ثبت ۵۴۵۹۶۰ قلم از اطلاعات اموال فرهنگی تاریخی در سامانه جام/ استرداد ۳۴۰۸ قلم اموال فرهنگی تاریخی از دهه ۸۰/ خسارت ۶۰ میلیارد تومانی کرونا به میراث فرهنگی

به گزارش خبرنگار ایلنا، محمدحسن طالبیان (معاون میراث فرهنگی کشور) با اشاره به ثبت آثار متعدد در فهرست میراث ملی درخصوص تمهیداتی که برای گرایش عموم جامعه برای ثبت آثارشان در فهرست میراث ملی اندیشیده شده است و استقبال عموم از این طرح، گفت: با تصویب قانون حمایت از مرمت و احیاء بافت‌های تاریخی در مجلس شورای اسلامی و نیز تدوین آیین‌نامه اجرایی آن با همکاری معاونت حقوقی ریاست جمهوری شرایط بهتری را برای آثار ثبت شده فراهم شده است. البته همه ساله از محل اعتبارات مشارکت در مرمت خانه‌های تاریخی کمک‌هایی به بعضی از مالکان تاریخی می‌شود. اعتبارات دولتی محدود است.

او ادامه داد: در حوزه اقتصاد فرهنگ هم البته کارهای خوبی شده است، بخش خصوصی نسبت به گذشته در حوزه مرمت و احیای بناهای تاریخی بسیار فعال شده و اقدامات خوبی انجام شده است.

سامانه جام 

طالبیان در ادامه در خصوص سامانه جام و اقدامات صورت گرفته دراین خصوص اظهار کرد: مستندنگاری اشیاء موزه‌ای در قالب ساماندهی اطلاعاتی عمومی و تخصصی همواره از مهمترین اولویت‌ها و وظایف یک موزه در راستای حفظ و نگهداری اموال فرهنگی تاریخی و معرفی و پژوهش آنها است. ثبت و ضبط اطلاعات هر شیء و تهیه مستندات تصویری در درجه نخست یک شناسنامه هویتی برای هر اثر ایجاد می‌کند که در هنگام بروز هرگونه حادثه ازجمله سرقت و فقدان شیء، از خروج، قاچاق و حضور در حراجی‌ها جلوگیری می‌کند. از آنجا که یکی از اهداف مستندنگاری اشیاء، مکانیزه کردن و تشکیل یک بانک اطلاعاتی است، اداره کل موزه‌ها به همراه دفتر فناوری و اطلاعات سازمان در سال ۱۳۸۷ نسبت به تعریف و ایجاد نرم افزار جام برای ثبت و ضبط کلیه اطلاعات مربوط به شناسنامه‌های عمومی و تخصصی اموال منقول فرهنگی تاریخی موجود در موزه‌های مربوط به سازمان، سازمان‌های دیگر، موزه‌های خصوصی، مجموعه‌های خصوصی و دارندگان اموال اقدام کرد.

معاون میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: این پروژه بعدها در قالب یک سامانه با اهدافی ازجمله حفاظت از اموال فرهنگی تاریخی با مسدودکردن گلوگاه‌های فساد، ایجاد بانک اطلاعاتی از تمامی اموال منقول فرهنگی تاریخی (در بخش دولتی، خصوصی و سایر نهادها)، مستندنگاری تمامی اشیاء موجود در موزه‌ها و مخازن، تهیه شناسنامه‌های عمومی، تخصصی و حفاظتی اموال، کنترل اشیاء در مبادی ورودی (پژوهش‌های باستان‌شناسی، توقیفی، اهدایی، کشف اتفاقی، خرید، استرداد)، اعلام وضعیت سرقت اشیاء به تمامی مراجع ذیربط در اسرع وقت، امکان بهره‌برداری پژوهشی توسط پژوهشگران و علاقمندان در سراسر جهان از طریق درگاه کاتالوگ آنلاین، امکان کنترل وضعیت اموال برای کلیه مراجع ذیربط بر اساس شرح وظایف با ایجاد سطوح دسترسی (درون دستگاهی و برون دستگاهی) تداوم پیدا کرد.     

او تصریح کرد: یکی از ویژگی‌های بارز این سامانه امکان ایجاد سطح دسترسی به کلیه کاربرانی که در خصوص اموال فرهنگی تاریخی در حوزه درون سازمانی (همانند ذیحسابی، حفاظت فیزیکی، اداره کل حقوقی) و برون سازمانی (همانند وزارت امور اقتصاد و دارایی، پلیس اینترپول، گمرک و ...) وظایفی برعهده دارند، است. لازم به توضیح است که سطح دسترسی بنا بر مسئولیت هر کاربر در سیستم تعریف شده است. شایان ذکر است که نتیجه این ارتباطات فرادستگاهی منجر به اقدام به موقع جهت خروج اشیاء سرقتی، اطلاع رسانی سریع از مبادی ورودی و ارگان‌های ذیربط در زمان توقیف اشیاء به سازمان میراث فرهنگی و کارشناسی به موقع اشیائی که در حراجی‌های خارج از کشور یا در مجموعه‌های خصوصی در حال خرید و فروش است.

طالبیان با اشاره به آنکه در سال ۱۳۹۳ در راستای دستیابی به هدف ایجاد دولت الکترونیک، سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری خود را ملزم به طراحی فرایندهای سیستمی در سامانه‌های مختلف کرد، گفت: از این رو اداره کل موزه‌ها ۲۷ فرایند از کلیه فعالیت‌های مربوط به حوزه اموال فرهنگی تاریخی را با همکاری دفتر فناوری و اطلاعات سازمان در این سامانه طراحی کرد؛ که از آن جمله می‌توان به فرآیندهای مربوط به مبادی ورودی (اهداء، خرید، پژوهش‌های باستان‌شناسی، توقیفی، استرداد و... اشاره کرد. در حال حاضر تعداد ۵۴۵۹۶۰ قلم از اطلاعات اموال فرهنگی تاریخی مربوط به کل کشور در این سامانه ثبت شده‌اند و ثبت اطلاعات تمامی اموال منقول فرهنگی تاریخی اطلاعات اموال کل کشور (چه در اختیار بخش خصوصی و چه در اختیار بخش دولتی) از ویژگی‌های منحصر به فرد این سامانه است. 

او یادآور شد: به عنوان مثال موزه هنرهای معاصر، بانک مسکن، موسسه باستان‌شناسی دانشگاه تهران و... برخی مجموعه‌های خصوصی در این سامانه ورود اطلاعات نموده‌اند و دسترسی بسیاری از موزه‌های دیگر مانند آستان قدس رضوی، بنیاد ایران‌شناسی، موزه المپیک و غیره نیز فراهم گردیده است. بنابراین به جرات می‌توان گفت که این سامانه تنها نرم افزار یا سامانه جامع در سطح جهان است که اطلاعات کلیه اموال منقول فرهنگی تاریخی در حوزه‌های مختلف را ‌در آن ثبت نمود. 

استرداد اموال تاریخی و فرهنگی ایران

طالبیان در ادامه به استرداد اموال فرهنگی و تاریخی ایران طی سال‌های اخیر اشاره کرد و گفت: از دهه ۸۰ تا کنون ۳۴۰۸ قلم اموال فرهنگی تاریخی متعلق به ایران از کشور هایی چون انگلستان، امریکا، بلژیک، ایتالیا و امارات و کانادا  مسترد شده است. در این میان استرداد ۱۳۶ قلم شی از حفاری‌های غیرقانونی جیرفت در دو محموله ۱۱۸  در سال ۸۶ و ۱۸ عددی  در سال ۸۳ از  انگلستان، بشقاب ساسانی از انگلستان، استرداد یک محموله قاچاق اموال ایرانی به تعداد ۵۵۶ اثر از کشور امارات در سال ۱۳۸۵، استرداد ۴۲ کاشی مربوط به آرامگاه سلطان شهاب‌الدین ابن احمد از انگلستان در سال ۱۳۸۷، استرداد ۳۰۰ عدد کتیبه عیلامی متعلق به خزانه تخت جمشید از مؤسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در امریکا، ۱۳۹۳، استرداد ۳۴۹ قلم از اشیاء محوطه باستانی خوروین از بلژیک، ۱۳۹۳، استرداد ۱۰۹ قلم از اشیاء محوطه باستانی چغامیش از امریکا، ۱۳۹۴، استرداد ۵۶ قلم از اشیاء ایرانی توقیف شده در کشور ایتالیا به ایران، ۱۳۹۵، استرداد ۷۳ عدد اثر مهر دوره ساسانی از امریکا، ۱۳۹۵، استرداد یک نقش برجسته سرباز هخامنشی تخت جمشید از امریکا، ۱۳۹۷ و  استرداد ۱۷۸۳ لوح باروی تخت جمشید از امریکا، ۱۳۹۸ به چشم می‌خورد.

نمایشگاه‌های بین‌المللی تاریخ و فرهنگ ایران

به گفته او، طی سال‌های اخیر شاهد برگزاری ۴۲نمایشگاه بین المللی در ۱۸ کشور  با محوریت تمدن ایران در دوران پیش از اسلام ( ایران باستان) و بعد از دوران اسلامی  از سال ۷۹ تاکنون ( سال ۹۸) با هدف شناسایی و آشنایی سایر کشورهای جهان با فرهنگ و تمدن غنی ایران اسلامی، افزایش روحیه خودباوری و نمایش عظمت و اقتدار تاریخ چندین هزارساله این سرزمین با همکاری بزرگترین و مهم‌ترین موزه‌های جهان نیز بودیم. گفتنی است در دوره دولت یازدهم ۳۷ نمایشگاه به تفکیک ۳۲ ملی و ۵ بین المللی و در دوره دولت دوازدهم ۶۱ تاکنون  نمایشگاه به تفکیک ۵۰ ملی و ۱۱ بین‌المللی برگزار شده است. همچنین با توجه به محدودیت‌های کرونا از فروردین ماه سالجاری نرم افزار موبایلی در موزه ملی با هدف بازدید مجازی از نمایشگاه‌های موقت راه‌اندازی شده است که تاکنون تعداد آنها به ۵۰ رسیده است.

کرونا و تاثیر آن بر میراث فرهنگی

طالبیان در ادامه به شیوع بیماری کرونا و تاثیراتی که در حوزه میراث فرهنگی داشت اشاره کر و گفت: کرونا تاثیرات قابل توجه بر روند فعالیتی موزه‌ها، پایگاه‌های ملی و جهانی و اقدامات حوزه مرمت در ابعاد مختلف اقتصادی و اجتماعی بر جای گذاشته است. عمده تاثیر ناشی از شیوع کرونا بر موزه‌ها، پایگاه‌های میراث فرهنگی ملی و جهانی در کاهش چشمگیر شمار بازدیدکنندگان داخلی و خارجی از بهمن ماه ۱۳۹۸ تاکنون و به تبع آن کاهش قابل توجه درآمدهای ناشی از فروش بلیط و خدمات آن بوده است. این بیماری همچنین با ایجاد رکود گردشگری بی‌سابقه عمیقأ اقتصاد جوامع محلی ساکن در پیرامون آثار تاریخی و پایگاه‌های بافت‌های تاریخی که عمدتا از طریق فروش محصولات و یا ارایه خدمات به گردشگر کسب درآمد می‌کنند را تحت تاثیر قرار داده است.

او تصریح کرد: ضرورت رعایت پروتکل‌های بهداشتی و پرهیز از هرگونه تجمع موجب تعطیلی برخی از فعالیت‌های مرمتی  و حفاظتی و یا تاخیر در ادامه و یا شروع فرآیند شده که این موضوع نیز تاثیر منفی بر درآمد نیروهای کارگری فصلی داشته است. ﺑﻪ ﺩﻟﯿﻞ ﻣﺤﺪﻭﺩﯾﺖﻫﺎﯼ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺳﻔﺮﻫﺎﯼ ﺑﯿﻦ‌ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﻭ ﻗﻮﺍﻧﯿﻦ ﻭﺿﻊ ﺷﺪﻩ ﺍﺯ ﺳﻮﯼ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎ ﺩﺭ ﻣﻮﺍﺟﻬﻪ ﺑﺎ ﺍﻧﺘﺸﺎﺭ ﻭﯾﺮﻭﺱ، همچنین ﻫﻤﮑﺎﺭﯼﻫﺎﯼ ﺑﯿﻦ‌ﺍﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮﺧﯽ ﭘﺮﻭﮊﻩﻫﺎﯼ ﭘﺎﯾﮕﺎه‌ها و برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻗﺮﺍﺭ ﮔﺮﻓﺘﻪ است.

طالبیان خاطرنشان کرد: درآمد موزه‌های زیر نظر وزارتخانه نیز به دلیل محدودیت‌های ناشی از پاندمی کرونا به شدت کاهش یافته است. مقایسه آماری سه ماهه نخست سالجاری با مدت مشابه در سال گذشته بیانگر کاهش درآمدی بالغ بر ۲۹ میلیارد تومان است. در بازه زمانی یاد شده در سال ۱۳۹۷ درامد موزه‌ها ۳۰ میلیارد تومان بوده که در حال حاضر به ۸۰۰ میلیون تومان تقلیل یافته است. برآورد نسبی تاکنون نیز خسارتی بالغ بر ۶۰ میلیارد تومان است.