ایلنا پیگیری کرد؛
آیا کتابخانه ملی بدون دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا تعطیل شد؟/ از تعلیق کارت تا لغو عضویت برخی اعضا
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با ۱۰۰ هزار متر مربع مساحت و گنجینه‌ای از هزاران سند و منبع پژوهشی ارزشمند، چند ماه از دسترس پژوهشگران و دانشجویان خارج شده بود. گروهی از اعضای کتابخانه ملی این اقدام را ضرری معنوی بزرگی به متخصصان و نخبگان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی توصیف کرده و می‌گویند «هر آنچه در این سازمان است بیت‌المال محسوب می‌شود؛ بیت‌المال که ملک شخصی‌شان نیست که به دل‌بخواه و سلیقه شخصی آن را تعطیل کنند.» اما رئیس کتابخانه ملی پاسخ می‌دهد: «تصمیم جمعی ما بر این است که اگر شرایط از وضعیت اضطراری و قرمز فاصله بگیرد، ولو اینکه مصوبه‌ای به ما ابلاغ نشود بلافاصله کتابخانه را بازگشایی کنیم.»
به گزارش خبرنگار ایلنا، کرونا در این شش ماهی که از شیوع آن در ایران می‌گذرد، کسب و کارهای بسیاری را به مخاطره انداخته و باعث تعطیلی موقت اماکن بسیاری شد اما «سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران» رکورد یکی از طولانی‌ترین تعطیلی‌ها را به نام خود ثبت کرده است.
درهای کتابخانه ملی از اوایل اسفند و هم‌زمان با آغاز شیوع کرونا در کشورمان، روی مراجعان آن بسته شد. کتابخانه‌ای که شبانه‌روزی است و پیش از این فقط دو روز در سال یعنی اول فروردین و عاشورای حسینی بسته بود، از آن روز به مدت چهار ماه تعطیل شد.
با گذشت دو ماه از شیوع کرونا و گذر از هراس ابتدایی مواجهه با بیماری، به تدریج صنوف مختلف با مجوز ستاد ملی مبارزه با کرونا اقدام به بازگشایی کردند و مشاغلی که با خطرات بیشتری برای گسترش بیماری روبه‌رو بودند، در رده‌های آخر قرار گرفته و از اوایل تیر فعالیت‌شان را از سر گرفتند اما خبری از بازگشایی کتابخانه ملی نبود. اما سوغات این تعطیلات طولانی‌مدت، فقط دوری از منابع کتابخانه نبود بلکه تنش‌های دیگری پا یه میدان گذاشت که تا امروز هم ادامه دارد.
به گفته تعدادی از اعضای کتابخانه ملی ایران؛ روز چهارم اسفند بود که معاون کتابخانه ملی در میان اعضای حاضر در سالن‌ها آمده و اعلام کرد وزارت بهداشت دستورالعملی صادر کرده که بر اساس آن کتابخانه ملی تا اطلاع ثانوی تعطیل است.
با گذشت حدود دو ماه از این تعطیلی و اقدام به بازگشایی برخی از اماکن مربوط به اصناف پرخطر، کتابخانه ملی همچنان تعطیل بود و به گفته برخی از اعضای کتابخانه ملی که محل پژوهش خود را برای هفته‌ها از دست داده بودند، علت این تعطیلی، مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام می‌شد. تعداد این گروه معترض که در ابتدا تنها چند عضو داشت به حدود هفتصد تن رسید؛ اعضایی که خودشان دست به کار شده و چند و چون این تعطیلات بلندمدت را از ستاد ملی مبارزه با کرونا پیگیر شدند که «چرا دستور بازگشایی کتابخانه ملی صادر نشده است؟!»
به گفته تعدادی از اعضا که پیگیر این مساله بودند، ستاد ملی مبارزه با کرونا ارسال هرگونه نامه به سازمان اسناد و کتابخانه ملی را برای تعطیلی چهار ماهه این سازمان رد کرد. اقدامی که بنا بر اظهارات و پیگیری‌های این افراد، «غیرقانونی» تلقی می‌شد و ماحصل آن صدور دستور بازگشایی کتابخانه ملی از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا بود.
اما اتفاق این بود که سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با ۱۰۰ هزار متر مربع مساحت و گنجینه‌ای از هزاران سند و منبع پژوهشی ارزشمند برای ماه‌ها از دسترس پژوهشگران و دانشجویان خارج شده بود. گروهی از اعضای کتابخانه ملی این اقدام را ضرری معنوی بزرگی به متخصصان و نخبگان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی توصیف کرده و می‌گویند: «هر آنچه در این سازمان است بیت‌المال محسوب می‌شود؛ بیت‌المال که ملک شخصی‌شان نیست که به دل‌بخواه و سلیقه شخصی آن را تعطیل کنند. کتابخانه ملی باید شفاف‌سازی کند که چرا بدون دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا، چهار ماه این مجموعه را تعطیل کرده؟»
«اشرف بروجردی» رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران البته بخشی از ادعای مطرح شده از سوی اعضای کتابخانه را رد کرده و می‌گوید: «مصوباتی که ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام می‌کند به همه دستگاه‌ها ابلاغ می‌شود، ازجمله سازمان اسناد و کتابخانه ملی، ما حتی شیوه‌نامه‌های جداگانه و سختگیرانه‌تری را نوشتیم و اجرا کردیم. دریافتی که سازمان بازرسی کل کشور از کتابخانه ملی دارد دریافتی واحد نسبت به همه کتابخانه‌هاست که جایی برای دورهم جمع شدن و مطالعه است، وقتی سازمان بازرسی کل کشور رویکرد خود را نسبت به رعایت شیوه‌نامه‌ها در کتابخانه ملی اعلام کرد، ما با این امید که این مسئله به‌زودی خاتمه پیدا می‌کند و می‌توانیم خدمات‌رسانی را به زودی ادامه دهیم، مجبور به تعطیلی شدیم.»
بروجردی در گفتگو با ایلنا اضافه می‌کند: «ما برای رعایت پروتکل‌ها همه تلاش‌مان را به کار گرفتیم؛ از ضدعفونی محیط تا کم کردن ظرفیت‌ها و نگه داشتن کتاب‌های به امانت برده شده برای ۴۸ ساعت، پیش از انتقال به قفسه. علیرغم اینکه معتقد نیستیم کتابخانه ملی جایی برای مطالعه و قرائت نیست و محلی برای تحقیق و پژوهش است، اما این بستر همواره برای مراجعان فراهم بوده است. به‌طوری‌که گاهی تعداد مراجعان روزانه به ۳ هزار و ۷۰۰ نفر هم می‌رسید. با این وجود، مدیران کتابخانه ملی هم با این تعطیلی مخالف بودند و هم‌فکری زیادی در این زمینه انجام شده اما این کار را انجام دادیم تا در برابر جان اعضا مسئولیتی متوجه ما نباشد.»
کتابخانه ملی که بعد از تعطیلاتی چهار ماهه برای مدت کوتاهی بازگشایی شده بود، دوباره تعطیل شد و همچنان درهای آن به روی مراجعان بسته است. این در حالی است که اعضای معترض به این امر می‌گویند محیط کتابخانه، برای مراجعان ایمن‌تر از بسیاری از اماکن عمومی دیگر است و حتی اگر تمام ظرفیت طبق پروتکل‌های بهداشتی تکمیل شود، باز فاصله بین افراد حدود شش متر خواهد بود. از طرفی، تهویه فضای داخلی کتابخانه به شکل مکشی-دمشی است و محیط استانداردی دارد. پرسش دیگری که این گروه معترض مطرح می‌کنند این است که «همه ادارات و نهادهای دولتی و عمومی شش ماه است مشغول به کارند و فقط کتابخانه ملی تمام این مدت تعطیل بوده است. مگر جایی مثل پتروشیمی و اداره برق که محیط پرریسک‌تری دارند، تعطیل کرده‌اند؟ چرا کتابخانه ملی به ارباب‌رجوع پاسخگو نیست؟»
اشرف بروجردی درباره این مساله به ایلنا می‌گوید: «تصمیم‌گیری درباره تعطیلی دوباره کتابخانه ملی، پس از آن انجام شد که با سازمان بازرسی کل کشور که نهادها را برای انجام پروتکل‌ها تحت‌نظر دارد و میزان رعایت شیوه‌نامه‌ها را می‌آزماید، به این توافق رسیدیم که شرایط کتابخانه ملی با توجه به وضعیت قرمز و اضطراری شهر تهران، پیچیده‌تر از آن است که بخواهیم به کار ادامه بدهیم.»
او همچنین درباره چند و چون بازگشایی دوباره کتابخانه ملی یادآوری می‌کند: «با اعلام ستاد ملی مقابله با کرونا، میزان مرگ و میر ۳۵ درصد کاهش یافته است، این می‌تواند یک نشانه مثبت برای ما باشد. تصمیم جمعی ما بر این است که اگر شرایط از وضعیت اضطراری و قرمز فاصله بگیرد، ولو اینکه مصوبه‌ای به ما ابلاغ نشود بلافاصله کتابخانه را بازگشایی کنیم.»
اما مساله کرونا و تعطیلی کتابخانه ملی تنها به این کشمکش ختم نمی‌شود؛ از قرار معلوم در پی این اعتراض‌ها، کارت عضویت چند تن از اعضای کتابخانه ملی به حالت تعلیق درآمد که همین امر موجب شد برخی از اعضای کتابخانه ملی از شرایط به‌عنوان فضایی غیرفرهنگی و امنیتی یاد کنند.
این اعضا می‌گویند آنها که دنبال بازگشایی کتابخانه ملی هستند، بارها از سوی مسئولان کتابخانه ملی تهدید شده‌اند و در ادامه کارت عضویت برخی را به دلیل آنچه «انتقاد به این عملکرد در فضای مجازی» می‌خوانند، تعلیق کرده‌اند. در صورتی‌که چنین اقدامی از سوی کتابخانه ملی غیرقانونی است.
تعدادی از اعضای معترض به تعطیلی کتابخانه ملی این تعلیق عضویت را اقدامی مشابه «ستاره‌دار کردن دانشجویان» قلمداد کرده و می‌گویند «حتی اگر جرمی در فضای بیرون از کتابخانه توسط یک عضو صورت گرفته باشد، سازمان اسناد و کتابخانه ملی این اختیار را ندارد که عضویت کسی را به این دلیل تعلیق کند. تعلیق این افراد مانند ستاره‌دار کردن دانشجوهاست. ضمن اینکه بیشتر اعضای کتابخانه ملی از نخبگان کشور محسوب می‌شوند اما مسئولان کتابخانه با این کارشان چنین افرادی را از منابع کشورشان محروم می‌کنند. درحالی‌که نمی‌توانند از اختیارات دولتی‌شان برای ایجاد جو سلیقه‌ای خود استفاده کنند.»
مساله تعلیق عضویت تعدادی از اعضای کتابخانه ملی را از اشرف بروجردی پیگیر شدیم که او در پاسخ توضیح می‌دهد: «این مساله هیچ ربطی به تعطیلی کتابخانه ندارد. حراست سازمان این کار را کرده بود که به ایشان گفتم قرار نیست کارتی تعلیق شود. ماجرا از این قرار است که از سوی این اعضا در فضای مجازی به مدیران و کارکنان کتابخانه ملی هتاکی و واژه‌های غیرفرهنگی به کار گرفته شده بود. من گفتم این اعضا را صدا کنید و به آنها تذکر بدهید، چون اینجا فضایی فرهنگی است، کتابخانه ملی است و قرار نیست فحش و فحش‌کاری کنند. حالا دوستان حراست اجتهاد کرده و جلوتر هم رفته بودند و ظاهرا کارت بعضی از دوستان را تعلیق کردند اما در جلسه‌ای که داشتیم قرار شد کارت این دوستان به آنها برگردانده و تذکر داده شود. سپس، به آنها زمان داده شود که این توهین‌ها را جبران کنند، در غیر این‌صورت گام بعدی این باشد که مدتی اجازه ورود به کتابخانه را به آنها ندهیم اما نه اینکه کارت کسی به خاطر این مساله باطل شود.»
مساله دیگری که محل جدال اعضای کتابخانه ملی با مدیران و گردانندگان آن شده، به «فریبرز خسروی» معاون کتابخانه ملی ایران بازمی‌گردد و اینکه گروهی از اعضای کتابخانه ملی به عملکرد او معترض بوده و معتقدند این اختلافات به دلیل شیوه برخورد و تصمیمات او آغاز شده و شدت گرفته است. این اعضا مدعی هستند که خسروی بازنشسته شده و فعالیت او در این سمت طبق قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان، امری غیرقانونی محسوب می‌شود.
رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پاسخ به این ادعا نیز به ایلنا می‌گوید: «اولا اینکه آقای خسروی فرزند شهید است و با توجه به امتیاز ایثارگری، می‌تواند تا ۳۵ سال خدمت کند. از سوی دیگر، ایشان دانشیار است و به زودی استاد تمام خواهد شد. معتقدم از سوی برخی از اعضا در حق ایشان جفا می‌شود. آقای خسروی ۲۸ سال است که در کتابخانه ملی جان می‌کند و آن وقت بعضی از همین بچه‌ها در سایت با حرف‌هایی نامتناسب و غیرمعمول ایشان را مخاطب قرار می‌دهند.»
با همه این کشمکش‌ها، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران هنوز تعطیل است و اعتراض تعدادی از اعضای آن به این تعطیلی و شیوه مدیریتش کماکان پابرجاست. مجموعه‌ای عظیم از نظر وسعت و بودجه‌ای قابل توجه و فرصت‌هایی پژوهشی، که دست‌کم ۷۰۰ نفر از اعضای آن معتقدند به دلیل آنچنان که باید از ظرفیتش استفاده نمی‌شود.
