در گفت‌وگو با مدیر پایگاه جهانی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی مطرح شد؛
جذابیت مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی برای گردشگران آسیای شرقی/ نگهداری ۱۴ هزار شی در بقعه
به گفته مدیر پایگاه جهانی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی، معماری و تزیینات خاصی که در این مجموعه به کار رفته برای گردشگرانی از کشورهای آسیای شرقی مانند چین، کره و ژاپن جذابیت‌های خاصی دارد و این گردشگران بیشترین تعداد بازدیدکنندگان خارجی مجموعه را شامل می‌شوند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، مجموعه مذهبی شیخ صفی‌الدین اردبیلی(۷۳۵-۶۵۰ ق)، جد اعلای صفویان، یازدهمین اثر تاریخی- فرهنگی ایران است که با داشتن ارزش‌های زیاد فرهنگی و معماری در جلسه روز شانزدهم مرداد ماه سال ۱۳۸۹ شمسی (هفتم آگوست ۲۰۱۰ میلادی)، در شهر برازیلیا، پایتخت برزیل، با شماره ۱۴۵۰ در فهرست آثار تاریخی فرهنگی جهانی قرار گرفت. این مجموعه خانقاهی و آرامگاهی به نام موسس مکتب عرفانی صفویه، شیخ صفی‌الدین اردبیلی رقم خورده است.
این مجموعه متشکل از عناصر معماری همچون بقایای دروازه اصلی یا سردر عالی، حیاط باغ یا حیاط بزرگ(عرصه)، مزار شیخ صفى‌الدین؛ معروف به گنبد الله‌الله، آرامگاه شاه اسماعیل اوّل، آرامگاه محیى‌الدین محمّد معروف به حرمخانه، عمارت چینى‌خانه فعلی (خانقاه قدیم یا خلوتسرای شیخ صفی‌الدین)، بناى معروف به مسجد جنت‌سرا، تالار دارالحفاظ؛ قندیلخانه، ساحت یا صحن اصلى، سردر شاه عباسى، تالار دارالحدیث (طاق متولى یا دارالسلام)، مقابر مشایخ صفوى در دو رواق جناحین دارالحدیث، قبرستان مطهر شهیدگاه، حیاط معروف به مقابر یا حیاط حرمخانه، چله‌خانه جدید، حیاط میانی (پیشخان)، آب انبار (چشمه کوثر)، فضاهای مسکونی متعلق به خاندان صفوی و هشتی (سردابه مقبره بچه شیخ صفی الدین اردبیلی) و بخشی از بقایای حمام و آشپزخانه تاریخی مجموعه، چله‌خانه قدیم و معبر شهیدگاه، جنت‌سرا و آشپزخانه و دیوار حایل مابین شهیدگاه و آشپزخانه و... است.
مهدی حیدری وند (مدیر پایگاه جهانی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی) با اشاره به آنکه طی سال‌های اخیر کارهای خوبی در حوزه مرمت و تثبیت کاشی کاری‌ها، گچ‌بری‌ها و نقاشی‌ها انجام شده‌است، گفت: کاشی‌کاری‌هایی که طی سالیان گذشته طبله کرده بود، بازسازی، مرمت و دوباره به جای خود بازگردانده شدند. در عین حال احیای سردر و دروازه مجموعه عالی قاپو طی یک سال گذشته انجام و در زمستان ۹۸ افتتاح شد.
مدیر پایگاه جهانی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی درخصوص وضعیت کاشی‌ها و نقاشی‌های دیواری که طبله کرده بودند، گفت: در بناهای سنتی چنین امری عادی است فقط باید نسبت به آنها اشراف داشته و کار مرمتی مستمر در آن انجام شود و ظرافت کار داشته باشیم و اجازه تخریب ندهیم و تثبیت کنیم و بتوانیم کاشی‌هایی که از دوره صفویه باقی مانده را حفظ کنیم و کاشی جدید جایگزین نکنیم. ضمن آنکه بازسازی این کاشی‌ها در فصل سرما و زمستان امکان ندارد و فقط تثبیتشان می‌کنیم. با این وجود قطاربندی‌های قندیل خانه شیخ صفی اصلاح و مرمت شده است. کاشی‌کاری گنبد شاه اسماعیل نیز وضعیت مناسبی نداشت که اصلاح شده است. به‌طور کلی می‌توان گفت طی سال‌های اخیر ۹۰ درصد اصلاح و تثبیت کاشی‌ها انجام شده است و این روند به طور مستمر ادامه دارد و حدود ۵ درصد آن باقی مانده که تا تابستان به اتمام می‌رسد.
هرچند حیدری وند تاکید دارد اصلاح و تثبیت کاشی‌ها و درعین حال بازسازی و احیای نقاشی‌هایی که در سال‌های قبل از بین رفته بودند انجام شده، اما در نهایت هیچ آمار درست و روشنی از فعالیت‌های انجام شده ارائه ندارد و به کلی‌گویی درخصوص آنچه در پایگاه این مجموعه میراث جهانی در حال انجام است، بسنده کرد.
مدیر پایگاه جهانی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی درخصوص احتمال وجود لایه‌هایی از گچ‌بری و نقاشی زیر آنچه که امروز روی دیوارها شاهد هستیم، تصریح کرد: مطالعه‌ای آنگونه که مدنظر شماست انجام نشده. نباید فراموش کرد لایه‌‌ی رویی شاهکار هنری است و نمی‌توانیم با تراشیدن آن به دنبال لایه‌های زیرین آن باشیم. ضمن آنکه این مجموعه از اوایل صفویه تاکنون حفظ شده و الحاقی جدیدی ندارد.
او با اشاره به وجود هفت درِ اصلی که در مجموعه شیخ صفی به نوعی گویای هفت مرحله سپری کردن عشق و عرفان است، گفت: در دهه ۳۰ دروازه اصلی این درها توسط مسئول میراث‌فرهنگی وقت برچیده شده بود اما بر اساس طرحی که داشتیم آن را بازسازی و احیا کردیم و اکنون در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد. درعین عال یکسان‌سازی ورودی مجموعه‌ها را در پیش گرفتیم.
حیدری وند در ادامه به تملک ملکی اشاره کرد که بین حمام شیخ و مجموعه شیخ صفی قرار داشت و گفت: با کمک استانداری این ملک تملک و به مجموعه حمام شیخ صفی‌الدین اردبیلی که درحال حاضر به عنوان موزه صنایع دستی مورد استفاده قرار گرفته، الحاق شد. ساماندهی اشیا نیز مرتبا انجام می‌شود. این ساماندهی متعلق به تمام اشیا تاریخی است که در کل استان بدست می‌آید. درحال حاضر حدود ۱۴ هزار شی در مجموعه موجود است.
او تصریح کرد: با ادغام دو مجموعه موزه و بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی افزایش دوبرابری ماندگاری بازدیدکنندگان در مجموعه را شاهد هستیم. نگارخانه شاه اسماعیل که نگارخانه خطایی است نیز تبدیل به محلی برای معرفی تمام جاذبه‌های استان شده است. همچنین صحنی که در قسمت شرقی مجموعه بود و به عنوان انباری استفاده می‌شد، بازسازی و آجرفرش شد و اکنون به عنوان صحن قزلباش مورد استفاده قرار می‌گیرد و قرار است بعد از اتمام شیوع ویروس کرونا تبدیل به محلی برای عرضه صنایع دستی و فعالیت‌های فرهنگی شود.
مدیر پایگاه جهانی بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی درخصوص وضعیت نفوذ رطوبت به بخش‌هایی از این بنای تاریخی گفت: در تابستان ایزولاسیون این بخش‌ها انجام شد و منتظر هستیم هوا بهتر شود و رطوبت کشیده شود تا به آجرپز و سایر مراحل مرمتی بپردازیم. ضمن آنکه رطوبت در بخش‌های الحاقی است و در مقایسه با مجموعه شیخ صفی‌الدین می‌توان گفت ۲ درصد مجموعه رادربرمی‌گیرد. با تلاش مدیران پیشین می‌توان گفت وضعیت این مجموعه مناسب است.
او درخصوص فعالیت مرمتگران ایرانی با مرمتگران خارجی در قابل هیات‌های مشترک گفت: مرمتگران ما بومی هستند و سعی می‌کنیم از مصالح بومی و نیروهای بومی منطقه برای مرمت استفاده کنیم چراکه نیاز مرمتی را فراهم می‌کنند.
به گفته حیدری وند، مرمت مستمر مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در سال ۹۹ نیز ادامه خواهد داشت و معرفی بنا نیز در راس برنامه‌های سال جاری جای خواهد داشت. توسعه مجموعه و تملک بانک ملی که در ضلع شمالی مجموعه کنار دروازه اصلی قرار دارد نیز در برنامه جای گرفته و قصد داریم میدان عالی قاپو را احیا کنیم. ساماندهی شهیدگاه و مرمت مدرسه پورسینا و تبدیل آن به موزه صفویه‌شناسی از دیگر برنامه‌های سال جاری است.
او با اشاره به آنکه تعداد بازدیدکنندگان مجموعه شیخ صفی‌الدین اردبیلیل دو برابر شده‌است، گفت: هرچند بهار سال جاری را به دلیل شیوع ویروس کرونا از دست دادیم اما تعداد بازدیدکنندگان سال ۹۸ نسبت به سال۹۷ دو برابر شده بود حتا در برخی فصول، ۱۰ برابر می‌شد. تعداد گردشگران خارجی نیز افزایش داشت و در این میان معماری و تزیینات خاصی که در این مجموعه به کار رفته برای گردشگرانی از کشورهای آسیای شرقی مانند چین، کره و ژاپن جذابیت‌های خاصی دارد و این گردشگران بیشترین تعداد گردشگران خارجی مجموعه را دربرمی‌گیرند. وقتی از چینی‌خانه دیدن می‌کردند، متعجب می‌شدند.
