مرور سریال‌های گرانقیمت سیما
با مرور کارنامه ۴۰ ساله تلویزیون، مجموعه‌هایی را می‌یابیم که تولید آنها هزینه‌های بسیاری را متوجه تلویزیون کرده است. در آستانه تولید سریال‌های سلمان فارسی و موسی(ع) که جز تولیدات الف رسانه ملی به شمار می‌آید، سعی کردیم به مرور این آثار بپردازیم.
به گزارش خبرنگار ایلنا، با مرور کارنامه ۴۰ ساله تلویزیون، مجموعه‌هایی را می‌یابیم که تولید آنها هزینه‌های بسیاری را متوجه تلویزیون کرده است. این آثار گاه آنچنان در پخش موفق بودند که همچنان به عنوان برگ برنده‌ای برای رسانه ملی عمل کرده و بازپخش آنها در مناسبت‌های مختلف در دستور کار قرار می‌گیرد. همچنین گاه آنچنان ناموفق روی آنتن رفتند که تیغ تیز انتقادات را متوجه تلویزیون کرده‌اند.
در آستانه تولید سریال‌های سلمان فارسی و موسی(ع) که جز تولیدات الف رسانه ملی به شمار می‌آید، سعی کردیم به مرور آثاری بپردازیم که جواب اعتماد تلویزیون برای هزینه‌های هنگفت را داده‌اند. همچنین در این بین آثاری را مرور کردیم که تولید آنها برای تلویزیون گران تمام شد و آورده‌ای به همراه نداشته است.
«امام علی (ع)»، «معصومیت از دست رفته» و «مختار نامه» به کارگردانی داوود میرباقری
سریال «امام علی (ع)» با بودجه ۲۶۹ میلیون تومانی
سریال «امام علی (ع)» به کارگردانی داوود میرباقری و تهیه‌کنندگی محمد بیک‌زاده از جمله آثاری است که در زمان پخش خود با استقبال مردم مواجه شد. مهدی فتحی، داریوش ارجمند، بهزاد فراهانی، پرویز پرستویی، محمدرضا شریفی نیا، اصغر همت و زنده یاد حسین پناهی تنها برخی از بازیگران این اثر تاریخی هستند که بازی آنها همچنان در پخش‌های مجدد این مجموعه نیز مورد پذیرش بالای مخاطبان قرار می‌گیرد.
داوود میرباقری برای نگارش فیلمنامه این اثر زمان زیادی صرف کرد و در نهایت سال ۱۳۷۰ در زمان ریاست علی لاریجانی بر صداوسیما، مورد تایید قرار گرفت. البته بعد از آن درخواست بازنویسی این فیلمنامه که در آن زمان «خاری در گلو» نام داشت، داده شد و پس از کش و قوس‌های اداری و سازمانی بالاخره در سال ۱۳۷۳ این مجموعه وارد مرحله تولید شد و ساخت آن حدود چهار سال به طول انجامید و یک سال بعد روی آنتن سیما رفت.
به نوعی می‌توان گفت، موفقیت این سریال، راه را برای ساخت مجموعه‌های تاریخی دیگر هموار کرد و پس از سال‌ها رسانه ملی مجددا به ساخت آثار تاریخی رغبت نشان داد. در کنار نقاط قوت این سریال نمی‌توان از هزینه بالای این مجموعه صرف نظر کرد. از طراحی لباس انبوه بازیگران و هنروران گرفته تا ساخت دکورهای پر خرج و البته کم نقص که برای سریال‌های دیگر نیز مورد استفاده قرار گرفت.
آن طور که رسانه‌های مختلف گفته‌اند، سریال «امام علی (ع)» در طول مدت ساخت بیش از ۱۰ بار دچار اصلاح برآورد شد و در نهایت با بودجه‌ای معادل ۲۶۹ میلیون تومان به پایان رسید که نسبت به ارزش پول در آن سال‌ها رقمی بالا به حساب می‌آید. به این ترتیب می‌توان گفت سریال «امام علی (ع)» که از جمله مجموعه‌های تاریخی کیفی تلویزیون به شمار می‌آید، یکی از پرهزینه ترین سریال‌هایی است که در رسانه ملی تولید شده است.
سریال «معصومیت از دست رفته»
مجموعه«معصومیت از دست رفته» به تهیه‌کنندگی محمد مسعود دیگر اثری بود که داوود میرباقری کارگردانی آن را بر عهده داشت. داستان«معصومیت از دست رفته» با محوریت شخصیتی به نام شوذب شکل می‌گیرد. شوذب از یاران علی(ع) بوده، منتهی اکنون خزانه‌دار کوفه و امویان شده است. این شخصیت در میانه عشق بین دو زن ترسیم می‌شود که یکی از آنها از طرفداران علی(ع) بوده و دیگری از یهودیان است که میل پیوستن به امویان را در شوذب تقویت می‌کند.
این اثر در زمان پخش خود به اندازه سریال امام علی(ع) مورد استقبال قرار نگرفت و در میان آثار میرباقری اثر قابل توجهی به شمار نمی‌آید. با همه این تفاسیر، این مجموعه از جمله آثار تاریخی بوده که در زمان خود برای تلویزیون هزینه بسیاری دربرداشت. البته تاکنون هزینه دقیقی از بودجه‌ای سریال ارائه نشده است اما استفاده از بازیگرانی همچون امین تارخ، طراحی دکور و لباس تاریخی و بسیاری از موارد دیگر نشان از هزینه بالای ساخت این سریال دارد.
سریال «مختارنامه»؛ هزینه بیست میلیارد تومانی
سریال «مختارنامه» به کارگردانی داوود میرباقری و تهیه‌کنندگی محمود فلاح محصول سیما فیلم است که تولید آن سال ۸۳ آغاز شد و تا تیرماه ۸۸ ادامه پیدا کرد. «مختارنامه» درباره زندگی مختار ثقفی است، شخصی که پس از قیام عاشورا به خونخواهی امام حسین (ع) برخاست و انتقام او و ۷۲ تن از یارانش را گرفت و در نهایت به شهادت رسید.
با اینکه داوود میرباقری پس از ساخت سریال «امام علی (ع)» کارگردانی سریال‌های تاریخی «مسافر ری» و «معصومیت از دست رفته» را هم بر عهده داشته، در تولید «مختارنامه» به نسبت آثار قبلی با سختی بیشتری مواجه و هزینه بالایی صرف این سریال شد.
فیلمبرداری مجموعه «مختارنامه» در شهرهای تهران، قزوین، تاکستان، ورامین، آبادان، شوشتر، شهریار، آران و بیدگل، اسلامشهر، کویر سفید شهر و شاهرود انجام شده و از جمله آثاری به شمار می‌آید که برای طراحی صحنه و لباس آن زحمات زیادی کشیده شده است. این موضوع تا جایی برای سازندگان جدی بود، که داوود میرباقری به اتفاق عواملش شهرکی را در احمدآباد مستوفی ساختند.
لوکیشن اصلی «مختارنامه» در احمدآباد مستوفی واقع در جنوب غربی اتوبان آزادگان تهران بود و دکورهای آن توسط محسن شاه ابراهیمی؛ مدیر هنری و جلیل فتوحی نیا؛ طراح صحنه و گروه ساخت و ساز، ساخته شد. اصلی‌ترین دکورهای مجموعه، شهر کوفه، مکه و مدائن بود که در زمین‌های کشاورزی منطقه احمدآباد مستوفی بنا شد.
البته بعدها صحبت‌های بسیاری برای تخریب دکورهای این سریال مطرح شد. محمود فلاح تهیه‌کننده «مختارنامه»، در مورد نبود حمایت برای حفظ لوکیشن این سریال گفته است: هزینه ساخت شهرک «مختارنامه» در دهه ۸۰، قریب به چهار میلیارد تومان بود.
وی در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که در تمام این سال‌ها برای حفظ شهرک حتی پایش به دادسرا کشیده شده است، به این ترتیب زمین را به مالکان واگذار و انبارها را به‌طور کامل تخلیه کرده است.
هزینه ساخت سریال «مختارنامه» که در چهل قسمت ۶۰ دقیقه‌ای تولید شده، از سوی داوود میرباقری در همایش «قیام تا قیام» ۲۰ میلیارد تومان اعلام شده است. به این ترتیب می‌توان این اثر تلویزیونی را یکی از پرهزینه‌ترین آثار تلویزیونی دانست.
فریبرز عرب‌نیا، مهدی فخیم‌زاده، رضا رویگری، فرهاد اصلانی، رضا کیانیان، ویشکا آسایش، زنده‌یادان داود رشیدی و انوشیروان ارجمند از جمله بازیگرانی بودند که در این اثر به ایفای نقش پرداختند.
این سریال هنوز برگ برنده تلویزیون در ایام محرم به شمار می‌آید و پخش آن از شبکه‌ای به شبکه دیگر انتقال پیدا می‌کند.
سریال «مردان آنجلوس» و «یوسف پیامبر» به کارگردانی فرج‌الله سلحشور
سریال «مردان آنجلوس»
مجموعه تلویزیونی «مردان آنجلس» به کارگردانی فرج‌اله سلحشور و تهیه‌کنندگی محسن علی اکبری تولید سال ۱۳۷۶ تلویزیون بود که در زمان پخش از شبکه یک سیما با استقبال نسبی از سوی مخاطبان مواجه شد.
این سریال روایتگر داستان تاریخی اصحاب کهف بوده و در آن بازیگرانی همچون جعفر دهقان، مهتاب کرامتی، جهانبخش سلطانی، حسین یاری، اردلان شجاع‌کاوه و رضا ایرانمنش به ایفای نقش می‌پرداختند.
«مردان آنجلس» در سال ۱۳۹۲ در مصر به عنوان نخستین سریال ایرانی از کانال رسمی این کشور پخش شد که نکته‌ای قابل توجه به شمار می‌آید.
قسمت‌های مختلفی از دکور این سریال در شهرک سینمایی ایران(علی حاتمی) ساخته شده و همچنان توسط بسیاری از سینما دوستان مورد بازدید قرار می‌گیرد. اما با همه این توضیحات متاسفانه مدرکی از هزینه‌های این سریال در دست نبوده و مسئولان سیما نیز اطلاعاتی از آن ارائه نمی‌دهند. ولی با توجه به ساخت شهرک، طراحی لباس مختص به آن زمان و مواردی از این دست، این مجموعه نیز از جمله آثار گران تلویزیون به شمار می‌آید.
جدا از همه این توضیحات، درباره این سریال باید گفت، اگرچه در زمان خود مورد توجه قرار گرفت اما با گذشت زمان، دیگر آن جذابیت گذشته را نداشته و اکنون کمتر کسی را می‌توان یافت که این سریال را برای تماشا انتخاب کند.
سریال «یوسف پیامبر»؛ از هفت تا دوازده میلیارد
مجموعه «یوسف پیامبر» مجموعه دیگری بوده که نویسندگی، کارگردانی و تهیه‌کنندگی آن را فرج‌اله سلحشور برعهده داشته است. این سریال با برخی حواشی همراه بود و یکی از پرهزینه‌ترین سریال‌های تولید شده توسط رسانه ملی در زمان خود به شمار می‌آید.
سلحشور که تا قبل از این مجموعه بیشتر به عنوان بازیگر شناخته می‌شد، پس از ساخت دو سریال «مردان آنجلس» و «ایوب پیامبر»، با تولید مجموعه «یوسف پیامبر» خود را به عنوان کارگردانی معرفی کرد که آخرین سریالش مخاطبان بسیاری داشته است.
«یوسف پیامبر» روایت زندگی یوسف پیامبر و عشق زلیخا به اوست. این سریال یکی از پربازیگرترین آثار تلویزیونی بوده و مصطفی زمانی، بازیگر این سال‌های سینما، نخستین بار با حضور در این اثر پا به عرصه بازیگری گذاشت و نزد مخاطبان محبوبیت یافت. از دیگر بازیگران این سریال می‌توان به محمود پاک نیت، کتایون ریاحی، جعفر دهقان، عباس امیری، جهانبخش سلطانی، رحیم نوروزی، مهوش صبرکن، الهام حمیدی، پروانه معصومی و لیلا بلوکات اشاره کرد.
با توجه به بازسازی لوکیشن‌هایی که اقلیم کشور مصر در قرن‌های گذشته را به یاد مخاطب می‌آورد و لباس‌های فاخر شخصیت‌ها و هنروران آن، می‌توان گفت که سریال «یوسف پیامبر» اثری پر خرج به شمار می‌آید. هر چند هزینه دقیق ساخت این سریال در زمان تولید و پخش مشخص نبود و رسانه‌های مختلف اطلاعات ضد و نقیضی را درباره آن منتشر کرده‌اند.
در آن سال‌ها که «یوسف پیامبر» روی آنتن بود، مدیر روابط عمومی این مجموعه به دلیل اختلاف با سلحشور از پروژه جدا شده و درباره هزینه این سریال به رسانه‌ها اعلام کرده بود که بیش از ۱۲ میلیارد خرج این سریال شده است. اما فرج اله سلحشور با حضور در شبکه جهانی جام جم، ضمن تکذیب این رقم، بودجه تولید را نزدیک به ۷ میلیارد اعلام کرد.
سریال «در چشم باد» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی؛ دوازده میلیارد تومان
«در چشم باد» با تهیه‌کنندگی مشترک زنده یاد حبیب‌اله کاسه‌ساز، مسعود جعفری جوزانی، رضا انصاریان و عباس اکبری و کارگردانی مسعود جعفری جوزانی، یکی از آثار تاریخی حماسی تلویزیون بوده که توسط سیمافیلم تولید شده و ضبط آن از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۷ به طول انجامید و در زمان پخش خود با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شد.
فیلمنامه این مجموعه که درباره وقایع سیاسی و اجتماعی سه دوره از تاریخ ایران در سال های ۱۳۰۰، ۱۳۲۰ و ۱۳۶۰ بوده، توسط مسعود جعفری جوزانی طی دو سال نگاشته شده است.
بخش اول این مجموعه، پایان دوره قاجار و پهلوی را دربرگرفته، دوره دوم آن درباره جنگ جهانی دوم است. همچنین بخش سوم درباره فتح خرمشهر بوده و به اتفاقات اجتماعی و سیاسی پس از انقلاب اسلامی می‌پردازد.
این موارد به تنهایی گویای تولید سنگین مجموعه «در چشم باد» بوده که قطعا هزینه بسیاری را طلب می‌کرده است. علاوه بر این نیز استفاده از بازیگرانی مطرحی همچون پارسا پیروزفر، اکبر عبدی، کامبیز دیرباز قطعا هزینه‌های بیشتری را متوجه این سریال کرده است. علاوه بر این آهنگسازی مجموعه «در چشم باد» برعهده حسین علیزاده بوده و از دیگر بازیگران آن می‌توان به سعید نیک پور، سحر جعفری جوزانی، فریبا متخصص، لاله اسکندری، رضا شفیعی‌جم، جهانگیر الماسی، محمود پاک نیت، مصطفی زمانی، محمدرضا هدایتی و هومن سیدی اشاره کرد.
همه این موارد در کنار هم، این مجموعه را به یکی از بزرگترین پروژه‌های سریال‌سازی در تلویزیون تبدیل کرده که برای ساخت آن از ۴۸۰ لوکیشن استفاده شده است. بر اساس صحبت‌های مسعود جعفری جوزانی، سریال «در چشم باد» ۱۲ میلیارد تومان هزینه دربرداشته است.
جعفری جوزانی در گفتگو با یکی از رسانه‌ها در این باره گفته است: «چندین بار شنیدم که می‌گفتند «در چشم باد» پرخرج‌ترین سریال بوده است؛ من به شما می‌گویم چنین چیزی صحت ندارد. اگر پول همه بخش‌ها را از فیلمنامه تا پایان تدوین پرداخت کنند، این سریال حدود ۱۲ میلیارد تومان هزینه داشته که رقم ناچیزی است.
وی در ادامه گفته: «حداقل بودجه این سریال برای کارهایی که انجام گرفت، می بایست ۵۰ میلیارد تومان باشد؛ اما ما در این شش سال و تا پایان کار، حدود ۱۲ میلیارد تومان خرج کردیم که بسیار اندک است. این معجزه فقط در ایران می‌تواند اتفاق بیفتد.»
جعفری جوزانی سپس به این نکته اشاره کرده که اغلب عوامل سریال «در چشم باد» دستمزد واقعی خود را نگرفته‌اند.
سریال «روزی روزگاری» و «تفنگ سرپر» به کارگردانی امراله احمد‌جو
«روزی روزگاری»؛ ۶۰ میلیون تومان سال ۷۰
«روزی روزگاری» به نویسندگی و کارگردانی امرالله احمد جو و تهیه‌کنندگی بهروز خوش‌رزم در سال ۷۰_۷۱ از شبکه یک سیما روی آنتن رفت و توانست مخاطبان بسیاری را با خود همراه کند. این مجموعه داستان زندگی راهزنی معروف به نام مرادبیگ را روایت می‌کند که طی نزاعی با گروه راهزن دیگری مجروح شده و توسط خانواده روستایی از مرگ نجات پیدا می‌کند. او طی زندگی با روستاییان تحولاتی پیدا کرده و به آدمی صالح تبدیل می‌شود.
خسرو شکیبایی، محمود پاک‌نیت، ژاله علو، حسین پناهی، گوهر خیراندیش، پرویز پورحسینی،جمشید اسماعیل‌خانی و انوشیروان ارجمند از جمله بازیگران این اثر به شمار می‌آیند.
استفاده از بازیگران مطرح و لوکیشن‌های کوهستانی عواملی است که در کنار خاص کردن این مجموعه، هزینه بالایی را متوجه آن کرده است. به گفته بهروز خوش رزم تهیه‌کننده این سریال، هزینه ساخت مجموعه «روزی روزگاری» ۶۰ میلیون تومان بوده است که در سال ۷۰ مبلغ قابل توجهی به شمار می‌آید.
با این وجود مجموعه روزی روزگاری، در هر بازپخش خود توسط مخاطبان بسیاری دیده می‌شود. بر همین اساس می‌توان گفت این مجموعه بیش از هزینه‌ای که برایش انجام گرفته برای تلویزیون فایده داشته و جز گنجینه‌های رسانه ملی به شمار می‌آید.
«تفنگ سرپر»
مجموعه «تفنگ سرپر» دیگر اثر امرالله احمد جو در مقام کارگردان بوده که در فاصله سال‌های ۱۳۷۷ الی ۱۳۸۱ در گروه فیلم و سریال شبکه یک تولید شد و توجهات بسیاری را به سوی خود جلب کرد.
این مجموعه داستان مرد جوانی به نام غیبیش را روایت کرده که در زمان جنگ جهانی اول زندگی می‌کند. در این دوران به دلیل خودکامگی خان‌ها، حکام محلی، رجال درباری، شاهزادگان قاجار و بیگانگان اشغالگر، روزگار مردم به سختی و تیرگی می‌گذرد.
این سریال در شهرک سینمایی واقع در شهر میمه اصفهان در دههٔ ۷۰ خورشیدی فیلمبرداری شده و بیشتر قسمت‌های آن در خسرو آباد ضبط شده است. همین موضوع در کنار بازی بازیگرانی همچون خسرو شکیبایی، آتش تقی‌پور، انوشیروان ارجمند، ژاله علو، فتحعلی اویسی و فردوس کاویانی این سریال را هم به یکی از پرهزینه‌ترین سریال‌های تلویزیون تبدیل کرد که البته رقم دقیقی هزینه‌های آن تاکنون اعلام نشده است.
سریال‌های «کیف انگلیسی» و«کلاه پهلوی» به کارگردانی ضیاءالدین دری
مجموعه «کیف انگلیسی»؛ ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون هزینه
«کیف انگلیسی» نام مجموعه داستانی تلویزیونی به تهیه‌کنندگی حسن بشکوفه و کارگردانی ضیاءالدین دری است که در سال ۱۳۷۸ ساخته شد و روی آنتن شبکه یک سیما رفت.
داستان این مجموعه در دوران موسوم به دهه طلایی آزادی رخ می‌دهد و روایتی از زندگی شخصیت سیاست‌مدار و روشنفکری است که در این دوران به تصویر کشیده می‌شود. همچنین در خلاصه داستان آن آمده: منصور ادیبان که تحصیل کرده رشته حقوق در فرانسه بوده، پس از شکست در رقابت‌های انتخاباتی مجلس، با حمایت مستانه دختری از طبقه رجال، در انتخابات دوره بعدی مجلس پیروز می‌شود. وی تحت تاثیر مستانه با انگلیسی‌ها آشنا شده و از این رهگذر تغییرات اساسی در زندگی خصوصی و تفکرات قبلی‌اش پدید می‌آید و...
«کیف انگلیسی» از جمله مجموعه‌های موفق تلویزیون در دهه ۷۰ بوده که در زمان پخش خود توسط هر دو طیف مخاطبان عام و خاص مورد توجه قرار گرفت. فرهاد فخرالدینی آهنگ‌های مختلفی را برای این سریال آماده کرد که چندی بعد مجموعه‌ای از آهنگ‌های ساخته شده برای این سریال را در آلبومی با نام «کیف انگلیسی» روانه بازار کرد.
حضور بازیگرانی همچون علی مصفا، لیلا حاتمی، محمدرضا شریفی‌نیا، سیروس گرجستانی، فرهاد اصلانی، صبا کمالی، قطب‌الدین صادقی، حسام نواب صفوی، جعفر بزرگی، منصور والامقام و رضا کیانیان و در کنار هزینه‌های ساخت دکورهای مربوط به تاریخ معاصر در شهرک سینمایی ایران(غزالی)، «کیف انگلیسی» را به یکی از سریال‌های پر هزینه و البته موفق تلویزیون تبدیل کرد.
محمدرضا جعفری جلوه (مدیر وقت شبکه دو سیما) در مصاحبه‌ای درباره هزینه‌های این سریال می‌گوید:۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیون هزینه تولید «کیف انگلیسی» در آن مقطع زمانی شد که تلویزیون و شبکه یک این پول را در اختیار گذاشت و پشتیبانی لازم از آن صورت گرفت.
مجموعه «کلاه پهلوی»؛ ادعایی بر سربلندترین اثر تلویزیونی در عرصه مالی
«کلاه پهلوی» دومین سریال تاریخی سید ضیاءالدین دری است که به تهیه‌کنندگی محمدرضا تخت‌کشیان برای پخش از شبکه اول سیما از ۱۳۸۳ تا ۱۳۸۹ تولید شد.
این سریال که به موضوع کشف حجاب در دوران پهلوی اول می‌پردازد، روایتی از زندگی «فرخ باستانی» جوانی ایرانی از طبقه فقیر جامعه است که پس از تحصیل در مدرسه دارالفنون تهران، برای ادامه تحصیل به پاریس می‌رود. او طی اتفاقاتی در کار خود پیشرفت کرده و به سمت فرماندار یک شهرستان کوچک کویری با نام «سامان» منصوب می‌شود. «فرخ باستانی» به بهانه ایجاد مدرنیته در شهر تغییراتی را ایجاد می‌کند که سبب ایجاد اتفاقاتی می‌شود.
«کلاه پهلوی» یکی از پربازیگرترین سریال‌های تاریخ تلویزیون به شمار می‌آید که در آن بازیگرانی همچون امین حیایی، داریوش فرهنگ، محمدرضا شریفی نیا، مریلازارعی، شقایق فرهانی، داودرشیدی، امیرعلی دانایی، نگین محسنی، بهاره افشار، سیروس گرجستانی، عباس امیری، رضاکیانیان،مریم بوبانی، فخرالدین صدیق شریف، گوهر خیراندیش، قطب الدین صادقی، ماه چهره خلیلی، حسام الدین نواب صفوی، صالح میرزاآقایی، داریوش کاردان، فرهاد آییش، رضا فیضی، ثریا قاسمی، آناهیتا نعمتی، سارا خویینی ها، شهروز ابراهیمی، سپند امیرسلیمانی، نادر سلیمانی، رز رضوی، فرشید ابراهیمیان، بیوک میرزایی و مهدی تقی نیا به ایفای نقش پرداختند. قسمت‌هایی از این مجموعه تلویزیونی در شهرک سینمایی غزالی و بخش‌هایی از آن در شهر ساوه تصویربرداری شده است.
همه این موارد که نام برده شد، این سریال را به یکی از پرخرج‌ترین سریال‌های تلویزیون تبدیل کرده است. البته ضیاءالدین دری در گفتگویی در واکنش به انتقادهایی که از هزینه‌های بالای این سریال شده بود، بدون اعلام رقم دقیق بودجه «کلاه پهلوی» گفت: این را تاریخ ثابت خواهد کرد که ما این کار را در نهایت گرانی با حداقل بودجه ساختیم. شما این درصد از نرخ تورم را در «کلاه‌پهلوی» در حد ۱۰ درصد هم نمی‌بینید. اسنادش در امور مالی سازمان که کاملاً به این مسدله اشراف داشت، موجود است. این سریال، سربلندترین اثر تلویزیونی در عرصه مالی است.
سریال‌های «تنهاترین سردار» و «ولایت عشق» به کارگردانی مهدی فخیم زاده
مجموعه «تنهاترین سردار»؛ ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان آن سال‌ها
«تنهاترین سردار» به نویسندگی و کارگردانی مهدی فخیم‌زاده و تهیه‌کنندگی غلامرضا موسوی سال ۱۳۷۵از شبکه ۱ سیما روی آنتن رفت. این سریال به روایت زندگی امام حسن مجتبی(ع)، قضیه صلح او با معاویه و شرایط جامعه اسلامی و شیعیان، پس از شهادت این حضرت می‌پردازد.
بعد از اعلام خبر ساخت «تنهاترین سردار»، بسیاری منتظر پخش این مجموعه بودند. اما این مجموعه در زمان پخش، آنچنان که انتظار می‌رفت مورد اقبال عمومی قرار نگرفت. بسیاری یکی از علت‌های این موضوع را پخش موفق سریال امام علی(ع) معرفی می‌کنند که به نوعی انتظارات مردم از ساخت سریال‌های تاریخی بالا برده بود.
دکور این مجموعه تلویزیونی پیش‌تر با مساحتی در حدود ۶۲۰۰۰ مترمربع و با معماری عربی دوران بعد از اسلام جهت تهیه مجموعه تلویزیونی امام علی(ع) در سال ۱۳۷۱ ساخته شده بود و مورد استفاده مجموعه‌های دیگری مانند تنهاترین سردار، ولایت عشق، طفلان مسلم، آخرین دعوت و برنامه‌های مناسبتی دیگر نیز قرار گرفت.
اکبر زنجانپور، داوود رشیدی، ابوالفضل پورعرب، حسین گیل، اسماعیل محرابی، مهدی فخیم‌زاده، افسانه بایگان، فریده صابری، فتحعلی اویسی، هادی مرزبان، سیروس ابراهیم‌زاده و صدرالدین حجازی از جمله بازیگرانی هستند که در این مجموعه به ایفای نقش پرداختند. موسیقی این مجموعه نیز ساخته مجید انتظامی بوده و تیتراژ پایانی آن را محمد اصفهانی خوانده است.
همه این موارد در کنار هم نشان از هزینه بالای این سریال برای تلویزیون دارد که البته آنچنان که باید نیز موفق نبود. البته غلامرضا موسوی(تهیه‌کننده این مجموعه) در مورد مختصات تولید این سریال در مصاحبه‌ای گفت: «فیلمنامه سریال در فاصله دو ماه و نیم نوشته شد و فیلمبرداری آن هم حدود ۱۳ ماه طول کشید. این سریال شرایط تولید مطلوبی داشت و تمام امکانات برای ساخت یک سریال تاریخی فراهم شده بود. ضمن اینکه در زمان تولید این سریال، نیروی زمینی ارتش در قم و نیروی دریایی بندرعباس، نهایت همکاری را با ما کردند.»
وی ادامه داد: « برای این سریال در خلوت‌ترین ساعات حدود ۱۵۳ نفر مشغول فعالیت بودند. تمام وسایل برای چنین کار تاریخی‌ای ساخته شد و ۲۱۰۰ دست لباس آماده شد و در کارگاه خیاطی، حدود ۱۰ نفر مشغول دوخت لباس بودند. خاطرم است که در یکی از صحنه‌های سریال، حدود دو هزار سرباز حضور داشتند که چنین کاری در آن سال‌ها بی‌سابقه بود.»
غلامرضا موسوی در مورد هزینه تولید سریال «تنهاترین سردار» در دهه ۷۰ نیز توضیح داد: «تنهاترین سردار در زمان ریاست علی لاریجانی بر صداوسیما ساخته شد که تازه از وزارت ارشاد به تلویزیون آمده بود و جایی هم گفته بود سریال امام حسن(ع) را با هزینه‌ای کمتر از سریال تاریخی «امام علی(ع)» که دو سال قبل از آن تمام شده بود، ساختیم. من رقم دقیق را خاطرم نیست ولی فکر می‌کنم حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون تومان هزینه تولید این سریال شد.»
«تنهاترین سردار» توسط شبکه‌های تلویزیونی ترکیه خریداری و بارها در این کشور پخش شده است که به نوعی موفقیتی برای آن به شمار می‌آید.
مجموعه «ولایت عشق»
«ولایت عشق» سریال دیگر مهدی فخیم‌زاده بوده که با توجه به تجربه ساخت «تنهاترین سردار» به صورت بهتری تولید شد و در زمان پخش خود با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه بود. موضوع این مجموعه که سال ۱۳۷۹ از شبکه ۱ سیما به روی آنتن رفت، درباره قسمتی از زندگی علی بن موسی الرضا(ع) است که تحت فشار مأمون عباسی، مجبور می‌شود به شهر مرو برود و ولایت عهدی او را بپذیرد که در نهایت به دست مأمون به شهادت می‌رسد.
نمایش چهره به صورت نور و پخش صدای معصوم به صورت دیالوگ مستقیم، از جمله نوآوری‌های این سریال شناخته می‌شود و روایت ناقص وقایع تاریخی و عدم توجه به شخصیت‌پردازی صحیح امامان شیعه از جمله انتقادات وارد شده به «ولایت عشق» است.
بیشتر لوکیشن‌های این سریال ۳۰ قسمتی، در همان شهرکی که برای مجموعه امام علی(ع) ساخته شده بود؛ تصویربرداری شد. مدت ساخت آن نیز دو سال و نیم به طول انجامید. این موارد در کنار هم حکایت از هزینه‌های بالای این سریال دارد که متاسفانه تاکنون رقم دقیق آن اعلام نشده است.
سریال «مدار صفر درجه» به کارگردانی حسن فتحی؛ رد ادعای پرهزینه‌ترین سریال تلویزیون بودن
«مدار صفر درجه» یکی از آثار ماندگار حسن فتحی است که سال ۸۴ روی آنتن شبکه یک سیما رفت و با استقبال کم‌نظیری از سوی مخاطبان مواجه شد. فتحی بعد از ساخت آثاری همچون «پهلوانان نمی‌میرند» و «شب دهم» که هر کدام به روایتی از تاریخ ایران می‌پرداختند، به سراغ ساخت کتاب مدار صفر درجه‌ی احمد محمود رفت که به ماجرای جنگ جهانی دوم و شکل گرفتن صهیونیزم و تسلط تدریجی بر فلسطین می‌پردازد.
این مجموعه ماجرای سفر دانشجویی ایرانی به نام حبیب پارسا (با بازی شهاب حسینی) به فرانسه را روایت می‌کند که به خاطر تحصیل در رشتهٔ فلسفه دانشگاه پاریس به این سفر رفته است. در زمان اعزام دانشجویان ایرانی به فرانسه و همچنین تحصیل آنها در دانشگاه پاریس، جنگ جهانی دوم نیز در حال آغاز است. این موضوع پیرامون همین مسئله که به کشتار یهودیان نیز مرتبط بوده می‌پردازد.
شهاب حسینی، ناتالی متی، رؤیا تیموریان، مسعود رایگان، لعیا زنگنه،آتنه فقیه‌نصیری، احمد ساعتچیان، پیام دهکردی، ایرج راد، رحیم نوروزی، علی قربان‌زاده و صدرالدین شجره از جمله بازیگرانی هستند که در این اثر به ایفای نقش پرداختند.
لوکیشن‌های مختلف در ایران و خارج از آن، دوبله کامل سریال، هزینه‌های طراحی لباس و ساخت دکور مختص به آن زمان و استفاده از بازیگران مطرح داخلی و خارجی از جمله عواملی بود که سبب شد عده‌ای این سریال را به عنوان پرهزینه‌ترین سریال تلویزیون تا آن زمان معرفی کنند.
حسن فتحی، کارگردان "مدار صفر درجه" در واکنش به این صحبت‌ها درباره هزینه‌های این سریال گفت: واقعیت امر این است یک جفایی در حق این مجموعه از سوی برخی نشریات خارجی و داخلی شد و از "مدار صفر درجه" به عنوان پرهزینه‌ترین مجموعه تلویزیون یاد کردند. این مطلب مطلقاً صحت ندارد. این مجموعه در شرایطی ساخته شد که مجموعه‌هایی با هزینه‌های بسیار بیشتر و حتی تا پنج شش برابر هزینه "مدار صفر درجه" ساخته می‌شد و هنوز تصویربرداری آنها به پایان نرسیده است. می‌توانید این مسئله را تحقیق کنید.
وی ادامه داد: اگر مطبوعات خارجی نوشته بودند مجموعه "مدار صفر درجه" با هزینه بالا ساخته شده، شاید به خاطر خوش ساخت بودن قسمت‌های اروپایی این کار بوده است، چرا که در فرهنگ غربی مبنای هر اتفاق خوبی را بر حسب معیارهای مادی می‌سنجند و فکر می‌کنند پول خیلی خوبی داده شد که مجموعه هم خیلی خوب ساخته شده است.
از دیگر آثار حسن فتحی که می‌توان آنها را نیز در زمره مجموعه‌های پر هزینه تلویزیون به شمار آورد، مجموعه «پهلوانان نمی‌میرند» و «شب دهم» است.
مجموعه «شوق پرواز» به کارگردانی یدالله صمدی؛ "بودجه به قدری نبود که عباس را در آمریکا نشان دهیم"
«شوق پرواز» به کارگردانی یدالله صمدی و تهیه‌کنندگی جواد نوروز بیگی روایتی از زندگی عباس بابایی یکی از خلبانان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بوده که سال ۱۳۹۰ در قالب ۲۴ قسمت روی آنتن شبکه یک سیما رفت. این سریال طبق نظرسنجی سازمان صدا و سیما پرطرفدارترین مجموعه در بین آثار ساخته شده در حوزه تاریخ دفاع مقدس ایران است که همچنان بازپخش آن نیز با استقبال مردم مواجه می‌شود.
«شوق پرواز» از سال ۷۴ آغاز شد. در آن زمان تصویربرداری بخش‌هایی از فیلم که مربوط به دوران کودکی سرهنگ شهید بابایی در شهر قزوین بود نیز انجام گرفت. اما با اختلاف بین سازندگان اثر این پروژه چندین سال متوقف شده و کارگردان آن نیز تغییر کرد. با ورود یدالله صمدی به عنوان کارگردان، تصویربرداری سریال از خرداد ۱۳۸۸ آغاز شد.
مکان‌های فیلمبرداری این سریال در قزوین، تهران و دزفول(پایگاه چهارم شکاری) و پایگاه هوایی هشتم شکاری(شهید بابایی در اصفهان) بوده‌است. اغلب صحنه‌های پرواز هواپیما اف-۱۴ تام‌کت که مورد استفاده تخصصی عباس بابایی بوده، از تصاویر آرشیوی نیروی هوایی ارتش استخراج شده بود.
شهاب حسینی، شهرام حقیقت‌دوست، افسانه بایگان، الهام حمیدی در نقش ملیحه حکمت (جوانی)، اکبر عبدی، فرهاد قائمیان، عبدالرضا اکبری، مهران رجبی، کورش تهامی، حسن جوهرچی، حسین بابایی، سلما بابایی، ستاره اسکندری و اکرم محمدی از جمله بازیگرانی هستند که در این اثر به ایفای نقش پرداختند.
همه این موارد در کنار هم ذهنیتی ایجاد کرد که بسیاری این مجموعه را یکی از پرهزینه‌ترین سریال‌های ساخته شده در حوزه دفاع مقدس تلویزیون معرفی کنند. اما در مقابل یدالله صمدی درباره‌ی بودجه و امکانات تعلق گرفته به سریال «شوق پرواز» گفت: در این پروژه در مقایسه با پروژه‌های مشابه هزینه و زمان خیلی کمتری صرف شده است. این کار وقتی به دست من رسید، زمان کمی را پشت سر گذاشت و مثل برخی از پروژه‌های صداوسیما ساخت آن ۱۰ سال طول نکشید. از منظر کارگردان باید بگویم که گروه ما هیچ ریخت و پاشی نداشت، اما بودجه بیشتری حقش بود و می‌توانست با داشتن آن وزن بیشتری را به پروژه اضافه کند.
وی ادامه داد: از جمله مسائلی که کمبود بودجه برایمان به وجود آورد، رفتن به خارج از کشور بود که می‌توانست زندگی دو ساله شهید بابایی در آمریکا را نشان دهد. نوع آموزش‌ها، فضا، محیط آنجا، رفتار شهید بابایی با آدم‌های ایرانی، پایبندی او بر رسم و رسوم خودش مثل چهارشنبه سوری و هفت سین می‌توانست برای مخاطبان جالب باشد اما نشد که بگوییم عباس چگونه در آمریکا زندگی می‌کرده است.
تهیه‌کننده «شوق پرواز» نیز درباره‌ی رقم بودجه سریال «شوق پرواز» اظهار کرد: در این پروژه اگر قرار بود هزینه‌های پروازی هم احتساب شود، هزینه‌ی بسیار بالایی تمام می‌شد، اما به هر جهت شهید بابایی چون فرد شاخصی در ارتش بود، همکاری خوبی با ما شد و در نتیجه این صحنه‌ها هزینه‌ی زیادی دربرنداشت، اما این پروژه جز پروژه‌هایی بود که با هزینه بسیار معمولی ساخته شد و قرارداد بازیگران و دوستانی که با این پروژه همکاری داشتند، در سطح بسیار معمولی بود؛ به این دلیل که قصه، قصه‌ای بود که همه احساس مسؤولیت می‌کردند و به جهت احساسی همه درگیر آن شدند.
علاوه بر سریال‌هایی که در بالا به آنها اشاره شد، مجموعه‌های «هزاردستان» به کارگردانی علی حاتمی، «سربه‌داران» به کارگردانی محمد علی نجفی و «کوچک جنگلی» به کارگردانی بهروز افخمی نیز از جمله آثار پرهزینه تلویزیون در دهه ۶۰ به شمار می‌آید که متاسفانه رقم دقیق هزینه‌های آنها اعلام نشده است.
