داور جشنواره فیلم برلین مطرح کرد:
جشنواره برلین به دنبال تخریب ایران نیست/ اروپایی‌ها در انتقاد از حاکمیت کشورشان بسیار تندرو هستند/ وظیفه فیلمساز تاباندن نور به سیاهی‌هاست
عباس امینی می‌گوید: فیلمسازان اروپایی در آثارشان بسیار تند از سیستم موجود در کشورشان انتقاد می‌کنند اما هرگز متهم به سیاه‌نمایی نمی‌شوند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، عباس امینی (کارگردان سینمای ایران) تاکنون دو بار به عنوان فیلمساز و امسال نیز به عنوان داور در جشنواره فیلم برلین شرکت کرده است. با او درباره کم و کیف جشنواره فیلم برلین و جایزه‌ای که فیلم رسول‌اف از این فستیوال دریافت کرده است، گفتگو کردیم.
جشنواره امسال برلین را نسبت به دوره‌های سال‌های پیش چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به‌صورت کلی فیلم‌های امسال نسبت به سال‌های گذشته از کیفیت بهتری برخوردار بودند و وقتی با منتقدان، کارگردان‌ها و فیلمسازان دیگر نیز صحبت می‌کردم، آنها نیز همین نظر را داشتند. امسال با تغییر مدیریتی که در جشنواره برلین امسال صورت گرفته است، بخش هنری جشنواره تقویت شده.
شما هم به عنوان فیلمساز و هم به عنوان داور در جشنواره فیلم برلین شرکت کرده‌اید و جایزه هم گرفته‌اید. آیا اینکه می‌گویند جشنواره فیلم برلین یک جشنواره سیاسی‌ست و جوایز از بیرون تعیین می‌شوند، درست است؟
من به عنوان کسی که چندین دوره در جشنواره فیلم برلین هم به عنوان فیلمساز و هم داور شرکت کردم، این حرف را که جشنواره فیلم برلین با نگاه سیاسی جایزه می‌دهد را قبول ندارم. مثلا امسال مدیر جشنواره در اولین روز جشنواره جلسه‌ای با ما برگزار کرد و مسائلی درباره امنیت آراء مطرح کرد ولی حتی هیچ اسمی از هیچ فیلمی نیاورد. از طرفی دیگر آنها بسیار تاکید داشتند که ما حتما همه فیلم‌ها را ببینیم و حتی گاهی وقتی ما در هنگام تماشای یک فیلم خسته می‌شدیم، تقاضا می‌کردیم که آن فیلم را یکبار دیگر و در زمانی دیگر برایمان نمایش بدهند و یا از آنجا که ما فیلم را با تماشاگران می‌دیدیم، زمانی فیلم را آغاز می‌کردند که ما در سالن باشیم. حتی در جلسه جمع‌بندی آراء نیز هیچکدام حضور نداشتند و به ما اعلام کردند علاقه دارید جلسه در کجا برگزار شود. پس باید گفت هیچ سفارشی در کار نبود و ما از آراء داوران بخش‌های دیگر نیز اطلاعی نداشتیم. حتی قبل از مراسم قبلی نیز کل اختتامیه تمرین می‌شود اما در آن تمرین نیز آراء معلوم نبود.
جمع‌بندی آراء و ارتباط شما با داوران دیگر چگونه بود؟ آیا باید همدیگر را قانع می‌کردید؟
باید با همدیگر بحث می‌کردیم تا به یک نتیجه برسیم البته شرایط بسیار سخت بود زیرا همه باید به یک زبان و نظر واحد در گفتگو می‌رسیدیم ولی در نهایت فیلمی رأی می‌آورد که زبان سینما بود و برای همه مشترک.
رویکرد جشنواره کلی فیلم برلین چگونه بود و آیا جشنواره هر سال یک نگاه خاص به سینما را تبلیغ و برنامه‌ریزی می‌کند؟
خط‌دهی جشنواره فیلم برلین در زمان انتخاب فیلم‌ها رخ می‌دهد. البته اینگونه نیست که مثلا جشنواره یک موضوع را اصل قرار بدهد و بعد فیلم‌ها را براساس آن انتخاب کند بلکه این فیلم‌ها هستند که نشان می‌دهند جشنواره چه سمتی باید برود. در هر بخش جشنواره فیلم برلین بیش از 1000 فیلم از سراسر جهان متقاضی حضور هستند که در مجموع نزدیک 10 هزار فیلم به جشنواره می‌رسد و از بین آنها حدود 400 فیلم باید انتخاب شود. مدیران برلین براساس ارزیابی که از بین همه فیلم‌ها انجام می‌دهند، متوجه می‌شوند که فیلم‌های امسال در جهان چه موضوعات و محورهایی را بیشتر مورد توجه قرار داده‌اند و جهت جشنواره هر سال براساس این ارزیابی تعیین می‌شود، نه آنکه مثلا موضوعی را از قبل تعیین کرده باشند و براساس آن فیلم‌ها را انتخاب کنند. مثلا امسال بیشتر فیلم‌هایی که به جشنواره رسیده بود به زنان و مشکلات آنها تکیه و پرداخته بود.
آیا شما فیلم‌ها را در برلین به عنوان داور اختصاصی تماشا می‌کردید یا با تماشاگران به تماشای فیلم‌ها می‌نشستید و اگر اینگونه است واکنش تماشاگران روی نظرات شما و سایر داوران تاثیر می‌گذاشت؟
ما با تماشاگران فیلم‌ها را می‌دیدیم و طبیعی است که بعضی فیلم‌ها با استقبال خوب تماشاگران همراه می‌شد و حتی تا پایان تیتراژ فیلم نیز سازندگان آن فیلم را تشویق می‌کردند اما برای ما مهم وجه سینمایی و هنری فیلم بود و تشویق فیلم‌ها از سوی تماشاگران تاثیری روی رأی من و سایر داوران نداشت. اما اصولا دیدن فیلم‌ها با تماشاگر یک تجربه فوق‌العاده و خوب است.
واکنش مردم برلین و وضعیت عمومی شهر در زمان برگزاری چنین جشنواره‌ای چگونه است؟
برگزاری جشنواره فیلم برلین هم در شهر برلین و هم در کشور آلمان اتفاق بسیار مهمی است و نه تنها مردم آلمان از این جشنواره استقبال می‌کنند بلکه توریست‌های کشورهای دیگر نیز برای حضور در جشنواره به برلین می‌آیند تا فیلم‌ها را ببیند. در شهر برلین بیش از 1000 سالن سینما وجود دارد که بیشتر آنها درگیر جشنواره هستند و فیلم‌های جشنواره را پخش می‌کنند اما آنقدر استقبال خوب است که به سختی می‌توان بلیت تهیه کرد. مردم در آلمان به شدت فیلم‌بین هستند و حداقل هفته‌ای یکبار به سینما می‌روند برخی از آنها نیز هفته‌ای دوبار به سینما می‌روند.
گسترش ویروس کرونا آیا تاثیری روی جشنواره فیلم برلین گذاشته بود؟
تاثیر زیادی نگذاشته بود زیرا مردم کاملا به سیستم مدیریتی و اجرایی کشور و شهرشان اطمینان دارند. البته به دنبال کشتارهای سیستم دولتی و بهداشتی تقاضا برای خرید مواد ضدعفونی کننده و بهداشتی در داروخانه‌ها افزایش پیدا کرده بود ولی در کل کمبودی احساس نمی‌شد.
فیلم "شیطان وجود ندارد" ساخته رسول‌اف امسال خرس طلایی جشنواره را گرفت. واکنش‌ها به این جایزه چه بود؟
این فیلم تصویر بدی از ایران ارائه نمی‌کند و یک نگاه انسانی به اتفاقات دارد. فیلم‌های ایرانی که به جشنواره برلین رفته‌اند، حرف‌های مهمی می‌زنند و ای کاش رسول‌اف آلمان بود و می‌توانست با مخاطبان درباره فیلمش صحبت کند. قطعا حضورش تصویر بهتری از ایران و فرهنگ ایران نشان می‌داد.
آیا اینکه گفته می‌شود جشنواره فیلم برلین به فیلم‌های ایرانی به دلیل نگاه انتقادی‌شان به حاکمیت و سیاه‌نمایی از ایران جایزه می‌دهد، صحیح است؟
چنین تصوری که متاسفانه در داخل ایران شکل گرفته، درست نیست و نمی‌دانم چرا چنین مباحثی هیچ‌وقت تمام نمی‌شود. تمام فیلمسازان مستقل دنیا از هر کشوری وقتی عیب و ایرادی در کشورشان می‌بینند، آن را در اثرشان نشان می‌دهند. فیلم‌های دیگر کشورها مثلا فرانسه نسبت به حکومت و مدیریت کشورشان بسیار تندتر از فیلم‌های ایرانی که درباره سیستم مدیریتی ساخته می‌شود، انتقاد می‌کنند. پس باید گفت فیلم‌های فیلمسازان دیگر کشورها نسبت به فیلم‌های ایرانی بسیار تندتر است. فیلم‌های ایرانی بیشتر موقعیت‌ها را تعریف می‌کنند اما هیچگاه مثلا در فرانسه یا ایتالیا که فیلمسازان‌شان این اتهام زده نمی‌شود که با نشان دادن وضعیت موجود برای بهبود کشور در حال سیاه‌نمایی جامعه‌تان هستید زیرا وظیفه هنرمند تاباندن نور بر سیاهی‌ها و کثیفی‌ها است تا چیزهایی که دیده نمی‌شوند، دیده شوند و مشکلات حل شوند. اینکه سینمای ایران تاکنون از جشنواره فیلم برلین سه خرس طلا گرفته اتفاق بسیار مثبتی است.
وضعیت رسانه‌ها در جشنواره فیلم برلین چگونه است و این جشنواره چقدر مورد توجه رسانه‌های آلمانی‌ست؟
در جشنواره برلین دو گروه خبرنگار حضور دارد. یک گروه خبرنگاران عمومی و سیاسی هستند که معمولا سوالات عمومی‌تری در مورد وضعیت کشورها و جامعه فیلمساز می‌پرسند. مثلا از یک فیلمساز فرانسوی درباره سرنوشت جلیقه‌زردها سوال می‌کنند و بیشتر همانها کار خبری انجام می‌دهند. دسته‌ای دیگر خبرنگاران سینمایی هستند و فقط سوالات سینمایی می‌پرسند. نکته مهم این است که هیچکدام از خبرنگاران؛ چه در نشست‌های مطبوعاتی و چه در مصاحبه‌های سیاسی رویکردشان تخریب فیلمساز و اثرش نیست و اصلا به دنبال مچ‌گیری و حمله به فیلمساز نیستند. در نشست‌های مطبوعاتی فیلم که با حضور خبرنگاران سینمایی برگزار می‌شود هم مهم مطرح کردن سوالاتی درباره فیلم و سینماست. آنها اصلا به دنبال ایجاد جنجال نیستند و نمی‌خواهند فضای حاشیه‌ای ایجاد کنند.
