محمدحسن طالبیان:
بستر الکترونیکی برای 100 موزه و محوطه تاریخی آماده شد/ بعد از راه‌آهن، اورامانات و کاروانسراها در راه جهانی شدن/ میراث فرهنگی نقشی در پرداخت حق‌الکشف آثار تاریخی ندارد
معاون میراث فرهنگی می‌گوید: اگر اکنون به ما بگویید چه تعداد از دیوارهای بناهای تاریخی کشور رطوبت زده‌اند، می‌توانم بگویم تعداد آنها خیلی زیاد است اما در حال حاضر نه پولش را داریم و نه امکانش را که به این مهم رسیدگی کنیم. ریزش دیوار کاخ سعدآباد نیز به دلیل نفوذ آب جوبی است که در نزدیکی دیوار قرار داشت.
به گزارش خبرنگار ایلنا، معاون میراث فرهنگی صبح امروز (2 اردیبهشت) با حضور مدیران کل بخش‌های مختلف این معاونت در جمع اصحاب رسانه حاضر شد و به بیان بخشی از عملکرد این معاونت در سال 98 همزمان با روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی و روز جهانی موزه‌ها پرداخت.
محمدحسن طالبیان با اشاره به آنکه امسال 29 اردیبهشت روز جهانی موزه‌هاست و 29 فروردین نیز روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی بود، گفت: شعار روز جهانی موزه‌ها و روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی تقریبا همسو با یکدیگر است چنانکه یکی موزه‌ها شعار برابری و دیگری فرهنگ مشترک، میراث مشترک و مسئولیت مشترک را در راس برنامه‌های خود قرار داده است. حال با فراگیر شدن ویروس کرونا شاهد آن هستیم که تمام بخش‌های کره زمین همچون یک شبکه به یکدیگر پیوسته هستند و اینگونه نیست که اگر کشوری درگیر مسئله‌ای شود سایر کشورها از آن مجزا شوند، میراث فرهنگی نیز میراث مشترک بشری است که تحت تاثیر این اتفاقات قرار دارد.
او ادامه داد: ایران با تمدنی بیش از 10 هزار سال قدمت، دارای تمدن زیست مشترکی است که می‌تواند آن را با سایر اقوام به اشتراک بگذارد. در این تمدن زیستی شاهد آن هستیم که هر زمان اقوام مختلف به یکدیگر کمک کردند توانسته‌اند از چالش و مسئله‌ای که با آن روبه‌رو هستند، عبور کنند. اگر بخواهیم مسئله اثر حاضر را نیز مدیریت کنیم، می‌توانیم از زیست مشترک کمک بگیریم.
طالبیان در ادامه به شعار روز جهانی موزه‌ها اشاره کرد و گفت: موزه‌ها برای برابری و تنوع فرهنگی همواره مورد توجه بوده‌اند. این روزها نیز موزه‌ها درصدد آن هستند تا برای همه لایه‌ها و اقشار جامعه شرایط یکسانی را برای بازدید فراهم کنند و حقیقت فرهنگ را معرفی کنند. فرهنگ و جهان پیوسته هستند و موزه‌ها باید نگاهی داشته باشند که بتوانند تلاشی برابری انجام دهند.
معاون میراث فرهنگی کشور در ادامه به فعالیت‌های این معاونت در دوره کرونا اشاره کرد و گفت: هرچند کرونا باعث تعطیلی موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی شد اما ما را به این فکر انداخت که چطور می‌توانیم امکان بازدید از این مجموعه‌ها را برای افرادی که در خانه هستند، فراهم کنیم. از این رو در 13 روز نوروز هر روز یک موزه را به صورت زنده نشان دادیم. همین فعالیت سبب شد تا بتوانیم از ظرفیت‌های ایجاد شده در فضای مجازی بیشتر استفاده کنیم. بعد از کرونا نیز این مهم را ادامه خواهیم داد چنانکه بستر الکترونیکی برای 100 موزه و محوطه آماده خواهد شد. اکنون زمان یک تحول است و این تحول به مرور زمان به سایر محوطه‌ها و موزه‌ها نیز خواهد رسید.
طالبیان همچنین از آماده شدن فیلم‌های کوتاه چنددقیقه‌ای برای بارگذاری روی آپارات به مناسبت روز بناها و محوطه‌های تاریخی خبر داد و گفت: این روند طی سال ادامه خواهد داشت و ما درصدد آن هستیم که به مناسبت روز جهانی موزه‌ها خبرهای خوبی را منتشر کنیم چنانکه درحال حاضر تعداد موزه‌های کشور به 700 موزه رسیده که از این میان 159 موزه خصوصی هستند. به زودی نیز محوطه وستمین تبدیل به سایت‌موزه می‌شود.
به گفته طالبیان، تصویب هیات امنایی شدن محوطه‌ها به لحاظ کارشناسی یک آیین‌نامه اجرایی بسیار مهم است چراکه در این حوزه چاره‌ای جز مشارکت مردم وجود ندارد.
او خاطرنشان کرد: از 20 فروردین ماه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، کارگاه‌های مرمتی فعال شده‌اند در این میان سامانه معاونت میراث فرهنگی نیز جامع شد.
معاون میراث فرهنگی کشور در خصوص پرونده‌های میراث جهانی ایران که در راه یونسکو هستند، گفت: امسال پرونده راه‌آهن را به یونسکو ارائه دادیم که قرار بود تیر ماه در چین به بررسی گذاشته شود اما باتوجه به شرایط ویژه شیوع کرونا، کمیته میراث جهانی اعلام کرد مراسم این کمیته به تعویق خواهد افتاد. بعد از راه‌آهن پرونده اورامانات که منظر فرهنگی است، به یونسکو ارائه می‌شود و قرار است بازرسان یونسکو در تابستان به ایران بیایند. کاروانسراها نیز پرونده دیگری است که در حال تهیه آن و ارائه به یونسکو هستیم. در حوزه میراث معنوی نیز پنج پرونده ازجمله جشن سده، رباب، آیین رضوی، خوشنویسی و یلدا را آماده کرده‌ایم که برخی از این پرونده‌ها به صورت مشترک با کشورهای همسایه ثبت جهانی خواهند شد.
این نشست با صحبت‌های محمدرضا کارگر (مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی) ادامه یافت. او در خصوص کرونا و تاثیری که در بازدید از موزه‌ها داشت، گفت: اگر نتوانیم در این شرایط راه‌های ارتباطی بین مخاطبان و موزه را پیدا کنیم دچار افت شدید مخاطب خواهیم شد که درآمد موزه‌ها را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند. در حال حاضر رصد موزه‌های دنیا را انجام می‌دهیم تا بتوانیم از راهکارهای آنها استفاده کنیم. شاید استفاده از تکنولوژی فرصت خوبی باشد و بعدها شاهد تحولی در این عرصه باشیم.
کارگر ادامه داد: اکنون در زمانه‌ای قرار گرفته‌ایم که تغییر قرن را پیش‌رو داریم و کمتر از دو سال برای ورود به قرن 15 زمان داریم. باید دستاوردهایمان را در حوزه موزه‌داری به نمایش بگذاریم و شرایط جدیدی را در این حوزه رقم بزنیم.
او در خصوص هیات امنایی شدن موزه‌ها نیز گفت: موزه‌ها از صرفا دولتی بودن به سمت اداره توسط مردم و افراد دارای نظرهای خاص معطوف شده‌اند. این تغییر بسیار جدی است. تلاش کردیم موزه‌ها را از نیاز تسهیلات دولتی به سمت سرمایه‌های مردمی و اجتماعی سوق دهیم. حدود یک قرن است که بحث موزه‌داری در ایران مطرح شده و از سال 1301 تا 1392 تعداد موزه‌های کشور 459 موزه بود که از این میان 42 موزه خصوصی بودند اما امروز در سال 1399، 708 موزه داریم که 159 موزه خصوصی هستند.
سیدهادی احمدی (روئینی مدیرکل دفتر حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی) نیز در خصوص تصویب قانون احیای بافت‌های تاریخی گفت: طی 70 سال گذشته چنین قانونی تصویب نشده بود و این مهم باید مورد توجه قرار گیرد. هرچند تمام نیازهای ما را برآورده نمی‌کند اما بسیار نیکوست. در این میان تهیه فهرست‌بهای ویژه بناهای تاریخی نیز انجام شد و استانداردسازی مصالح فنی اجرایی مرمت را در دست داریم.
او ادامه داد: طی سال گذشته برای نخستین بار شاهد بازگشت یک اثر تاریخی خارج شده از ثبت به فهرست میراث ملی بودیم. این کار توسط دیوان عدالت اداری انجام شد و ویلای نمازی به آثار ملی بازگشت. همچنین نجات رادیوسیتی از تخریب را شاهد بودیم. به زودی نیز شاهد افتتاح کارگاه مرمت در کاخ صفی‌آباد بهشهر خواهیم بود که این کاخ به میراث فرهنگی تحویل داده شده است. درصدد آن هستیم تا بتوانیم امکان بازدید از این کاخ را فراهم کنیم چراکه از دوره صفویه تاکنون درهای این کاخ به روی عموم باز نشده است.
به گفته احمدی، برآورد خسارت سیل در سال 98 به میراث فرهنگی با وجود آنکه میلیاردها تومان بود اما تنها حدود 100 میلیارد تومان درنظر گرفته شد که هنوز اختصاص نیافته است.
فرهاد عزیزی (مدیرکل دفتر امور پایگاه‌های جهانی) با اشاره به فعالیت 92 پایگاه ملی و 24 پایگاه جهانی در کشور گفت: بزرگترین معضل ما در این حوزه عدم تخصیص به موقع اعتبارات است اما با این وجود سعی کردیم تمام پروژه‌ها را تا حدودی انجام دهیم. در سال گذشته نیز هفت پایگاه ملی به پایگاه‌های ما اضافه شد و اکنون آماده‌سازی پایگاه اورامانات را انجام می‌دهیم.
او ادامه داد: در حال حاضر برای پرونده ثبت جهانی اورامانات 27 روستا ثبت ملی شده‌اند و چهار سایت‌موزه در دست اقدام است. 50 پروژه مطالعاتی نیز در حوزه‌های مختلف اعم از اطلس باستان‌شناسی اورامان، مردم‌شناسی، اسناد و نسخ خطی و معماری در حال انجام شدن است.
به گفته عزیزی، هیات امنایی شدن بناهای تاریخی و محوطه‌ها می‌تواند بخشی از مشکلات مالی و اداری را حل کند و فرصت مناسبی برای جذب منابع ایجاد کرده است. ضمن آنکه زیرساخت‌های الکترونیکی در حال ساماندهی است.
مصطفی پورعلی (مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی) نیز با اشاره به آنکه در ثبت جهانی پرونده کاروانسراهای ایران سعی شده هر استان حداقل یک اثر در این پرونده داشته باشد، گفت: درصدد آن هستیم تا همه استانها را درگیر پرونده‌های میراث جهانی کنیم و بعد از پرونده جنگل‌های هیرکانی، قنات‌ها و غیره که چند استان در آن درگیر بودند، اکنون پرونده کاروانسراها را داریم. در عین حال با همکاری آستان قدس رضوی، آیین رضوی و خوشنویسی را برای ثبت جهانی فرستاده‌ایم.
این نشست با پرسش و پاسخ خبرنگاران ادامه یافت و احمدی روئینی در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون مطالعات و پژوهش‌هایی در خصوص مهرکده بی‌بی شهربانو انجام شده است یا خیر و اینکه چرا طی تعطیلات شیوع کرونا به وجود آورد شاهد دست یافتن و حضور حفاران غیرمجاز در تونل‌های این مجموعه بودیم؟، گفت: اینکه آیا این مجموعه چنین نامی دارد یا خیر و اینکه متعلق به چه دوره‌ای است سند علمی نداریم چراکه پژوهشی در این خصوص انجام نشده است. امسال در برنامه‌های مطالعات استان تهران این مهم را قرار داده‌ایم. ضمن آنکه املاک این مجموعه در اختیار سیمان ریل بود و طبق پیگیری‌های انجام شده دادستان شهرری دستور انتقال املاک به میراث فرهنگی را داد. در حال حاضر این مجموعه ثبت ملی شده اما تعیین حریم نیست. ضمن آنکه در خصوص حضور حفاران باید گفت متاسفانه در مناطق مختلف کشور شاهد حضور آنها هستیم و برای ما این امکان ندارد که 24 ساعته از این میراث حفاظت کنیم و نیازمند گزارش‌های مردمی هستیم. در حال حاضر مطالعات خاصی در خصوص بی‌بی شهربانو انجام نشده و میراث تهران به زودی این کار را انجام خواهد داد.
طالبیان نیز در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا، مبنی بر چرایی افزایش حفاری‌های غیرمجاز در محوطه‌های تاریخی و باستانی که به دلیل شیوع ویروس کرونا با کاهش تردد مواجه شده‌اند و ارائه آمار در این خصوص گفت: یگان حفاظت دسترسی آنلاین برای حفاظت را فراهم کرده و در حوزه مجازی نیز رصدهای خود را انجام می‌دهد. در سال 98، 2700 کار قضایی و اخطاریه انجام شد که 2013 مورد مجرم داشت و 400 مورد در مرحله قضایی هستند. در خصوص طرح میراث‌بان نیز می‌توان گفت دستورالعمل آن انجام شده و در شورایعالی موردتوجه قرار گرفته و اختیارات آن به وزیر تعلق گرفته و دستورالعمل آن در حال انجام است. هرچند قبول داریم حفاری‌های متعددی در فضای تعطیلی کرونایی صورت گرفته اما در حال حاضر آمار دقیقی از آن در دست نداریم و به زودی این آمار را توسط یگان حفاظت اعلام خواهیم کرد اما طی سال 98، 645 مورد برخورد قانونی با حفاران غیرمجاز را داشتیم. 1990 نفر دستگیر شدند و 31 هزار و 300 شی اموال فرهنگی و تاریخی تقلبی یا اصلی از دوره‌های مختلف کشف و ضبط شدند. در این میان 338 دستگاه فلزیاب نیز توقیف شد.
او ادامه داد: به دنبال پایش الکترونیکی گسترده در کل کشور در خصوص محوطه‌ها هستیم. از این رو قصد داریم این محوطه‌ها را به دوربین‌های مخفی مجهز کنیم. حتی به زودی سامانه‌ای یکپارچه برای ساماندهی پایش‌ها انجام خواهد شد. این پایش‌ها ماهواره‌ای و الکترونیکی خواهند بود ضمن آنکه جذب مشارکت‌های مردمی، سمن‌ها، میراث‌بان و غیره را طلب می‌کنیم.
احمدی نیز در پاسخ به این سوال ایلنا نیز گفت: حفاری‌های غیرمجاز همیشه بوده اما وقتی شرایط اقتصادی بد می‌شود، حفاری‌ها به قول معروف تابلوتر می‌شوند. اینکه الان انتظار داشته باشیم که در شرایطی که کرونا پیش آمده، حفاری نداشته باشیم را نداریم. به ویژه وقتی محوطه‌ای معرفی می‌شود، این حفاری‌ها در این محوطه‌ها بیشتر می‌شود.
کارگر نیز در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا مبنی بر پرداخت حق‌الکشف آثار تاریخی گفت: در گذشته سازمان میراث حساب مستقلی برای پرداخت حق‌الکشف‌ها داشت اما بعدها بنا بر آن گذاشته شد تا کل حق‌الکشف توسط دادگستری و قوه قضائیه و از صندوقی که به این موضوع اختصاص دارد، پرداخت شود. درواقع می‌توان گفت در حال حاضر حق‌الکشف بنا بر درخواست نهاد کاشف و تعامل آن با قوه قضائیه پرداخت می‌شود و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نقشی در حق‌الکشف‌ها ندارد.
احمدی نیز در پاسخ به یکی دیگر از خبرنگاران مبنی بر وضعیت بناهای تاریخی و مرمت آنها گفت: تمام بناهایی که در سه ارگان‌های مختلف هستند آن ارگان موظف است از آن بنا حفاظت و مرمت کند و این حفاظت و مرمت باید زیرنظر میراث انجام شود. در صورتی که آن ارگان توانایی انجام این کار را نداشته باشد باید مالکیت بنا را به وزارت میراث واگذار کند. البته می‌تواند از ماده 72 نیز برای در اختیار گذاشتن به بخش خصوصی و تبدیل به مکان گردشگری و فرهنگی نیز استفاده کنند.
طالبیان نیز در پاسخ به سوالی دیگر در خصوص اختصاص بودجه به خسارت‌های واردشده میراث فرهنگی گفت: باوجود آنکه برآورد ما از میزان خسارت سیل در سال 98، 300 میلیارد تومان بود اما تاکنون 100 میلیارد تومان تصویب شده است. ضمن آنکه در سال 98 کل اعتبارات میراث فرهنگی 200 میلیارد تومان بود که بخش زیادی از آن اوراق است. نباید فراموش کرد که اگر پول سیل اختصاص نیابد، نمی‌دانیم ممکن است برای هر یک از آثاری که سیل به آنها خسارت وارد کرده، مانند پل کشکان چه اتفاقی بیفتد.
او ادامه داد: 40 تا 50 درصد درآمد محوطه‌ها و موزه‌های کشور در اسفند، فروردین و اردیبهشت تامین می‌شود. در سال گذشته حدود 80 میلیارد تومان در این مدت درآمد داشتیم. پیش‌بینی شده بود در سال 99 با توجه به افزایش نرخ بلیت موزه‌ها حدود 150 میلیارد تومان درآمد داشته باشیم که البته باتوجه به شیوع کرونا و تعطیلی این مراکز این درآمد محقق نشد.
طالبیان خاطرنشان کرد: در این میان موزه‌های خصوصی با مشکلات بیشتری روبه‌رو هستند و به آنها پیشنهاد دادیم در سامانه کارا ثبت‌نام کنند. از یکسو قرار بود کمک بلاعوض 20 تا 50 میلیون تومانی به آنها اختصاص یابد اما باتوجه به شرایط موجود ممکن است تسهیلاتی به طور میانگین 70 میلیون تومان در نظر گرفته شود.
معاون میراث فرهنگی کشور همچنین در خصوص حضور هیات‌های خارجی در حوزه باستان‌شناسی و مرمت‌سازی کشور گفت: باتوجه به شیوع ویروس کرونا فصل جدید با حضور هیات‌های خارجی آغاز نشد و ممکن است این ماجرا به شش ماه دیگر نیز ادامه یابد.
طالبیان در ادامه در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار ایلنا مبنی بر سهل‌انگاری در ریزش دیوار کاخ سعدآباد گفت: اگر اکنون به ما بگویید چه تعداد از دیوارهای بناهای تاریخی کشور رطوبت زده‌اند، می‌توانم بگویم تعداد آنها خیلی زیاد است اما در حال حاضر نه پولش را داریم و نه امکانش را که به این مهم رسیدگی کنیم. ریزش دیوار کاخ سعدآباد نیز به دلیل نفوذ آب جوبی است که در نزدیکی دیوار قرار داشت.
احمدی نیز درباره پاسخ به این سوال گفت: دیوار چینه‌ای کاخ سعدآباد مربوط به دوره رضاشاه است که جلوی آن جوی آبی قرار دارد که با توجه به سیمان‌کشی شدن کف آن و همچنین آسفالت شدن پیاده‌رو روبه‌رو آب راه دیگری جز نفوذ به دیوار برای خروج پیدا نمی‌کرد از این رو سبب ریزش این دیوار شد. درواقع می‌توان گفت 900 متر از دیوار این بخش در کاخ سعدآباد در حال خطر است. در عین حال این بخش در اختیار وزارت امور خارجه است.
