سرپرست گروه ماناک در گفت‌و‌گو با ایلنا:
عامیانه شدن ضربه شدیدی به موسیقی مناطق زده است/ در مازنداران دیگر نوازنده قدر نداریم
مهبد نبوی تهرانی درباره وضعیت فعلی مقام‌ها و قطعات کهن موسیقی مازندران می‌گوید: طی این سال‌ها و دهه‌ها، شیوه اجراها فرق کرده است.مثلا شیوه‌های کتولی و امیری با آنچه که در دهه‌های گذشته و هفتاد سال پیش نواخته و اجرا می‌شده، تفاوت‌های بسیار دارد. در حال حاضر برخی تکنیک‌ها حذف شده و از بین رفته‌اند و صرفأ آن وجه عامیانه آنها باقی مانده‌اند و آن بکر بودن سابق را ندارند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، در میان گروه‌های متعدد موسیقی که اغلب آنها متعلق به مناطق مختلف ایران هستند و به موسیقی نواحی و فولکوریک می‌پردازند برخی (باوجود مشکلات بسیار) از بقیه پرکارترند. از میان گروه‌های فعال، برخی بر حضور در جشنواره‌ها تمرکز دارند و تعدادی دیگر برگزاری کنسرت‌های داخلی را در برنامه کاری خود قرار داده‌اند. گروه‌های معدودی نیز (که تعدادشان از انگشتان یک دست کمتر است) اجراهای برون مرزی را مدنظر دارند و در طول سال طی حضور در دیگر کشورها به اجرای آثار مختلف می‌پردازند.
دسته‌ای دیگر از فعالان موسیقی، افراد و گروه‌هایی هستند که به فعالیت‌های پژوهشی می‌پردازند و تلاششان این است که آثار مهجور و فراموش شده منطقه‌شان را در قالب آثار تولیدی و اجرایی به سمع و نظر مخاطبان و علاقمندان موسیقی نواحی ایران برسانند.
گروه موسیقی «ماناک» به سرپرستی مهبد نبوی تهرانی یکی از همین گروه‌هاست. مهبد نبوی و دیگر اعضای گروهش طی سال‌های اخیر با تمرکز بر موسیقی نواحی مختلف ایران، گونه‌های مختلف را مدنظر قرار داده‌اند و درباره چند و چون آنها به تحقیق و پژوهش پرداخته‌اند. آنها در زمینه ساخت موسیقی فیلم نیز فعال بوده‌اند. یکی دیگر از اتفاقاتی که توسط گروه «ماناک» رقم خورده، تولید منظومه «اصلی و کرم» بر مبنای آنسامبل ایرانی بوده است.
مهبد نبوی تهرانی که فارغ‌التحصیل موسیقی است و از وجود هنرمندانی چون داریوش طلایی، داریوش پیرنیاکان، رضا پرویز‌زاده بهره برده و در سه دوره جشنواره موسیقی جوان برگزیده شده و در دیگر رویدادهای داخلی و خارجی حضور داشته و عنوان‌هایی کسب کرده است. او در گفتگوی پیش‌رو از نحوه فعالیت‌های گروه «ماناک» گفت و درباره محوریت و اهداف آن توضیح داد.
درباره نحوه فعالیت‌های گروه «ماناک» توضیح دهید.
«ماناک» در ابتدا گروه نبود و آن را به اسم گروه راه‌اندازی نکردیم. ما در واقع فعالیت‌مان را با تشکیل کارگاه «ماناک» آغاز کردیم و طی آن به پروژه‌های مورد نظرمان پرداختیم. در ابتدا آقای مجید پوستی نیز با ما همراه بود که حال در تهران هستند و با گروه موسیقی «رستاک» همکاری می‌کنند که البته با هم تعامل و ارتباط داریم. کارگاه «ماناک» پایه‌ریزی شد و اولین کاری که انجام دادیم با روشن گل‌افروز بود. ایشان نوازنده و خنیاگر شمال خراسان هستند. ما به اتفاق ایشان برخی از قصه‌ها را در دستور کار قرار دادیم و به شیوه کارگاهی به آنها پرداختیم و برای آنها آهنگ ساختیم و آن آثار ضبط کردیم. اما در نهایت نتوانستیم پروژه را به سرانجام برسانیم زیرا اسپانسر پیدا نکردیم تا بتوانیم آن آثار را به مرحله اجرا برسانیم. جلوتر که رفتیم آهنگسازی مستند «هفت‌سنگ» را بر مبنای موسیقی کردستان به عهده گرفتیم. این اثر مربوط به لالایی کردی بود که برای آن بافتی موسیقایی نوشتیم و برای اجرای آن از سازهایی چون ویلون، کمانچه و یک سری صداهای الکترونیک استفاده کردیم. در ادامه برای دو فیلم «ناهید» و «اسرافیل» ساخته آیدا پناهنده آهنگ ساختیم که موسیقی آنها به ترتیب بر مبنای موسیقی گیلان و مازندران ساخته و تولید شده‌اند. «زمانکو» ساخته مهدی قربان پور مستند دیگری است که برای آن آهنگ ساخته‌ایم و موسیقی آن مبتنی بر موسیقی کردستان بود.
به جز موارد مذکور موسیقی کدام مناطق را مدنظر قرار داده‌اید؟
سال گذشته خودم به موسیقی آذربایجان پرداختم و بر اساس آن، به اتفاق اعضای گروهمان، آثاری را در سی‌وچهارمین جشنواره موسیقی فجر اجرا کردیم.
شما اهل مازندران هستید و این استان و شهرها و روستاهای توابع آن موسیقی اصیل و با هویتی دارند. جدا از تمرکزتان بر موسیقی نواحی مختلف تا چه حد به موسیقی مازندران و مناطق شمال کشور پرداخته‌اید؟
من در زمینه موسیقی مازندران سال‌های بسیاری با آقای ابوالحسن خوش‌رو، خواننده و نوازنده و از استادان موسیقی محلی مازندران همکاری کرده‌ام و در آخرین آلبوم ایشان که «شاباجی» نام دارد نوازندگی کرده‌ام. در آلبوم شاباجی ساز و آواز مازنی، تکنوازی دوتار، نوای «للـه‌وا» و کمانچه مازندرانی را می‌شنویم. این مجموعه موسیقایی سال گذشته به انتخاب کارشناسان و آرای اهالی موسیقی از سوی سایت «موسیقی ما» به عنوان یکی از آلبوم‌های برگزیده موسیقی نواحی سال شناخته شد.
موسیقی مازندران بر اساس چه ویژگی‌هایی ماندگار شده و در میان قدمای منطقه چه کسی بیشترین تاثیر را بر آن داشته است.
اتفاقا پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد من درباره موسیقی مازندران و ساز کمانچه و جزییات آن بود. طی سال‌های گذشته موسیقی مازندران توسط افراد متعددی مورد توجه قرار گرفته و به طور کم و بیش به آن پرداخته شده است. اما بیشترین تاثیر را احمد محسن‌پور بر موسیقی مازنداران داشته است. ایشان موسیقی‌دان، نوازنده و آهنگساز اهل مازنداران بودند و متاسفانه در سال 1394 از دنیا رفتند. به نظرم اگر کسی بخواهد مسیر موسیقی مازنداران را به شکل ویژه و درست ادامه دهد می‌تواند تفکران زنده‌یاد محسن‌پور را ادامه دهد.
شما برای ادامه مسیر آقای احمد محسن‌پور چه فعالیتهایی داشته‌اید؟
من طی سال‌های گذشته تمام تلاشم را کردم تا مسیر و تفکر ایشان را ادامه دهم. اتفاقا همان سال که ایشان از دنیا رفتند طی پروژه‌ای در حال همکاری با ایشان بودم. در آن مقطع ایشان طی همکاری با آقایان قدر کتولی و مصطفی علیزاده نمونه‌ای از مقام‌ها را آوانگاری و ضبط کرده بودند. متاسفانه ایشان نابینا بودند و نمی‌توانستند آوانگاری کنند. آوانگاری‌ها را با ایشان چک کردیم و قرار بر این شد آن ملودی‌ها را به سبک و شیوه قدیم و بر اساس آوانگاری‌ها، مجددا و با کیفیت بالاتر ضبط کنیم.
مگر اجرای مقام‌ها و ملودی‌ها شیوه‌های مختلفی دارد؟
بله همینطور است. طی این سال‌ها و دهه‌ها شیوه اجراها فرق کرده است. مثلا شیوه‌های کتولی و امیری با آنچه که در دهه‌های گذشته و هفتاد سال پیش نواخته و اجرا می‌شده، تفاوت‌های بسیار دارد. در حال حاضر برخی تکنیک‌ها حذف شده و از بین رفته‌اند و صرفأ آن وجه عامیانه آنها باقی مانده‌اند و آن بکر بودن سابق را ندارند.
این عامیانه شدن گونه‌های قدیمی آسیب زننده است و در نهایت به تحریف مقام‌ها و ملودی‌های گذشته منجر خواهد شد. اینطور نیست؟
بله متاسفانه همینطور است. اتفاقاتی که رخ داده و این عامیانه شدن ضربه شدیدی به موسیقی مناطق زده است. به طور کلی موسیقی عوام‌پسند همه گونه‌ها را تحت تاثیر قرار داده و به اصطلاح همه چیز را خراب کرده است. می‌توان اینگونه گفت که موسیقی عوام‌پسند حال به قدرتی تبدیل شده و به جان دیگر گونه‌ها افتاده است. اگر به صورت کلان‌تر به موضوع بنگریم، خواهیم دید که فعالان موسیقی کلاسیک و ایرانی اعم از نوازندگان و حتی خوانندگان مطرح به تولید آثار عوام‌پسند و پاپ روی آورده‌اند.
در نهایت پروژه‌ای که با همراهی زنده‌یاد احمد محسن‌پور در زمینه ثبت آوانگاری‌ها و ضبط ملودی‌ها آغاز کرده بودید، به کجا رسید؟
آوانگاری‌ها را انجام دادم. حال آن ملودی‌ها باید نواخته شوند و پس از آن ضبط شوند. اما این روند زمان‌بر است، زیرا در مازندران نوازنده‌ای در آن سطح نداریم که آن آثار را بنوازد. برای اجرا و ضبط آثار مذکور به نوازنده‌ای قدر نیاز داریم که بتواند تکنیک‌های گذشته را دربیاورد و بر اساس آنها به اجرای آثار ثبت شده بپردازد. برای این رویه و به نتیجه رساندن ثبت و ضبط‌ها بنا به دلایلی که گفتم باید وقت بگذارم و زمان صرف کنم. البته این امکان وجود دارد که خودم آنها را بنوازم اما به نظرم هنوز آن پختگی لازم را ندارم. بنابراین صبر کرده‌ام.
به جز این پروژه قرار است چه فعالیتهایی داشته باشید؟
قصد دارم به موسیقی مازندران بپردازم و در همین راستا با بزرگان و راویان حال حاضر منطقه جلساتی داشته‌ام و صحبت‌هایی صورت گرفته است. آنچه مهم است تعامل با روایان به حق موسیقی مازندران است که تعدادشان اندک است.
اگر قرار باشد به صورت مستمر موسیقی استان‌ها و مناطق کشور را مدنظر قرار دهید و بر اساس آنها آثاری را تولید و اجرا کنید با دشواری‌هایی مواجه خواهید شد، زیرا باید با پژوهشگران و مقام‌نوازان و مقام‌خوان‌ها ارتباط بر قرار کنید و این در حالی است که به طور کلی در زمینه موسیقی نواحی مناطق مختلف با کمبود منابع مکتوب و موثق مواجهیم.
بله به هرحال دشواری‌هایی در این زمینه وجود دارد. در قالب همان کارگاهی که در ابتدای صحبت‌هایم گفتم به مسائل و موضوعات موسیقی مناطق می‌پردازیم. مجید و محمدرضا پوستی در این بخش مرا همراهی می‌کنند. این دوستان به موسیقی مناطق توجه دارند و افرادی دغدغه‌مند هستند. محمدرضا پوستی در حال حاضر با دو روایتگر موسیقی کرمانج ارتباط برقرار کرده است. قصدمان این است به پروژه‌ای بپردازیم که هفت، هشت سال پیش دغدغه آن را داشتیم و تلاش می‌کنیم آن را به سرانجام برسانیم. در زمینه موسیقی مازندران نیز دارم به نتایجی می‌رسم.
در رویدادهای پیش‌رو که جشنواره فجر مهم‌ترین آنهاست شرکت خواهید داشت؟ و اینکه طی یک سال گذشته چه پروژه‌هایی را در دست تولید و ساخت داشته‌اید؟
برای حضور در سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر کار جدیدی نساخته‌ام، یعنی آثاری را در دست تولید دارم، اما نیمه‌کاره‌اند و به اتمام نرسیده‌اند. بر موسیقی مازندران تمرکز داشته‌ام و به نوعی این روند را با تنظیم‌های جدید مقام‌ها آغاز کرده‌ام و قرار بود که برخی قطعات جدید را بازسازی کنیم که نرسیدیم. امیدوارم تا پایان امسال یا سال بعد آثار جدید ارائه دهیم.
