در گفت‌وگو با ایلنا مطرح شد؛
چه کسانی به مسئولان مشاوره می‌دهند؟ / مشاوران رسانه‌ای گاهی بخش‌هایی از حقایق را به مسئولان منتقل نمی‌کنند
گرچه اکنون واقعیت حادثه سقوط هواپیما تا حدود زیادی مشخص شده اما چند روز کتمان واقعیت، بی‌اعتمادی را بر جامعه حاکم کرده است. نارضایتی که اکنون به وجود آمده به دلیل صحبت‌های مسئولانی‌ست که تا قبل از انتشار بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح همگی با اطمینان احتمال برخورد موشک با هواپیمای مسافربری را صفر می‌دانستند. حال آنکه اکنون جملگی ابراز پشیمانی کرده و از اینکه در جریان اطلاعات کاملی از واقعه نبوده‌اند، شکایت دارند.
به گزارش خبرنگار ایلنا، «به همان میزان که برد موشک‌های ما بازدارندگی ایجاد می‌کند و امنیت می‌آفریند، باید برد مواضع و رسانه‌های ما و دقت نقطه‌زنی آنها نیز به همسان با قدرت دفاعی کشور به مصون‌سازی ما بیانجامد. دشمن اکنون ما را با موشک‌های نقطه‌زن رسانه‌ای هدف قرار داده است.» این متن توئیتِ حسام‌الدین آشناست که پس از اعلام بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح و قبول مسئولیت حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی منتشر شد. در واقع این پیام در واکنش به چند روز اگر نگوییم دروغ‌پردازی باید گفت پنهان‌کاریِ معدود مسئولانِ دست‌اندرکاری بوده که در تریبونِ رسانه رسمی کشور رنگ و لعابی از عدم صداقت به خود گرفت تا در نهایت به بی‌اعتمادی کم‌سابقه‌ای در جامعه منجر شد.
حسام‌الدین آشنا یکی از کسانی‌ست که تا پیش از انتشار بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح، حادثه برخورد موشک با هواپیمای مسافربری را فرض محال تلقی می‌کرد اما اینکه اکنون او چنین پیامی را منتشر کرده و در توئیت‌های دیگر خود از پنهان‌کاری‌ها شکایت کرده، ما را به این نتیجه می‌رساند که به نوعی در این حادثه اطلاعات کافی به بسیاری از مسئولان حتی در تراز بالای کشوری داده نشده است. بسیاری از مسئولان نیز هر کدام به صورت جداگانه بیان کرده‌اند که از ماجرا مطلع نبوده‌اند حال آنکه خبرهای درست در اختیار بخش محدودی از مسئولان مستقیم ماجرای اخیر و نیز تعدادی از مشاوران رسانه‌ای بوده است.
این زمینه تخصصی در کشور که هریک از مسئولان مشاورانی در حوزه رسانه داشته باشند که آنها را در برقراری ارتباط با رسانه و اقناع افکار عمومی و نیز انتقال نقطه‌نظرات اقشار مختلف اجتماع به مدیران سطوح مختلف یاری رساند، امری بسیار پذیرفته شده و رایج در سراسر دنیاست اما نکته مهم پاسخ به این سوال است که مشاوران رسانه‌ای مسئولان و مدیران مختلف در سطوح مختلف بر چه مبنا و چگونه انتخاب می‌شوند؟ آنها با کدامین گرایش‌ها و کدامین ارزیابی در انجام کار حرفه‌ای، صداقت، رعایت اصول اخلاقی و رعایت اعتماد عمومی جامعه به مسئولان معرفی شده و نتایج مشاوره‌های آنها و عملکردشان چگونه در درازمدت ارزیابی و بررسی می‌شود؟
پیرامون این موضوع و نتایجی که عدم اطلاع‌رسانی درست از وقایعی همچون فاجعه سقوط هواپیمای اوکراینی در جامعه شاید به دلیل عملکرد نادرستِ رسانه ملی و تیم رسانه‌ای برخی از مدیران و مسئولان به دنبال داشته است، با غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، پروانه سلحشوری و بهروز بنیادی (نمایندگان مجلس) به گفتگو پرداختیم.
ارائه مشاوره‌های خطا به مسئولان
غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی (نماینده مردم رشت در مجلس) در پاسخ به این پرسش که چرا با وجود عملکرد جانبدارانه صداوسیما و عدم تخصص کافی برخی خبرنگاران آنها در بعد اطلاع‌رسانی، اغلب مشاوران رسانه‌ای مسئولان حتی در رده‌های بالای کشور از بین افرادی که صرفا سابقه حضور در صداوسیما را دارند، انتخاب می‌شوند، گفت: دلیل اینکه صرفا مشاوران رسانه‌ای را از صداوسیما انتخاب می‌کنند، این بوده که فکر می‌کنند صداوسیما رسانه‌ی برتر است و کسی که در آن فعالیت داشته، می‌تواند برای یک وزیر، مدیر یا هر مسئول دیگری جایگاهی درست در رسانه ایجاد کند به این ترتیب که رسانه‌هایی که در جامعه پرنفوذتر هستند را به نوعی خنثی کنند. در واقع قاطبه مسئولان و حتی وزرایی که این کار را انجام داده‌اند، با همین دید؛ مجریان، خبرنگاران و کارشناسان صداوسیما را به عنوان مشاور رسانه‌ای و گاها مسئول روابط عمومی خود انتخاب می‌کنند.
وی ادامه داد: اما اشکال کار این است که دوستان ما در صداوسیما یک‌سویه تربیت می‌شوند و تصور می‌کنند آن چیزی که می‌گویند خیلی درست بوده و در جامعه اثرگذار است. اگر الان سایت‌های خارجی همچون یوتیوب را نگاه کنید، خواهید دید که از یک خبر چقدر بازدید به عمل می‌آید. این موضوع نشان می‌دهد که صداوسیما علاوه بر اینکه نتوانسته درگیری‌های خودش را کاهش دهد، در تربیت کارشناسان خبرهای که بتوانند در این اوضاع؛ جامعه‌شناس و تحلیل‌گرهای خوبی باشند نیز موفق نبوده است.
این نماینده مجلس در ادامه اظهار داشت: شرایط کنونی نشان می‌دهد که تقریبا هیچکدام از تربیت‌شدگان در صداوسیما این ویژگی‌ها را ندارند. گاها هم تحلیل‌ها و مشاوره‌هایی که می‌دهند، مشاوره‌های خطا و اشتباهی‌ست چراکه این دست مشاوران متناسب با همان نظام تربیتی خودشان مشاوره می‌دهند. مثلا می‌گویند "سکوت کنید و بگذارید چند روز دیگر آب‌ها از آسیاب بیفتد، یا نیازی نیست همه واقعیت را به مردم گفت.... " اینها همه نشانگر فاصله‌ی آنها با کف خیابان است. در نتیجه این افراد نمی‌توانند مشاوره صحیحی به مقامات بدهند. به این ترتیب بحران‌ها و قهریت‌های اجتماعی یکی پس از دیگری رخ می‌دهند که در نتیجه‌ی آن مردم قهر می‌کنند یا خدای ناخواسته حاکمیت را دروغگو و کتمان‌کننده وقایع خطاب می‌کنند.
طولانی شدن اطلاع‌رسانی مردم را ناراحت کرد
جعفرزاده ایمن‌آبادی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره گزارشگر صداوسیما که بعد از اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح در قبول حادثه سقوط هواپیما، اعلام کرد که در شرایط فعلی چه لزومی برای بیان واقعیت به مردم وجود داشت، بیان کرد: کسی که چنین حرفی می‌زند، یعنی اصلا مردم را نمی‌شناسد. در سقوط این هواپیما مردم به اینکه این حادثه، سهو یا خطای انسانی بوده، قانع هستند و می‌گویند که ما انتظار داشتیم که از طرف دشمن اتفاقی رخ دهد، حال پدافند ما احساس کرده که موشک دشمن است و متاسفانه از روی اشتباه آن را هدف گرفته است. البته در این ماجرا قلب همه مردم ایران از کشته شدن بخشی از بهترین هموطنان ما متاثر شد اما آنچه مردم را بیش از پیش متاثر و ناراحت کرد اول طولانی شدن روند اطلاع‌رسانی و دوم اظهارنظرهای غیرکارشناسانه‌ای‌ست که از دهان برخی از اهالی رسانه بیرون می‌آید.
وی ادامه داد: ما کشورمان را دوست داریم، ما از خارجی‌ها متنفریم، ما غرب را جنایتکار می‌دانیم، ما دوست داریم اخبار خودمان را از رسانه‌های خودمان دریافت کنیم، کجای این اشکال دارد؟ در فضای رسانه‌ای امروز چیزی قابل کتمان نیست. من خودم روز قبل از اعلام رسمی این موضوع، فیلم اصابت موشک را در فضای مجازی دیدم. اکنون هم این سوال را مطرح می‌کنم که چرا واقعیت را چند روز کتمان کردند؟ چرا مردم باید از ماهواره و شبکه‌های مجازی خبرها را سراغ بگیرند؟ چرا باعث می‌شویم که مردم سراغ یوتیوب و سایت‌های بیگانه بروند؟ اگر در این حادثه می‌گفتیم ما به سقوط هواپیما مشکوکیم و امکان دارد علت آن داخلی باشد، در حال بررسی هستیم و در اولین فرصت به شما اطلاع می‌دهیم. آیا اشکالی داشت؟
وی در پایان در رابطه با اینکه گاه مشاوران رسانه‌ای بخش‌هایی از حقایق را حتی به مسئولان منتقل نمی‌کنند، بیان کرد: آنها یاد گرفته‌اند که همیشه همه‌ی راست‌ها را نگویند. این طبیعت آنهاست. این موضوع حتی به زندگی شخصی‌شان و کار اداری آنها هم وارد شده است.
نقد نمی‌کنیم به خاطر اینکه بیگانه استفاده نکند!
پروانه سلحشوری (نماینده مردم تهران مجلس) در پاسخ به این پرسش که چرا اغلب مشاوران رسانه‌ای مسئولان از بین افرادی که سابقه حضور در صداوسیما دارند، انتخاب می‌شوند، گفت: من به مسئولانی که این افراد را به عنوان مشاوران خود انتخاب می‌کنند، می‌گویم که متاسفم. واقعا جای تاسف دارد، چراکه صداوسیما به کرات ثابت کرده که نه مقبولیت جامعی دارد و نه اطلاع‌رسانی درست و بیطرفانه‌ای. البته شاید هم به این مسئولان توصیه می‌شود که این گروه را به عنوان مشاور رسانه‌ای برای خود انتخاب کنند.
وی درباره این احتمال که مسئولان به دلیل رفت‌وآمد به آنتن صداوسیما از مشاورانی که در این رسانه نفوذ دارند، استفاده می‌کنند، اظهار داشت: این احتمال که برخی دوستان برای اینکه از آنها در صداوسیما مرتب دعوت شود، این اقدام را انجام می‌دهند، درست است اما سوال این است که آیا اساسا چنین مشاورانی خودشان مجری سیاست‌ها هستند یا معتقد به سیاست‌ها؟ اگر مجری سیاست‌ها هستند، حرف دیگری‌ست، اما اگر به سیاست‌گذاری‌های صداوسیما اعتقاد دارند، این مشکل پیش می‌آید که مسئولان هم از آن پس نمی‌توانند آنطور که باید با مردم ارتباط بگیرند.
این نماینده مجلس درباره اعتقاد بخشی از جامعه رسانه‌ای کشور که معتقد است نیازی نیست همه اطلاعات را به مردم ارایه داد، اظهار داشت: تقصیر این موضوع به گردنِ خود مسئولان است. واقعا حضور داشتن در برنامه‌های صداوسیما ارزش آن را دارد که اطلاعات غلط دریافت کنند یا به مردم اطلاعات درستی ارایه ندهند؟
سلحشوری در بخش دیگری گفت: وقتی من می‌گویم سیاست‌گذاری با خبرنگاری و مجری بودن متفاوت است، به همین دلیل است. در سیاست‌گذاری کلان کشور حتی به من نماینده می‌گویند چه لزومی دارد که شما این مسائل را از تریبون اعلام کنید. لازم نیست پشت تریبون بگویید، این موارد را به کسانی که نسبت به آنها معترض هستید، بگویید ولی از تریبون صحبت نکنید.
این نماینده مجلس در ادامه اظهار داشت: سال‌هاست گرفتار یک پارادوکس شده‌ایم که واقعا آسیب‌زننده به کلیت کشورمان شده است و آن اینکه دایم گفته‌ایم بیگانه استفاده نکند. نمی‌شود که ما خودمان را نابود کنیم؛ نقد نکنیم به خاطر اینکه بیگانه استفاده نکند. هر چیزی را مطرح نکنیم، چون ممکن است که بیگانه‌ها استفاده کنند؛ پس ما هیچ نگوییم.
وی گفت: یکی از خطاهای فاحشی که واقعا در نگاه ما وجود دارد این است که خودمان نقدپذیر نیستیم. اگر این نقدپذیری در ما وجود داشت، خیلی راحت مشکلاتمان را حل می‌کردیم. مردم بالاخره متوجه واقعیت ماجرا شدند، خب اگر از روز اول این واقعیت به مردم گفته می‌شد، بهتر بود یا اینکه از رسانه‌های دیگر و توسط نخست‌وزیر کشور دیگری اعلام موضوع شود؟ یا یک هیئت خارجی از ایران درخواست کند که واقعیت را بگوییم؟
سلحشوری در ادامه بیان کرد: جای تاسف بسیاری دارد که مثلا در حال حاضر که صداوسیما خود با دولت رویکرد تعاملی خوبی ندارد اما هنوز بخشی از مدیران در دولت ترجیح می‌دهند از همین افراد به عنوان مشاور رسانه‌ای استفاده ببرند.
زمانی که مخاطب شما مردم هستند، یعنی همه درحال رصد هستند
بهروز بنیادی (نماینده مردم کاشمر، بردسکن و خلیل‌آباد در مجلس) هم درباره شیوه انتخاب مشاوران رسانه‌ای مسئولان گفت: آن چیزی که در بحث روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای هر حوزه‌ای مهم است، آگاهی کامل به آن حوزه کاری و وظایفی‌ست که هر دستگاه برعهده دارد و نیز تسلط بر مطالبات مردم در حوزه همان دستگاه و پاسخ دقیق و علمی و تخصصی به سوالات مختلفی که در این رابطه وجود دارد.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد که اگر ما نگاه‌مان را در بحث روابط عمومی تخصصی و فنی و علمی کنیم، قطعا خیلی از این مسائلی که ممکن است کم‌وبیش اتفاق بیفتد، پیشگیری شود. گرچه ما الان این بستر را در دانشگاه داریم و دوستان در حال تحصیل هستند که چطور می‌تواند یک فردی به منصب روابط عمومی و مشاور رسانه‌ای برسد، قطعا این موضوع در کشور ما هنوز دچار کاستی‌هایی است که در خیلی از مکان‌‌ها متخصص امر در سر جای خود قرار نگرفته است. ممکن است در بحث روابط عمومی‌ها هم همین مسئله صادق باشد.
این نماینده مجلس در ادامه گفت: اگر قرار است مدیر بالادستی به کسانی که نصب می‌کند، اعتماد کند، شرط اول آن این است که آنها قبلا تجربه کافی را داشته باشند و هم در صحنه‌های مختلف امتحان خود را پس داده باشند. ضمن اینکه در مسائل حادی همچون سقوط هواپیما که کل جامعه را متاثر کرد قطعا به مشاوره و هماهنگی‌های لازم و بعد از اعلام نیاز است. زمانی هست که مخاطب شما عده خاصی هستند و اگر اشکالی هم در آنجا رخ دهد، شاید خیلی مسئله‌ای نباشد ولی زمانی که مخاطب شما هم مردم خودتان و هم مردم سایر کشورهای جهان هستند، یعنی ابعاد ماجرا خیلی بزرگ است و علاوه برمردم خودمان، سایر کشورها هم درحال رصد موضوع هستند.
بنیادی با بیان اینکه امیدواریم این موضوع مورد نظر همه مسئولان قرار بگیرد، درباره عدم انتقال اطلاعات کامل از حوادث مختلف به مسئولان مختلف توسط مشاوران رسانه‌ای اظهار داشت: هر مسئولی یک روش مدیریتی دارد. او اگر مدیر زرنگی باشد می‌تواند با چند جستجو بفهمد که آیا این کسی که نصب شده می‌تواند خواسته او را برآورده کند یا خیر. با این حال این کاری است که باید روی آن تخصصی کار شود و افراد به صورت تخصصی انتخاب شوند.
