استانداردهای اطفاء حریق در بناهای تاریخی ایران نه ملی است نه جهانی

به گزارش خبرنگار ایلنا، این روزها آتش به جان میراث فرهنگی افتاده. از بازار تبریز که بخشی از آن چند ماه پیش در آتش سوخت تا آتش در هگمتانه و تپه‌های باستانی و آخرین مورد آن سوختن ساختمان تاریخی ضلع شمال غرب میدان حسن آباد تهران. همه این موارد نشان از سهل‌ انگاری در مدیریت و حفاظت بناهای تاریخی دارد که گاهی با وقوع اتفاقی بیشتر به چشم می‌آید و گاهی هم به فراموشی سپرده می‌شوند.

بارها درخصوص ایمن نبودن بناهای تاریخی در مقابل آتش سوزی هشدار داده شده اما همچنان مورد بی‌اعتنایی مسئولان قرار گرفته و تدبیری برای حفاظت از بناهای تاریخی در مقابل آتش سوزی اندیشیده نشده. بر اساس بررسی‌های انجام شده توسط آتش‌ نشانی و نظر کارشناسان دادگستری، اتصالات برق دلیل آتش‌ سوزی در بازار تبریز بود. آتش سوزی در میدان حسن‌آباد تهران نیز از یک بازار ابزار و یراق فروشی آغاز شده.

هرچند درجات اهمیت و حساسیت بناهای تاریخی متفاوت است اما قطعا حفظ میراث جهانی ایران از درجه و اهمیت بیشتری برخوردار است. با توجه به وقوع آتش سوزی در بازار تبریز که چندی پیش شاهد آن بودیم، بیم آن می‌رود که آتش به جان سایر آثار تاریخی ایران نیز بیافتد.

مهدی حجت (رئیس موسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران) معتقد است: همانطور که آمبولانس و اورژانس در کنار مکان برگزاری مسابقات در نظر گرفته می‌شود، باید سیستم‌های حفاظتی و اطفاء حریق نیز در بناهای تاریخی به خصوص میراث جهانی در نظر گرفته شود. این درحالی است که بناهای تاریخی ایران بخصوص میراث جهانی ایران نه تنها استانداردهای جهانی در حوزه اطفاء حریق را ندارند بلکه استانداردهای ملی را نیز در آنها عملیاتی نکرده‌ایم و از چنین سیستم‌هایی نیز برخوردار نیستند.

او ادامه داد: محافظت از هریک از بناهای تاریخی بر اساس خصوصیاتی که دارند، تفاوت دارد. به طور مثال، مراقبت از جایی مانند تخت سلیمان و تخت جمشید با جایی مانند گاخ گلستان یا بازار تبریز فرق دارد چراکه هریک از این آثار مشخصات و ویژگی‌های خاص خود را دارد. اگر بخواهیم حداقل استانداردها را در بناهای تاریخی رعایت کنیم جای کار بسیار زیادی دارد چه برسد به آنکه بخواهیم به استانداردهای ملی و جهانی در حوزه اطفاء حریق دست پیدا کنیم. مسلما تا استاندارهای جهانی در این حوزه فاصله زیادی داریم.

حجت با تاکید بر آنکه یکی از مباحثی که این روزها به واسطه وقوع حوادث در بناهای تاریخی اعم از ملی و جهانی شاهد هستیم این است که در حوزه حفاظت از بازارهای تاریخی ایران شدیدا با مشکل روبه رو هستیم،‌ گفت: این چالش‌ها به لحاظ نوع عملکرد و مشکلات متعددی که در آنها شاهد هستیم، از حداقل استانداردها نیز برخوردار نیستند. بارها این صحبت‌ها عنوان شده اما کمتر مورد توجه قرار گرفته.

به گفته او در برخی از بناهای تاریخی شاهد قرار داده شدن ابتدایی‌ترین امکانات مانند کپسول آتش نشانی هستیم که البته آن هم در بسیاری از بناهای تاریخی تعبیه نشده است. چنانکه در وقوع آتش سوزی در میدان حسن آباد شاهد آن هستیم که تا زمان رسیدن نیروهای آتش نشانی، عملا امکاناتی که بتوان با آن آتش را خاموش کرد وجود نداشت.

رئیس موسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران خاطرنشان کرد: نباید فراموش کرد امکان دخل و تصورف در بناهای تاریخی حداقل است و برای آنکه امکان انجام کارهایی مانند لوله‌کشی و اعلام حریق را داشته باشیم، نیازمند وسایل و ابزار خاص برای مراقبت هستیم.

سیستم‌های قدیمی برق

حجت با اشاره به آنکه تهدیداتی که حول بناهای تاریخی وجود دارد زیاد است، گفت: عموم کاخ‌هایی که داریم دارای سیم کشی برق هستند اما سیستم برق کشی‌ها قدیمی هستند و بیشتر آنها مربوط به ۴۰ تا ۷۰ سال پیش است که مطمئنا در طول زمان با فرسایش و مشکلات این چنینی روبه رو بوده‌اند و احتمال اتصال برای آنها وجود دارد. در چنین شرایطی از یکسو امکان دخالت در بنای تاریخی را نداریم و از دیگر سو، سیم‌کشی‌ها و امکانات محدود است و قدیمی شده. بنابراین خطر جدی میراث فرهنگی و بناهای تاریخی را تهدید می‌کند.

رئیس موسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران با اشاره به تعاریف و استانداردهای ملی و بین‌المللی که برای حفاظت از بناها در مقابل آتش سوزی وجود دارد، گفت: ملاحظات خاص خود را در بناهای تاریخی داریم. اصول کلی درخصوص حفاظت از بناهای تاریخی داریم ضمن آنکه هریک از بناهای تاریخی روش اطفاء خاص خود را می‌طلبد. مشکلی که در بناهای تاریخی وجود دارد که صرف نظر از ضوابط عمومی که باید رعایت شود و نیازمند مراقبت ۲۴ ساعته است.

او ادامه داد: به طور مثال، در آتش سوزی که در بازار تبریز اتفاق افتاد، شاهد آن هستیم که نگهبانی که باید شبانه‌روز از این محوطه مراقبت می‌کرد و اگر اتفاقی می‌افتاد اطلاع می‌داد، زمان وقوع آتش سوزی در آنجا حضور نداشت بنابراین مدت طولانی زمان برد تا مسئولان از وقوع آتش سوزی مطلع شوند و اطفاء حریق کنند. استاندارد کلی که از آن یاد می‌کنم چنین مواردی است که باید بناهای تاریخی همیشه توسط یک چشم باز مراقبت شوند. ضمن آنکه چگونگی روش اطفاء حریق و چگونگی نگهداری از هر یک از بناهای تاریخی نیز متفاوت است. استانداردهای کلی وجود دارند اما رعایت نمی‌شوند. باید دستورالعمل‌های خاص برای هر بنا تعریف و تدوین و اجرایی شود.

رئیس موسسۀ فرهنگی ایکوموس ایران درخصوص فعالیت‌ها و تاکیداتی که این موسسه می‌تواند درخصوص لزوم توجه به سیستم اطفاء حریق داشته باشد، گفت: سعی ما بر آن نیست که در کارهای اجرایی دخالت داشته باشیم بلکه تلاش‌مان در افزایش آگاهی عمومی است. چنانکه طی چند هفته گذشته مخاطراتی از جمله سیل، آتش سوزی، زلزله، مخاطرات انسانی که آثار تاریخی را تهدید می‌کند را مورد بررسی قرار می‌دهیم. حتا از آتش نشانی تهران درخواست کردیم که در نشستی درباره ملاحظاتی که باید درخصوص بازار تهران اعمال کرد، شرکت کند.

حجت معتقد است: تا مردم نسبت به آثار و بناهای تاریخی احساس مسئولیت پیدا نکنند، حفاظت محقق نخواهد شد. باید آگاهی عمومی در جامعه ایجاد کنیم. این آگاهی عمومی می‌تواند زمینه تامین بودجه، وضع قوانین و اجرای آن و لوازم مورد نیاز تامین شود.