مسیر زندگی‌اش تاثیرگذار باشد. به نظرم «کیارستمی و عصای گمشده» تلنگر خوبی به افرادی می‌زند که به سینما علاقه دارند و می‌تواند نقطه آغازی برای آموزش بیشتر در این زمینه باشد و انگیزه آن دسته از افراد که نیاز به پذیرش آموزش را درون خود احساس می‌کنند؛ بالا می‌برد. این مستند در بسیاری از جشنواره‌های سینمایی در سراسر دنیا حضور داشته است. بدون اغراق می‌گویم وقتی با تمام مخاطبان این فیلم در جشنواره‌های مختلف روبرو می‌شدم همگی به اتفاق این نظر را داشتند که بعد از تماشای فیلم برای ساخت یک فیلم ترغیب شدیم. 

نام عباس کیارستمی در سینمای جهان بسیار مطرح است. فیلم چقدر از این نام بهره می‌برد و چقدر از موفقیت‌هایش را تنها به واسطه نام عباس کیارستمی کسب کرده است؟ آیا می‌توان گفت این مستند وامدار حضور عباس کیارستمی است یا وجوه مستقلی هم فارغ از نام این فیلمساز دارد؟ 

قطعا نام و آوازه عباس کیارستمی در سینمای جهان بسیار بزرگ و ماندگار است و این نام روی هر فیلمی که بیاید به وزن آن اثر اضافه می‌کند. ولی من و محمودرضا ثانی در صحبت‌هایمان پیش از آغاز ساخت فیلم تصمیم گرفتیم خیلی به سمت این موضوع نرویم که یک مستند پرتره از آقای کیارستمی تولید کنیم. ما خیلی راش در اختیار داشتیم اما سعی کردیم وجه آموزشی اثر آنقدر پررنگ باشد که یک یادگار از نام عباس کیارستمی برای نسلی که به ایشان علاقمند هستند اما امکان حضور در کارگاه‌های آموزشی ایشان را نداشتند، باقی بگذاریم. نمی‌توان منکر نام بزرگ ایشان شد که پای هر فیلمی باشد تاثیر بسیار زیادی بر دیده شدن آن می‌کند. 

خانواده آقای کیارستمی و فرزندانشان چقدر در جریان تولید و نمایش این اثر قرار گرفتند؟ 

قبل از اینکه این فیلم ساخته شود، کتابی از محمودرضا ثانی منتشر شده است با نام «درس‌هایی از سینما» که دقیقا شرح همه اتفاقاتی است که در مستند آمده است. آن کتاب زمانی به چاپ رسیده است که آقای کیارستمی در قید حیات بودند و با نظر ایشان تصحیح و چاپ شده است. حتی در بخشی از راش‌های فیلم، آقای کیارستمی به محمود می‌گوید که اگر فیلم را ساخت چه کارهایی برای پخش آن انجام دهد و در جریان کامل تصمیم محمودرضا ثانی برای ساخت فیلم بودند. اینکه خانواده ایشان در جریان فیلم باشند باخبر هستم که نسبت به تولید آن آگاه بودند ولی اینکه ما به سراغشان برویم اعتقاد دارم که نباید مزاحم خانواده آقای کیارستمی بشویم و بر اساس همان صحبت‌هایی که میان ایشان و کارگردان شکل گرفت مستند را تولید کردیم که خوشبختانه در جشنواره‌های متعددی حضور پیدا کرد و مورد توجه قرار گرفت. وقتی فیلم را تولید می‌کردیم توقع این استقبال از فیلم توسط جشنواره‌های خارجی را نداشتیم و گمان می‌کردیم محتوای فیلم برای مخاطب داخل جذابیت داشته باشد اما تا امروز بسیاری از کشورها علاقه خودشان را برای حضور فیلم در جشنواره‌های داخلی‌شان نشان دادند. 

پس با این اوصاف برای اکران بین‌المللی هم نباید مشکلی داشته باشید؟ 

ما برنامه‌ریزی‌های خودمان را آغاز کرده بودیم که تمامی کارها مصادف شد با شیوع ویروس کرونا و اکران فیلم در اروپا و امریکا به تعویق افتاد و خیلی خوشحالم که فیلم اولین بار در ایران به نمایش درمی‌آید. واقعیت این است که ما تمایلی به اکران نداشتیم ولی اصرار آقای صانعی‌مقدم و گروه هنر و تجربه و لطفی که به این فیلم داشتند باعث شد ما نسبت به حضور در اکران ترغیب بشویم. دلیل‌عدم تمایل ما هم تنها به دلیل شرایط کرونا و مشکلاتی است که اکران فیلم در این بازه زمانی برایش شکل می‌گیرد. 

برای اکران آنلاین هم برنامه‌ای دارید؟ 

مذاکراتی با چند VOD خارجی انجام دادیم که منتظر پاسخ آن‌ها هستیم. برای اکران آنلاین در ایران هم منتظریم که نمایش آن در سینماها به پایان برسد و بعد از آن برنامه‌ریزی‌ها را نسبت به این موضوع انجام می‌دهیم. به دلیل ماهیت آموزشی مستند فکر می‌کنم بهترین بستر نمایش حضور در پلتفرم‌های VOD است و از این منظر جزو اولویت‌های این مستند خواهد بود تا علاقمندان بیشتری این فیلم را تماشا کنند.