گشتی در شربتخانه خراسان به بهانه سمنو

به گزارش خبرنگار ایلنا،‌ باغ‌شهری عظیم و سرزمینی مملو از تاکستان‌ و باغات انگور است و در گذشته به «شربت‎خانه خراسان» معروف بود. البته به یمن وجود امامزادگانی مانند سیدحمزه و سیدمرتضی به نام شهر «دارالمومنین» نیز شناخته می‌شود. اینجا کاشمر است؛ منطقه‌ای که به ترشیز هم معروف است. حمداللّه مستوفی ترشیز را ولایتی در نیمروز ذکر کرده و گفته‌است که ترشیز گرمسیر است و حصاری «بغایت حصین» دارد، آب آن از کاریز تأمین می‌شود، روستاهای بسیار و غلات، انگور، انجیر و انار «بغایت نیکو» دارد و از آنجا غله و میوه به نیشابور و سبزوار و ولایات دیگر می‌برند. در آنجا ابریشم تولید می‌شود، قصبه آن ولایت، کِشمَر است و در قدیم در آن درختی سرو بوده، در کشمر هرگز زلزله نیامده است. در ولایت ترشیز چند قلعه محکم وجود دارد (نزهة القلوب، ص ۱۴۳).

نه تنها انگورهای آن معروف است بلکه اعتمادالسلطنه نیز از ارسال آلو بخارای کاشمر به سراسر ایران و خارج از کشور و صادرات غوره به هندوستان حکایت کرده است.

کاشمر هر ساله در فصل برداشت انگور، میزبان جشنواره شیره‌پزان می‌شود و از آنچه تولید شده در جشنواره‌ای که در اواسط اسفند ماه برگزار می‌شود برای پخت سمنو استفاده می‌کنند. باتوجه به تولیدات این منطقه می‌توان از کاشمر به عنوان شهری شیرین و خوشمزه یاد کرد.

چطور برسید؟

اگر تهران را به عنوان پایتخت، مبدا سفر به کاشمر و خراسان رضوی قرار دهید، با وسیله شخصی می‌توانید به سمت مامازند و گرمسار برانید و از روستای ده نمک، سرخه، ‌سمنان، دامغان، شاهرود، میامی عبور کنید و در جاده شاهرود- سبزوار به سمت سبزوار بروید. در ادامه به سمت علی‌آباد و دولت‌آباد بروید و بعد از رسیدن به بردسکن به سمت شرق برانید. بعد از نصرآباد و خلیل‌آباد به کاشمر می‌رسید. البته می‌توانید بعد از سبزوار به سمت نیشابور بروید و بعد از دیدن جاذبه‌های این شهر، به سمت کاشمر برانید.

اتوبوس هم گزینه دیگری برای سفر به کاشمر است، می‌توانید برنامه سفر را برای حرکت با اتوبوس عصرگاه قرار دهید و از تهران (جنوب) به سمت کاشمر بروید و صبحگاه به این مقصد برسید.

اگر سفر ریلی را مدنظر دارید، با خرید بلیط قطار تهران- تربت حیدریه می‌توانید در ایستگاه کاشمر پیاده شوید. سفر هوایی هم می‌توان به مقصد مشهد داشت و بعد از آنجا راهی کاشمر شد.

از کوه‌سرخ تا سرو کشمر

اگر دوست داشته باشید سفری در کوهستان‌ها داشته باشید و مسیری زیبا در میان کوه‌ها را بپیمایید،‌ مسیر نیشابور به کاشمر بهترین گزینه خواهد بود. این مسیر به سمت کوه‌سرخ می‌رود. کوه‌سرخ کاشمر منطقه‌ای کوهستانی و ییلاقی است که به واسطه رنگ قرمز خاک آن به این نام معروف شده است. اقامتگاه‌های بومگردی در این منطقه فعال هستند و در کنار اقامت، شرایطی برای همزیستی با بومیان منطقه و آشنایی با آداب و رسوم و زندگی محلی را نیز فراهم می‌کنند.

آبشارهای آبگرم و دیدن روستاهای تاریخی و پلکانی از جمله تجربیاتی است که در سفر به کوه‌سرخ پشت سر خواهید گذاشت. درعین حال بادامستان‌های کوه‌سرخ معروف هستند و می‌توانید در هوای مطبوع کوهستان از محصولات منطقه بهره‌مند شوید. بعد از عبور از کوه‌سرخ به کاشمر می‌رسید. کاشمر در فاصله ۲۱۵ کیلومتری جنوب غربی مشهد قرار دارد و با سفر به این منطقه می‌توانید حضور در کویر و کوهستان را در کنار هم تجربه کنید.

کاشمر را می‌توان همانند باغشهری بزرگ تصور کرد چنانکه برخلاف بیشتر شهرهایی که در ورودی آنها با آپاراتی‌ها، مکانیکی‌ها و تعویض روغنی‌ها روبه رو می‌شوید، در مسیر ورود به کاشمر تا چشم‌تان کار می‌کند باغ‌های انگور خواهید دید و در نهایت با شهری سرزنده و شاداب روبه‌رو خواهید شد.

در دل شهر و در بافت قدیمی آن،‌‌ خانه‌های تاریخی وجود دارد که قدمت آن‌ها به اواخر قاجار و اوایل پهلوی می‌رسد. برخی تبدیل به موزه و برخی دیگر تبدیل به سفره‌خانه و مراکز اقامتی شده‌اند. در این میان خانه دانش احمدی محل موزه کاشمر است و می‌توانید در بازدید از این موزه با اسناد و آثار تاریخی و کهن این منطقه آشنا شوید. البته آرامگاه شهید مدرس نیز در گوشه‌ دیگر شهر، موزه و مجموعه فرهنگی است که گنبد فیروزه‌ای آن سبک معماری اسلامی و اسلوب صفوی را در خاطر شما نقش می‌کند. این مجموعه شامل کتابخانه و البته اقامتگاه و محلی برای کمپ زدن است.

قدمت کاشمر به دوره صفویه می‌رسد و حتی خیابانی به نام سلطانیه در این شهر قرار دارد که گفته می‌شود بعد از عبور شاه عباس از این مسیر، این نام را بر آن نهادند.

مدرسه تاریخی حاج سلطان که از آن به عنوان سلطان‌العلما نیز یاد می‌شود از دوره قاجار به‌جای مانده و همچون نگینی می‌درخشد. سرای امین‌التجار نیز در حاشیه میدان مرکزی شهر قرار دارد و یادآور معماری دوره قاجار است. مسجد جامع‌، مسجد حاجی جلال، آب انبار حاجی نظام و خانه‌های تاریخی از دیگر جاذبه‌های کاشمر هستند.

کاشمر به دلیل داشتن بقاع امامزادگان بسیار معروف است، بخصوص امامزاده سیدمرتضی و سیدحمزه از معروفیت خاصی برخوردارند و در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده‌اند. با رسیدن به بقعه سیدمرتضی می‌توانید در بلواری که به همین نام است قدم بزنید. از این بلوار به عنوان بزرگترین بلوار شرق کشور یاد می‌شود و انواع مبلمان شهری، فضای سبز و امکان برپا کردن چادر فراهم است.

امامزاده سیدحمزه نیز دارای بنای تاریخی است و سرو ۸۰۰ ساله‌ای در نزدیکی آن قرار دارد که یادآور داستان‌هایی است که از دیرباز درباره سروهای کاشمر (کِشمر) نقل شده است. سروهایی که در شاهنامه فردوسی نیز از آن نام برده و گفته می‌شود تبار بهشتی داشته و به دست زرتشت در آیین ملاقاتش با گشتاسب ساسانی کاشته شده‌. البته در دوره متوکل عباسی و به دستور او آن سرو قطع می‌شود. با این وجود همچنان سرو کشمر نامی ماندگار در تاریخ ایران دارد.

کاشمر دارای بازاهای قدیم و جدید است. بازارهای جدید در قالب پاساژها و مراکز خرید انواع محصولات مدرن را ارائه می‌دهند. درعین حال بازارهایی برای فروش خشکبار و البته فرش کاشمر وجود دارد که انواع این محصولات را می‌توانید با قیمت‌ها و کیفیت مناسب تهیه کنید. در بازار قدیم می‌توانید انواع محصولات محلی و بومی منطقه را در اختیار داشته باشید. البته بنکداران خشکبار و البته مسگران نیز در بازار قدیم فعال هستند.

جشنواره سمنو پزان

کاشمر هر ساله در اواسط اسفند ماه میزبان جشنوراه سمنو پزان می‌شود. این جشنواره با برپا شدن اجاق‌های بومی در خانه دانش احمدی آغاز به کار می‌کند و از بامداد دیگ‌های سمنو روی اجاق‌ها برپا می‌شوند و محلی‌ها با هم زدن مداوم آن و خواندن اشعار و دعاهای محلی سعی بر اجرای آیین سنتی و بومی خود برمی‌آورند.

مردم محلی به سمنو، سُبنی می‌گویند که از ترکیب جوانه گندم، شیره انگور و گاها گردو، بادام و... درست می‌شود. در کنار این جشنواره می‌توانید به نظاره موسیقی بومی و محلی منطقه و رقص‌های محلی بنشینید. به نوای سرنا و دهل گوش بسپارید و نوروزخوانی بشنوید. همچنین در پخت سمنو با افراد بومی منطقه همراه شوید تا در نهایت عصرگاه بتوانید سمنوی پخته شده را در ظرف‌های در بسته تحویل بگیرید و طعم شیرین آن را بچشید. شب شعر و گاها بازی‌های محلی و آیینی نیز در کنار این جشنواره برگزار می‌شوند.

ارائه غذاهای سنتی، آئین‌های مناسبتی، برداشت کشمش و ... از دیگر برنامه‌هایی است که در حاشیه جشنواره سمنو پزان در کاشمر شاهد خواهید بود.

انگور و شیره آن تا خشکبار و آلو

انگور یکی از محصول‌های اصلی کاشمر است و به همین واسطه کشمش و مویز کاشمر معروف هستند. آبغوره، غوره شور، شیره انگور، انواع عرقیات، داروهای گیاهی و دمنوش‌های محلی از دیگر سوغاتی‌های کاشمر است. انواع شیرینی‌ها نیز با شیره انگور پخته می‌شود. حلوا مغزی، حلوا یا شیرینی کف نیز از دیگر سوغاتی‌های منطقه است که اگر با شیره انگور درست شود خوش طعم خواهد بود.

سوهان‌های ورقه‌ای یکی دیگر از سوغات‌های کاشمر است که بسیار نازک و ترد است و با آنچه از سوهان‌های قم در ذهن دارید، تفاوت دارد. انواع خشکبار از گردو و بادام گرفته تا انواع آلوها، قیسی در کاشمر فراوان است. ریواس هم یکی از محصولات خاص کاشمر است که بسیار ترش مزه است.

فرش کاشمر نیز با سابقه دیرینی که دارد طرح‌ها و نقوش خاصی را پیش روی شما می‌گذارد و می‌تواند سلیقه‌های خاص را پاسخگو باشد. پارچه و حوله‌های کاشمر نیز معروف هستند. مسگری و نجاری از جمله مشاغل سنتی کاشمر هستند که همچنان ادامه دارند. گلیم بافی، گیوه دوزی و بافت قالیچه از جمله صنایع دستی و هنرهای سنتی کاشمر است.

اشکنه و قرمه

کاشمر از جمله شهرهایی است که انواع اشکنه‌ها و آش‌ها در آن پخته می‌شوند که آش علف سیاه یکی از مشهورترین آنهاست. قوروتی بادمجان و قرمه نیز از دیگر غذاهای کاشمر هستند. قرمه از تکه‌های گوشت درست می‌شود و به صورت تر و خشک یعنی آبدار و بدون آب طبخ می‌شود.

نان کاشمر هم معروف است. نوعی نان لواش تنوری که بعضا با سبزی‌های مخصوص نان پخته می‌شود. فتیر و نان تافتون هم از دیگر نان‌های محلی کاشمر است.

کجا اقامت داشته باشید؟

تعداد زیادی از اقامتگاه‌های بومگردی در کاشمر و روستاهای اطراف آن فعال هستند درعین حال مجموعه فرهنگیان کاشمر نیز در کنار اقامتگاه‌های بومگردی خدمات اقامتی ارائه می‌دهد. ضمن آنکه با اقامت در واحدهای بومگردی می‌توانید از خدمات تورهای گردشگری بهره‌مند شوید. همچنین گاها بازی‌های محلی از یک قل دو قل گرفته تا سایر بازی‌های محلی و شب شعرها نیز در این اقامتگاه‌ها برگزار می‌شود.