تعامل دولت با صنوف کلید حل بسیاری از مشکلات است/ شرایط بیمه و مالیات سینماگران بدتر از قبل شده است

به گزارش خبرنگار ایلنا، در یک سال گذشته سینمای ایران به سیاق چند سال اخیر با چالش‌ها و اتفاقات متنوعی روبرو بوده است که شاید مهم‌ترین اتفاق تغییر دولت و به تبع آن تغییر ریاست سازمان سینمایی باشد. علاوه بر این در سال گذشته رکورد فروش یک فیلم در تاریخ سینمای ایران نیز شکسته شد و در جشنواره فیلم فجر با اضافه شدن بخش ویژه چند فیلم بحث‌برانگیز در خانه جشنواره اکران شد که بحث‌هایی درباره رفع توقیف و اکران آثار توقیف شده مطرح شد و از طرفی‌عدم اکران «قاتل و وحشی» در جشنواره حواشی به همراه داشت. عدم ابلاغ سند ملی سینما و تأکید بر اصلاح آن، تعامل‌های صورت گرفته بین سازمان سینمایی جدید و خانه سینما، جداسازی بخش ملی و بین‌المللی جشنواره فجر، عدم رسیدگی به مطالبات صنفی سینماگران و… از دیگر مسائل و اتفاقات مهم سال گذشته سینمای ایران به حساب می‌آید.

در گفتگو با علیرضا حسینی دبیرهیات رییسه خانه سینما، تهیه کننده سینما و نماینده خانه سینما در کمیته حمایت حقوقی و قضایی از سینماگران و هنرمندان درباره یک سال گذشته و چشم‌انداز آینده سینما گفتگویی داشتیم که در ادامه مشروح آن را از نظر می‌گذرانید:

در یک نگاه کلی سازمان سینمایی جدید را چطور ارزیابی می‌کنید و چه چشم‌اندازی را با این مدیریت می‌توان متصور بود؟

با توجه به گذشت ۶ ماه از استقرار دولت چهاردهم، تعامل سازمان سینمایی با سینماگران و اصناف سینما خوب بوده است ولی انتظار سرعت عمل بیشتر و مناسبتری از سازمان وجود دارد. در همه وزارتخانه‌ها و سازمانها اختلاف مشهودی میان وعده‌های انتخاباتی و عملکرد دولت مشاهده میشود. بخشی از این رخوت قابل درک است و مربوط به مسایل سیاسی و کمبود بودجه وعدم تخصیص منابع مالی کافی در بخش فرهنگ و هنر است که عوارض آن کاملا مشهود است.

در سوالاتی که خانه سینما قبل از انتخابات از نامزدهای ریاست جمهوری داشت و پاسخهایی که دکتر پزشکیان در آن زمان بطور کتبی و رسمی ارایه کردند انتظارات سینماگران و پاسخ ایشان و رویکرد دولت چهاردهم مشخص است. اگرچه تاکنون تعامل در کلام و رفتار مدیران سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ با سینماگران مثبت بوده است اما پیشرفت عملی برای رفع محدودیت‌های ساختاری کند و خزنده است. عدم رفع مشکلات بیمه‌های بازنشستگی و بیکاری، مشکل مسکن و گرانی تجهیزات سینمایی و نبود امنیت شغلی، صدور برگه‌های مالیاتی بی‌رویه برای تولیدکنندگان فیلم و هنرمندان سینما، اصرار بر لزوم اخذ پروانه ساخت و ممیزیهای غیر ضروری شورای نمایش همچنان پابرجاست و محرومیت‌ها و محدویت‌ها و محکومیت‌های قضایی و حرفه‌ای تعدادی از سینماگران هنوز رفع نشده است؛ هر چند که اتفاقات مثبتی هم افتاده است و قابل مشاهده است.

در چه مواردی روند عملکرد سازمان مثبت و قابل مشاهده است؟

یکی از تغییرات مثبتی که قابل مشاهده است، افزایش مشورت و همفکری مدیران سازمان سینمایی با صنوف و سینماگران است. همچنین در این دوره رئیس جدید سازمان سینمایی با انتخاب مدیران جوان در سازمان و مشورت با سینماگران پیشکسوت برای کم‌تر شدن تصدی‌گری دولت قابل دفاع است.

به عنوان مثال دبیر جشنواره فیلم فجر که در چند سال گذشته از بین مدیران دولتی انتخاب میشد در این دوره از بین سینماگران انتخاب شد و تا حد امکان از سینماگران در بخشهای انتخاب و داوری استفاده شد. نکات مثبتی این رویکرد داشت اما این رویه باید ادامه داشته باشد تا ساختار مناسب شکل بگیرد و نقاط قوت و ضعف آن شناخته شود و اصلاح گردد. اعتماد و تعامل با جامعه صنوف سینمایی مهم‌ترین اتفاقی است که در عملکرد سازمان سینمایی جدید می‌تواند راهگشا باشد.

در بسیاری از شوراها حضور سینماگران و پیشکسوتان صنوف سینمایی مشهود است و این روند اگر درست تداوم داشته باشد میتواند به کارسپاری کامل امور به سینماگران منتهی شود وموفقیت بزرگی برای سازمان سینمایی محسوب شود. سال‌ها است که انتقادهایی به تصدی‌گری دولت در امور صنفی سینما وجود دارد و سینماگران انتظار دارند این نوع دخالتهای دولتی حذف شوند. قول‌هایی در جهت دستیابی به این مطالبات داده شده است و امیدواریم سازمان سینمایی به این سمت برود و اجرایی شدن این روند طولانی نشود ولی همانطور که در ابتدا گفتم این امور با کندی انجام میگیرد و گذر سریع زمان و سوختن فرصت‌ها رصد نمیشود.

حضور سینماگران در نهادهای اجرایی و سپردن امور سینمایی به صنوف چه پیامدهای مثبتی در آینده سینمای ایران خواهد داشت؟

اگر واگذاری امور سینمایی و سینماگران به جامعه اصناف سینما یا همان خانه سینما سپرده شود در درجه نخست همدلی میان سینماگران و سازمان سینمایی بیشتر می‌شود و بهبود وضعیت شغلی و بهبود کیفی و کمی آثار و تولیدات سینمایی را ایجاد خواهد کرد و سپس ارتباط مناسب بین سینما و مخاطبان را در داخل و خارج از کشور به همراه خواهد داشت.

برای مثال سپردن جشنواره چهل و سوم به یک سینماگر شناخته شده و فعال صنفی سینما اشاره میکنم که بسیار به جا بود. اگر شخصی که با صنوف سینمایی دوش به دوش کار کرده است و مورد وثوق اکثریت فیلمسازان است دبیری جشنواره را به عهده نمیگرفت، تنوع حضور فیلمسازان با گرایش‌ها و سلایق مختلف در جشنواره و ازدیاد حضور مخاطبان حاصل نمیشد.

 در دوران شیوع کرونا به دلیل رعایت مسائل بهداشتی جشنواره طبیعتاً کم‌رمق‌تر برگزار می‌شد و پس از آن به دلیل التهابات سال ۱۴۰۱ مشکلاتی به وجود آمده بود که تا سال ۱۴۰۲ هم ادامه داشت. مدیران سازمان سینمایی در دولت قبل نیز برای رفع بحران اقدامات و تلاش‌های زیادی انجام دادند اما در این دوره تعامل آقای فریدزاده به عنوان رییس سازمان سینمایی و منوچهر شاهسواری به عنوان دبیر جشنواره فیلم فجر با فیلمسازان فرصت و امکان حضور سینماگران را بهتر فراهم کرد. این تعامل مهم است و باید بیشتر مورد مداقه قرار گیرد.

نمایش فیلم‌هایی که اجازه پخش نداشتند نیز اتفاق مثبتی در جشنواره بود که برای آن تلاش‌های بسیاری شد، شاهد بودم که آقای شاهسواری تلاش و انرژی خود را برای رفع ممنوعیت چند فیلم و حضور آن‌ها در جشنواره انجام دادند تا فیلم‌ها نمایش داشته باشند.

اگر چه انتظار همکاری بیشتری از مسئولان وجود دارد و هنوز تا رسیدن به روزهای اوج سینمای ایران فاصله داریم و تعداد قابل توجهی از سینماگران هنوز با جشنواره آشتی نکرده اند. ایرادها و ویژگیهای برگزاری جشنواره نیز در خانه سینما با مشارکت صنوف در حال بررسی است و می‌تواند در اختیار سازمان سینمایی قرار گیرد.

 وفاقی که مطرح می‌کنید را تا چه اندازه امکانپذیر می‌دانید؟

اگر خواسته صنوف را مطرح کنم باید بگویم، انتظار این است که هیچکس را از کار کردن نباید محروم کرد؛ سینما متعلق به همه سینماگران است، سینماگران سال‌ها زحمت کشیده‌اند و سینما متعلق به آن‌هاست و اگر امروز قهری شکل گرفته حتماً ایراداتی وجود دارد که باید رفع شود. من فکر نمی‌کنم دلجویی از تعدادی سینماگر که به حق دلخوریهایی دارند امکانپذیر نباشد؛ باید مسئولان تلاش کنند تا از کسانی که در پیشرفت سینمای ایران سهمی دارند و اکنون به دلایلی کار نمیکنند دلجویی شود تا به حرفه خود بازگردند.

تعدادی از سینماگران و به خصوص بازیگران همچنان در جشنواره حضور نداشتند و مشخص است که هنوز شرایط برای حضورشان در فیلم‌هایی که ساخته شده فراهم نبوده است. انتظار و امید به بهبود شرایط هست و میتواند سال آینده شرایط بهتر از امروز شود و مانعی نباید برای حضور هیچ سینماگری در این عرصه وجود داشته باشد. اگر این شرایط فراهم نشود قطعاً ایراد بزرگی است، مدیران باید در جهت شکل‌گیری این آشتی تلاش کنند.

چه مطالباتی وجود دارد که دولت و سازمان سینمایی جدید در حال حاضر در راستای رسیدگی به آن‌ها اقدامی نداشته است؟

کند بودن روند تغییراتی که مورد نظر سینماگران است و تا حدی نیز به شرایط کلی کشور مربوط است باید اصلاح شود. با توجه به وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور کندی این تحولات عادی به نظر میرسد ولی تلاش چشمگیری برای رفع مشکلات دیده نمیشود.

سینما می‌تواند پیشگام تغییرات مثبت در جامعه باشد و اتفاقاً در این زمینه الگوی مناسبی برای بخش‌های مختلف کشور اعم از بخش‌های سیاسی و اقتصادی خواهد بود. خیلی از کشورهای آسیایی اطراف ما تا ده سال پیش در اکثر زمینه‌ها از جمله سینما و… در حد و اندازه کشور ما نبودند اما امروز شاهد هستیم که این کشورها در حال پیشرفت و گذر از ما هستند. این اتفاقات را تلنگری بدانیم و به خود بیائیم، متأسفانه مسئولان ما به خصوص در حوزه فرهنگ و هنر به افق‌های جهانی و بازار جهانی توجه ندارند. نمونه‌اش‌عدم حمایت از سینمای انیمیشن است که موفقیت بزرگی برای ایران در سطح جهان کسب کرد اما سازمان سینمایی تا این لحظه حمایتی از سازندگان نکرده است و انتظار داریم حمایت لازم را انجام دهند.

سینمایی که قرار باشد فقط برای مردم داخل کشورمان باشد و نتواند با مخاطبین جهانی ارتباط برقرار کند و فرهنگ و اقتصاد ایران را به جهانیان معرفی نکند و حتی نتواند در حل بسیاری از معضلات و رسیدگی به مطالبات مردم نقش‌آفرینی کند و پیشرو نباشد قطعاً سینمای کم خاصیت و ضعیفی است. در صورتیکه سینمای ایران تا چند سال قبل افتخارات بزرگی کسب کرده بود ولی اکنون در حال حذف از جشنواره‌های بزرگ هستیم. زمانیکه عباس کیارستمی در سال ۱۹۹۷ میلادی جایزه نخل طلای کن را از آن خود کرد سینمای ایران هزار جایزه معتبر جهانی گرفته بود و تا چند سال گذشته به دوهزار جایزه جهانی سینمایی دست یافتیم در صورتیکه بسیاری از کشورهای منطقه سینمای مطرحی نداشتند، اما طی سال‌های اخیر موفقیت‌های سینمای ایران در جهان بسیار کمرنگ شده است و متأسفانه این افول در بخش‌هایی به غیر از سینما نیز وجود دارد.

افق دید و نگاه مدیران فرهنگی و سیاسی و اقتصادی باید متناسب با زمان باشد و به سینماگران و هنرمندان اعتماد کنند و مانع تراشی نکنند تا این رکود و رخوت برطرف شود. اینکه ما چشم‌هایمان را ببندیم و بگوییم که ما در شرایط بسیار خوبی هستیم و مسیرمان هم به سمت پیشرفت است به نظرم توهمی خوش‌بینانه است، اگر واقع‌بین باشیم باید تلاش و برنامه‌ریزی بهتر و بیشتری کنیم تا به سمت افق‌های روشن حرکت کنیم. هنوز سازمان سینمایی به محافظه‌کاری در رسیدگی به مطالبات سینماگران و مخاطبان محکوم است.

با شناختی که از وزیر فرهنگ و ارشاد دارم ایشان را مدیری اندیشمند و متعادل در سیاستگذاری و تصمیم‌گیری می‌دانم و آقای فریدزاده هم نگاهی مثبت و روشن به سینما دارد بنابراین این دوره میتواند بهترین شرایط برای تعامل با سینماگران باشد.

قرار نیست سینماگران از چراغ قرمز بگذرند اما مدیران نیز باید به سینماگران اعتماد کنند و دائما به چراغ قرمزها اضافه نکنند تا از سرعت حرکت و پیشرفت هنر صنعت سینما کاسته شود. اگر اعتماد به سینماگران کم شده است نشانه عقب ماندن مدیران ارشد کشور از پیشرفت و حرکت رو به جلو در مدیریت آنهاست. شایسته است در جهت اصلاح شرایط قدم‌های بزرگی برداشته شود و مسئولان به مسائل واقع‌بینانه‌تر نگاه کنند. مطمئن باشید سینماگران عاشق مردم و ایران هستند و اگر مسئولان به سینماگران اعتماد کنند و خود را قیم هنرمندان ندانند اوضاع بهتر میشود.

سال‌هاست که سینماگران از خانه سینما برای رسیدگی به مسائلی چون بیمه بیکاری مطالباتی جدی دارند. در این زمینه به تازگی چه اقداماتی صورت گرفته است؟

برای موضوعاتی مثل بیمه بیکاری، بازنشستگی وامنیت شغلی… در دولت قبل تلاش‌هایی صورت گرفت ولی متأسفانه این تلاش‌ها به نتیجه‌ نرسید و همچنان ما برای رسیدگی به مطالباتمان در تلاش هستیم. مسائلی مثل معافیت مالیاتی که برای تولید اثر هنری و آثار سینمایی بود امروز مخدوش شده است، حتی مالیات بر ارزش افزوده به صنعت تولید فیلم که محصولی فرهنگی و هنری است اضافه شده است و به جای کنترل این موارد شاهد تشدید آن‌ها هستیم که متأسفانه مدام موجب افزایش نارضایتی‌ها و ناامیدی‌ها می‌شود.

بحث مالیات و بیمه مباحثی بسیار مهم هستند که باید به آن‌ها رسیدگی شود تا مانند پتک بالای سر هنرمندان نباشد. برای سینماگران در این روزها پیامکهای سیستمی از سوی اداره مالیات ارسال شده است که مشخص است برای صنوف تجاری و خدماتی است و این اتفاق در نوع خود نوبر است. چنین مواردی در سینما وجود نداشته است، از طرفی خانه سینما با مشاوران اقتصادی رئیس جمهور و تیم اقتصادی دولت و وزارت ارشاد، وزارت دارایی و سازمان تامین اجتماعی، وزارت کار و مجلس و حوزه هنری وسازمان سینمایی سوره وصدا و سیما در تعامل و همکاری هستند تا مشکلات بیمه و مالیات رفع شود اما در سطوح پایین‌تر و در شعبه‌های مالیاتی و تأمین اجتماعی آنچه که اتفاق می‌افتد خلاف قولهای مدیران ارشد به هنرمندان است.

در این وضعیت علاوه بر اینکه در داخل کشور پیشرفتی برای بهبود وضعیت تولید فیلم و سریال نداریم بلکه از کشورهای همسایه نیز در حال عقب افتادن هستیم، هر آنچه که به عنوان یک امتیاز و اتفاق خوب فرهنگی و هنری در کشورمان داشتیم نیز در حال مخدوش شدن است. دولت دچار کسری بودجه است و باید راهکارهای اساسی را در سطح بین المللی دنبال کند و با این ترفندهای دم دستی نمیشود جبران کسری بودجه دولت را فراهم کرد و نتیجه‌ای به جز ایجاد نارضایتی عمومی نخواهد داشت. این خطاها در چند دولت قبلی وجود داشت و متأسفانه در همین چند ماه در دولت جدید نیز افزایش یافته است، اگر چه عامل این اتفاقات فقط وزارت فرهنگ و ارشاد نیست و بخش‌های دیگری مثل وزارت کار، اقتصاد و مجلس باید برای رفع آن همت کنند.

سینماگران انتظار دارند مجلس نیز با نگاهی مثبت برای حل این مشکلات تلاش کند اما متأسفانه در مورد مالیات، بیمه بیکاری و از کار افتادگی سینماگران نه تنها اتفاق خوبی رخ نداده، بلکه به سمت وخیم‌تر شدن شرایط هم پیش رفته‌است. انتظار همه هنرمندان و سینماگران این است که سازمان سینمایی پیش قدم باشد تا مشکلات موجود رفع شود.

بنابراین رسیدگی به مشکلاتی که در مورد بیمه بازنشستگی سینماگران وجود داشت هنوز به هیچ نتیجه مشخصی برای رفع آن نرسیده است؟

خیر متأسفانه معضلات موجود در این حوزه همچنان باقی است و به نتیجه‌ای نرسیده است، هر بار حرف‌هایی زده می‌شود و هیچ اتفاقی رخ نمی‌دهد. یک فیلمبردار، کارگردان، بازیگر و… ممکن است چند ماه کار کنند و چند سال بیکار باشند، برای همان چند ماه کار مبلغی به عنوان دستمزد دریافت میکنند و به همین دلیل اداره مالیات و… برای پرداخت مالیات این فرد اقدام می‌کنند در حالیکه این مسئله را در نظر نمی‌گیرند که او مدتی طولانی بیکار بوده و مدتی طولانی نیز بیکار خواهد بود.

سینماگران ایرانی اکثراً شرایط مالی خوبی ندارند و فکر می‌کنم نهایتاً ۵۰ سینماگر باشند که درآمدهای چند میلیاردی دارند. برای این جامعه که با مشکلات مالی بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند و باتوجه به تورم و گرانی افسارگسیخته در کشور که عملا باعث شده مردم چندین برابر مالیات غیر مستقیم بدهند، تعیین مالیات‌هایی اینچنینی منطقی نیست، ما بارها به مسئولان درباره این تصمیمات تذکر داده‌ایم و شرایط را تشریح کرده‌ایم اما متأسفانه توجهی به این مسائل نمی‌شود. در زمینه مالیات و حقوق کار با هر کشوری که خودمان را مقایسه می‌کنیم ما پسرفت داریم.

تمام کشورهایی که سینمای موفقی دارند کشورهایی پیشرفته هستند. آمریکا کشوری است که در تمام دنیا خود را با سینمایش معرفی کرده است. متأسفانه ما سینمای قدرتمند و ارزشمندی داریم ولی آن را تضعیف میکنند و هر روز فشار اقتصادی بیشتری به سینماگران وارد می‌کنند. کشورهایی مثل ترکیه که اصلاً سینمای این کشور در برابر ایران حرفی برای گفتن ندارد با سریال‌هایش که نهایتاً تبلیغ لباس، ماشین، کیف و کفش، لوازم خانه و… است بازار بزرگی در جهان به دست آورده است و به دستاوردهای اقتصادی بزرگی رسیده است. در مقابل ما همه راه‌ها را بسته‌ایم و هر کسی که می‌خواهد فیلم یا سریالی بسازد با چالش‌های متنوع روبرو است و در حوزه بیمه و امنیت شغلی هم وضعیتش نامساعد است و هیچ آرامش خاطری نمی‌تواند داشته باشد.

مشارکت با سرمایه گذاران خارجی در صنعت سینما نیز تقریبا قطع شده است و بازارهای بین‌المللی فیلم را از دست داده‌ایم. به نظر می‌رسد دولت جدید نگاهی جدی‌تر به سینما دارد ولی مهم این است که مسئولان از سپردن کار به هنرمندان نهراسند. هم در دولت قبل و هم در این دولت هیئت رئیسه و کارگروه‌هایی که خانه سینما دارد هر ماه با مسئولین وزارت کار وسازمان تأمین اجتماعی و هم با مسئولان اداره مالیات و مشاوران اقتصادی در سطح وزیر، معاون رئیس جمهور و مشاوران اقتصادی رئیس جمهور جلسه دارند. این پیگیری‌ها از سوی خانه سینما در دولت جدید بیشتر شده و مطالباتمان را هم خیلی شفاف و صریح مطرح کرده‌ایم و مسئولان قول‌هایی داده‌اند اما در عمل اثری از اجرایی شدن وعده‌های داده شده وجود ندارد و گویی همه چیز در حد تعارف باقی مانده است.

برای تنظیم و تصویب قانون در مجلس نیاز به زمان زیادی است اما بسیاری از مسائل با تصویب آیین‌نامه‌های داخلی از سوی دولت حل می‌شود ولی متأسفانه تا امروز اتفاق مثبتی ندیده‌ایم. در هر تبلیغی از سینماگران استفاده می‌کنند اما هیچ حمایتی از سینما نمی‌شود. سینماگران می‌توانند درآمد بزرگی برای کشور ایجاد کنند، صادرات محصولات فرهنگی و سینمایی برای کشور بسیار سودآور خواهد بود ولی متأسفانه برای رفع موانع عزم و همت لازم مشاهده نمیشود. مدیران فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور تا دیرتر نشده بجنبید و امید را در دل مردم خاموش نکنید.