کانونِ دولتی جای صنف تئاتر کمدی شبانه را می‌گیرد/ بدون مشارکت صنف، هدایت تئاتر ممکن نیست/ دولت می‌خواهد بنیان تئاتر آزاد را به طورکلی از بین ببرد

به گزارش خبرنگار ایلنا، تابستان امسال انجمن تئاتر کمدی تهران پس از چند سال فعالیت، تعطیل شد؛ مجید جعفری که سال‌هاست در عرصه تئاتر آزاد فعال بوده و همچنین سال‌های متمادی مدیریت این انجمن را برعهده داشته است، مهرماه سال ۹۷ در گفتگو با ایلنا، گفت که دو ماه پیش، تنها انجمن صنفی مرتبط با تئاتر آزاد تعطیل شده است و دلیل آن را عدم همکاری دولت خواند و گفت «حرف انجمن پیشِ دولت خریداری نداشت.» اندکی بعد از انتشار این خبر، شهرام کرمی (مدیرکل هنرهای نمایشی) در گفتگویی، بیان کرد خبر تعطیلی انجمن را تازه شنیده و پیگیر تعطیلی و وضعیت انجمن از سوی اداره‌کل هنرهای نمایشی خواهد بود. اکنون پس از حدود یک سال از بسته شدن انجمن صنفی تئاتر کمدی تهران، جویای سرنوشت این صنف و همچنین پیگیر خواسته‌های فعالان تئاتر آزاد شدیم.

مدیرکل هنرهای نمایشی:

انجمن تئاتر کمدی شبانه می‌خواست مسئولیت نظارت را برعهده بگیرد

«شهرام کرمی» در گفتگو با ایلنا، درباره وعده‌اش مبنی بر پیگیری وضعیت انجمن صنفی تئاتر کمدی شبانه تهران می‌گوید: ما در این چند ماه، چندین جلسه با اعضای انجمن داشتیم اما آنها خواسته‌هایی داشتند که ما به صورت قانونی نمی‌توانستیم انجام‌شان دهیم.

او این خواسته‌ها را چنین تشریح می‌کند: مثلا انجمن تقاضا دارد که مسئولیت نظارت و ارزشیابی به حوزه اختیاراتش واگذار شود درحالی‌که اینها وظایف حکومتی و وظایف تعریف شده قانونی است و ما نمی‌توانیم آنها را به هیچ نهاد صنفی‌ای واگذار کنیم. در نتیجه اعلام کردیم که حاضریم از صنف برای فعالیت‌های اجرایی مشارکت بگیریم اما نمی‌توانیم تفویض اختیار کنیم.

مدیر پیشین انجمن:

تکذیب می‌کنم

اما «مجید جعفری» که پیش از این مدیریت انجمن صنفی تئاتر کمدی شبانه تهران را برعهده داشته درباره آنچه شهرام کرمی به‌عنوان خواسته‌های اعضای این انجمن مطرح کرده، به ایلنا می‌گوید: همه این حرف‌ها را تکذیب می‌کنم؛ ما نه می‌خواهیم نظارت کنیم نه شراکت و نه کار دیگری.

جعفری تصریح می‌کند: ما یک صنف هستیم و باید بتوانیم مانند هر صنف دیگری درباره تشکل‌مان با دولت تعامل داشته باشیم و بتوانیم از خلافی که در حوزه کاری‌مان رخ می‌دهد، جلوگیری کنیم. اما به نظر می‌رسد اداره‌کل هنرهای نمایشی با صنوف هیچ رابطه‌ای ندارد و نمی‌خواهد رابطه‌ای هم داشته باشد. در همه اصناف شروطی برای عضویت و فعالیت هست که به معنای اعطای مجوز فعالیت یا نظارت نیست.

او پیش از این هم به ایلنا درباره تعطیلی موقت این انجمن گفته بود: «چون دولت هیچ‌گونه همکاری با آن نمی‌کند و خودش ظاهرا بلد است چگونه مشکلاتش را حل کند! که البته بلد نیست و کاری کرده که مشکلات بسیاری هم برای صنف و اهالی تئاتر کمدی و هم برای خود مرکز هنرهای نمایشی به وجود بیاید. وقتی گوش به حرف کسی نمی‌دهند، تشریک مساعی نمی‌خواهند و ظاهرا خودشان بلدند چه کار کنند، ما مجبوریم برویم کنار تا ببینیم چه می‌خواهند بکنند.»

انجمن صنفی تئاتر کمدی شبانه تعطیل شد، کانون جایگزینش می‌شود

مدیرکل هنرهای نمایشی از برنامه‌ریزی‌های دیگری برای ساماندهی تئاتر آزاد خبر داده و می‌گوید: طی چند جلسه به این نتیجه رسیدیم که ما خودمان در حوزه تئاتر کمدی شبانه اتحادیه‌ای شکل دهیم که این تصمیم در شرف وقوع است. اما واقعیت این است که انجمن به عنوان یک صنف باید بتواند فعالیت خود را با برنامه و در راستای یک تشکل صنفی و با استفاده از حمایت اعضایش ادامه دهد.

کرمی با بیان اینکه «ما در حال برنامه‌ریزی برای شکل‌گیری کانون تئاتر کمدی شبانه هستیم که مسئولیت و برنامه‌ریزی برای فعالیت در این حوزه را دنبال و بتواند از مشارکت صنف هم استفاده کند.» ادامه می‌دهد: اداره‌کل هنرهای نمایشی در حوزه‌های مختلف تئاتری کانون‌هایی دارد که در واقع پایگاه کارشناسی هستند نه کانونی که عضوگیری کند؛ مثل کانون تئاتر خیابانی، تئاتر دانشگاهی، عروسکی و... کانون تئاتر کمدی شبانه هم قرار است تشکلی برای بهره‌مندی از مشاوره تخصصی هنرمندان آن رشته باشد. برنامه‌ریزی کرده‌ایم که بتوانیم در این کانون از نهادهای صنفی هم بهره‌مند شده و فعالیت‌های این حوزه را نظارت کنیم.

دولت با این بودجه و تعداد نیرو، بدون مشارکت صنف توان هدایت تئاتر را ندارد

اما این خبر برای مدیر پیشین انجمن تئاتر کمدی شبانه تهران خوشایند نیست چراکه به اعتقاد او، راه‌اندازی این کانون دولتی، می‌تواند مخل فعالیت «صنف» باشد؛ مجید جعفری می‌گوید: همه مشاغل از ساندویچی و خوراک گرفته تا خواروبار فروشی برای خود صنفی دارند اما تئاتر این صنف را ندارد. یعنی دولت آن را به رسمیت نمی‌شناسد و از آن می‌ترسد. خودشان نمی‌توانند کاری کنند، توانایی‌اش را ندارند و نمی‌گذارند صنف هم کاری کند. مدام بهانه می‌گیرند و چهار سال ما را سردواندند تا الان که می‌خواهند این کانون را جایگزینش کنند.

جعفری با بیان اینکه «کانون دولتی، یک صنف نیست و اعضای صنف هیچ نقشی در مدیریتش ندارند.» تصریح می‌کند: زمانی که صنف خراب شد از سوی دولت، گفتند دلایلش زیاد بوده و هیچ مسئولیتی قبول نکردند و حالا می‌خواهند نهادی دولتی را جایگزینش کنند درحالی‌که اگر رفتار دولتی نتیجه‌بخش بود باید در این چهل سال اثرش را می‌دیدیم.

او یادآور شد: هیچ اهمیتی به صنف ندادند و نمی‌خواهند هم بدهند. چون تصورشان این است اگر صنف راه بیفتد، پس ما به‌عنوان دولت چه کاره‌ایم؟ حتی بودجه‌شان اندازه اداره دو، سه تئاتر است. درحالی‌که نمی‌توان با این بودجه به پنج هزار نفر خدمات ارائه داد. اداره‌کل هنرهای نمایشی با تعداد نیروهایی که دارد نمی‌تواند کاری کند و در عین‌حال نمی‌داند که صنف باید کمک‌شان کند. فکر می‌کنند به‌طور مثال اگر قوه قضاییه به مساله مدیریت تئاتر آزاد ورود کند همه چیز درست می‌شود اما برعکس، نتیجه این اقدام تنها تعطیلی این گونه تئاتری است.

آنقدر مجوز دادند تا کنترلش از دست خارج شد

یکی دیگر از مسائلی که اعضای انجمن صنفی تئاتر کمدی تهران و در راس آن مجید جعفری به آن معترض بودند، این بود که «هرکسی نباید به این صنف بیاید»؛ جعفری با تشریح این موضوع به ایلنا می‌گوید: «چون بلد نیستند و در نتیجه کاری می‌کنند که هم صنف دچار آسیب شده و هم مرکز فرهنگی زیر سوال می‌رود. بررسی آدم‌های بلد به کار را هم صنف بر اساس اطلاعاتی که دارد، می‌داند.»

جعفری ادامه می‌دهد: حرف ما این بود که چرا از ما نمی‌پرسید این آدم‌هایی که برای دریافت مجوز به مرکز مراجعه می‌کنند آیا در صنف ما هستند یا نه؟ اما مطلقا توجه نکردند. بارها تاکید کردیم از آسیب‌هایی که کار ما دیده این است که کارگردان هم‌زمان بازیگر هم هست. اگر کارگردان و بازیگر یک نفر باشند هر کاری دل‌شان بخواهد روی صحنه می‌کنند و کسی نیست که مهارشان کند. آن‌وقت شما مجبورید پاسخگو باشید که چرا این کار را تصویب کرده‌اید. در صورتی که اگر بازیگر و کارگردان هر کدام کار خودشان کنند صنف و مرکز فرهنگی آسیب نمی‌بیند. اما اصلا توجهی نکردند. هرکسی آمد گفت می‌خواهم کار کنم به او مجوز دادند و آنقدر این صنف گسترده شد که خودشان هم دیگر نمی‌توانند کنترلش کنند.

مانع اجرای اثر نمایشی نمی‌شویم؛ مگر اینکه فاقد صلاحیت هنری باشد

شهرام کرمی هم درباره این مساله به ایلنا می‌گوید: ما تابع ضوابط و قوانینم؛ آنچه در قوانین تعریف شده و در تمام حوزه‌های هنرهای نمایشی خود را ملزم به رعایت کردن آن می‌دانیم این است که هر گروه نمایشی با هر سطح دانش و هر جایگاهی می‌تواند تقاضای اجرای نمایش داشته باشد و اگر اثرش از نظر شکل هنری، قالب، اصول و تکنیک را رعایت کرده باشد ما باید مجوز را برایش صادر کنیم.

کرمی ادامه می‌دهد: در هیچ کجای قانون تعریف نشده که معیار، ویژگی و صلاحیتی برای کسی که متقاضی اجرای نمایش است، در نظر گرفته شود. اگر تشکلی صنفی شکل بگیرد که مورد وثوق و حمایت همه اعضا باشد و شورایی صنفی شکل دهد، می‌توان شرایطی ایجاد کرد که هم مدیران سالن‌ها و هم هنرمندان تابع آن تشکل و صنف باشند. منتها در حوزه تئاتر هنوز نتوانسته‌ایم این مساله را به یک تعریف جامع برسانیم؛ حتی در سایر گونه‌های تئاتر. بنابراین ما خارج از ضوابط نمی‌توانیم کاری انجام دهیم یا مانع اجرای یک اثر نمایشی شویم مگر اینکه اثرش از نظر هنری فاقد صلاحیت باشد.

او به این خواسته به عنوان مساله‌ای که انتظار خیلی از هنرمندان تئاتر کمدی شبانه از دولت است، اشاره کرده و می‌گوید: این هنرمندان معتقدند وقتی گروهی هستند که در این حوزه زحمت کشیده، وقتی صرف کرده‌اند و دانش لازم را دارند، نباید وقتی کسی فاقد این معیارهاست شرایط ورود سریعش به این حیطه فراهم شود.

کرمی تصریح می‌کند: اتفاقا از سال گذشته دنبال این بودیم که این شرایط را با ایجاد جایگاه صنفی تقویت و ضوابطی ایجاد کنیم که حداقل کنترلی در این حوزه به وجود بیاید. اما در حال حاضر از نظر قانونی، در این زمینه با یک خلاء مواجهیم.

دلیل رفتارهای نامتعارف بازیگران تئاتر آزاد، اتکای آن بر بداهه و واکنش تماشاگر است

بی‌پروایی در شوخی‌های گاه رکیک و مضامین خارج از عرف برخی از آثار اجرا شده در کمدی‌های شبانه، همان مساله‌ای است که نوک پیکان بسیاری از انتقاده را به سمت این گونه تئاتری نشانه رفته است؛ اما این انتقاد تنها از سوی سیاست‌گذاران فرهنگی و مدیران نیست، بلکه خود فعالان این حوزه هم نسبت به این موضوع انتقاد دارند.

مجید جعفری می‌گوید: تئاتر آزاد هدایت و حمایت نمی‌شود؛ رهایش می‌کنند و هرکسی آمد می‌گویند بیا تو. اهل صنف تئاتر کمدی و آزاد الان عاصی شده‌اند. می‌گویند بالاخره ما این وسط چه کاره‌ایم؟ اگر ما هستیم، پس این ابتذال چیست؟ آنها هم فریادشان بلند است، می‌گویند برخی در این حرفه آبروی ما را هم برده‌اند. معتقدم باید فکری کنیم که این ماجرا جایی ختم به خیر شود. مهم این است که فردی خردمند در راس کار قرار بگیرد و از خرد جمعی اهل هنر و کسانی که راهکار بلدند استفاده کند تا کار را به سرانجام برساند. برنامه‌ریزی دقیقی کرده و بعد آن را مدیریت کند. اما نه سیاست‌گذاری می‌کنیم، نه برنامه‌ریزی و نه مدیریت.

شهرام کرمی هم درباره موضوع نظارت بر نمایش‌های موسوم به تئاتر آزاد می‌گوید: نمایش به‌عنوان یک هنر زنده همیشه نیاز به برنامه‌ریزی و نظارت دارد، به خصوص در حوزه تئاتر کمدی؛ مسئولیت بخشی از این نظارت برعهده مدیران خود سالن‌هاست و بخشی هم مسئولیتی است که اداره‌کل هنرهای نمایشی به عهده دارد. اگر در تئاترهای کمدی شبانه گاهی شاهد تغییر در شکل و ماهیت اثری هستیم که مجوز گرفته به جهت این است که عمدتا تئاتر آزاد متکی بر بداهه و واکنش تماشاگر است، در نتیجه برخلاف سایر گونه‌های تئاتری، نیاز است که نظارت بیشتری در این حوزه اتفاق بیفتد.

کرمی با اشاره به اینکه «در تئاترهای کمدی شبانه گاهی بازیگران رفتاری نشان می‌دهند که خارج از عرف و چهارچوب است.» ادامه می‌دهد: پس از بررسی‌ها به این نتیجه رسیدیم که برای کاهش مشکلات این چنینی، ضرورت دارد یک تعامل با این دسته از هنرمندان داشته باشیم؛ ضمن اینکه بسیاری از هنرمندان این حوزه هم هستند که مقید بوده و در چهارچوب‌های قانونی کار می‌کنند. بنابراین تشکیل کانون تئاتر کمدی شبانه ایده‌ای بود که به آن رسیدیم تا بتوانیم از مشارکت خود هنرمندان این حوزه هم بهره‌مند شویم.

دولت می‌خواهد بنیان تئاتر کمدی را به طورکلی از بین ببرد

با تاکیدی که شهرام کرمی بر راه‌اندازی کانونی دولتی برای ساماندهی شرایط تئاتر کمدی شبانه دارد از مجید جعفری می‌پرسیم که آیا با شرایط جدید، تصمیم به احیای انجمن تئاتر کمدی شبانه تهران دارد یا خیر؟ که در پاسخ می‌گوید «نه» و چنین ادامه می‌دهد: اگر دولت همین‌طور به بی‌توجهی‌اش نسبت به انجمن ادامه داده و به خواسته‌های صنف اهمیتی ندهند، انجمن را تعطیل می‌کنم. ما که قصد در افتادن با دولت را نداریم. می‌خواستیم صنفی بسازیم که کمک حال دولت باشد، اما اگر نمی‌خواهند باشد، از بین می‌رود.

جعفری می‌گوید با شرایط کنونی، هیچ امیدی به آینده تئاتر کمدی شبانه نیست و تاکید می‌کند: من هیچ امیدی به بهبود این وضعیت ندارم. تا وقتی که دولت به این عقلانیت نرسد که باید به صنف اهمیت و اقتدار دهد و آن را باور کند، شرایط همین است که هست. یعنی هر کاری که دل‌شان خواست می‌کنند و بعد از اینکه خراب شد، می‌گویند خراب شد دیگر.

او با تاکید بر اینکه «باید صنف را به رسمیت بشناسند و از آن کمک بخواهند.» می‌گوید: اما برعکس، به نظر می‌رسد، می‌خواهند صنف را تخریب کنند و بنیان تئاتر کمدی را به طورکلی از بین ببرند در صورتی که در این شرایط اقتصادی و اجتماعی، تئاتر کمدی جزو معدود مواردی است که می‌تواند روحیه مردم را خوب نگه دارد. در غیر این صورت، سیلی در تئاتر به راه می‌افتد که همه شئون آن را از بین می‌برد.