هادی آفریده:
۹۰ درصد تولیدات تلویزیون از درام‌های داستانی پر شده/ نباید شبکه‌های تلویزیونی را خالی از فیلم مستند می‌کردند/ انحصاری کردن سینمای مستند به یک شبکه غلط است
یک مستندساز ضمن بیان اینکه ۸۰ درصد تولیدات شبکه‌های بین‌المللی را فیلم‌های مستند تشکیل می‌دهد، گفت: اکنون بیش از ۹۰ درصد تولیدات تلویزیون ایران از درام‌های داستانی تشکیل شده که نشان از تفاوت دیدگاه ما با کشورهای خارجی است. آنها می‌دانند که برای داشتن جامعه‌ای که باید برای میراث فرهنگی، آموزش و آینده کشور برنامه‌ریزی داشته باشد، به سمت فیلم مستند بروند نه پخش درام‌های تلویزیونی.
به گزارش خبرنگار ایلنا، شبکه تخصصی مستند در صداوسیما موظف به تولید و تامین برنامه‌های مستند در حوزه‌های مختلف به شمار می‌آید. با مرور زمان و افزایش علاقه‌مندی به ساخت و تولید آثار مستند، این شبکه تلاش کرد خرید و پخش این آثار را به انحصار خود دربیاورد. همین موضوع عاملی شد تا پخش فیلم‌های مستند در پنج کانال اصلی تلویزیون رو به افول گذارد. هادی آفریده (مستندساز) از این افول با تاسف یاد کرده و آن را ناگوار توصیف می‌کند.
آفریده درباره وضعیت سینمای مستند در تلویزیون گفت: محدود شدن پخش فیلم‌های مستند به شبکه مستند در تلویزیون از جمله موضوعاتی است که ما در جامعه صنفی مستند‌سازان خانه سینما به آن نقد داریم چراکه معتقدیم، فیلم مستند اساس برنامه‌سازی برای تمام شبکه‌های استاندارد در دنیاست. به عنوان مثال کافیست به کانال آرته که تلویزیون مشترک آلمان و فرانسه است، نگاهی بیاندازیم. بیش از ۸۰ درصد تولیدات این کانال به فیلم‌های مستند اختصاص دارد. این موضوع در شبکه بی‌بی‌سی جهانی، کانال HBO، لینک تی‌وی و شبکه‌های دیگر نیز صادق بوده و اساس کار آنها بر پایه فیلم‌های مستند است.
وی ادامه داد: اصولا خانه اول فیلم‌های مستند در دنیا تلویزیون‌ها هستند و در واقع درام داستانی بخش کمی از تولیدات تلویزیون‌های استاندارد را به خود اختصاص می‌دهد و بیشتر این تلویزیون‌ها در دنیا فیلم‌های مستند روز را پخش می‌کنند چراکه مخاطب فیلم مستند می‌تواند مخاطبی باشد که بعدا در جامعه تغییر به وجود بیاورد. به طور کل در جهان تغییرات اساسی را ناشی از فیلم مستند می‌دانند نه سریال‌ها و درام‌های داستانی.
این مستندساز ضمن بیان اینکه مقایسه تلویزیون‌های اروپایی با تلویزیون ایران نشان از تفاوت نگاه در فرهنگ‌سازی است، اظهار داشت: اکنون بیش از ۹۰ درصد تولیدات شبکه سه، دو و یک تلویزیون ما را سریال‌های داستانی تشکیل می‌دهند. این تقریبا با آن نگاه فرهنگی که در دنیا به عنوان فرهنگ‌سازی می‌شود، کاملا متفاوت است. به نوعی آنها می‌دانند که اگر می‌خواهند جامعه‌ای با فرهنگ، هم آوا و به طور کل جامعه‌ای داشته باشند که برای میراث فرهنگی، آموزش فرزندان و آینده کشورشان برنامه‌ریزی کند، باید به سمت فیلم مستند بروند نه به سمت درام‌های تلویزیونی.
وی با بیان اینکه متاسفانه چنین نگاهی در ایران وجود ندارد، ادامه داد: همه سینمای مستند ما در تلویزیون، به شبکه مستند محدود شده است. در حالی که شبکه مستند ظرفیت‌های مادی و زمانی محدودی دارد، که معطوف کردن کل سینمای مستند به آن غلط است چراکه همه مردم ایران مخاطب شبکه مستند نیستند بلکه شبکه‌های دیگری را نگاه می‌کنند. ما می‌توانستیم در شبکه سه بحث مستندهای ورزشی را داشته باشیم و در این شبکه به شکل تخصصی مستند ورزشی ببینیم. ولی این ژانر اصلا وجود ندارد.
این مستندساز در ادامه اظهار داشت: همچنین در شبکه دو که رویکرد سرگرمی کودک و نوجوان را دنبال می‌کند، می‌توانستیم به شکل تخصصی مستندهایی در این رابطه برای مخاطبان داشته باشیم. ولی چنین رویکردی اصلا وجود ندارد. علاوه بر این موارد بر اساس رویکرد شبکه چهار که علمی و آموزشی است، در گذشته منبع و ماخذ فیلم‌های آموزشی مستند برای مخاطبان به شمار می‌آمد ولی اکنون این سیاست کاملا تغییر کرده و برنامه‌سازی در این شبکه نیز تبدیل به برنامه‌های روتین استودیویی شده که در آن میزگردی می‌گذارند و آدم‌هایی می‌آیند و مدام در رابطه با موضوعات مختلف حرف می‌زنند.
آفریده در ادامه بیان کرد: این برنامه‌ها بدون هیچ سند و مستند، با وجود اینکه هیچ جذابیت و درامی ندارند، پخش می‌شوند. در این وضعیت برنامه‌سازی کاملا به یک وضعیت سطحی گرویده است. شبکه مستند هم با امکانات محدودش نمی‌تواند آن تاثیرگذاری که ما می‌خواهیم را در جامعه داشته باشد. این سیاست که شبکه مستند به وجود آمد، سیاست درستی بود اما نباید در کنارش شبکه‌های دیگر را خالی از فیلم‌های مستند می‌کردند. در واقع باید به همان اندازه مستندسازی را در کانال‌های دیگر قوی می‌کردند که این کار انجام نشده است.
